“Τώρα μιλάμε εμείς”: Το 1ο Τακτικό Βαρόμετρο Δικαιωμάτων Ατόμων με Αναπηρία αποκαλύπτει την αθέατη πραγματικότητα χιλιάδων πολιτών

Η πρώτη πανελλαδική έρευνα του Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας της ΕΣΑμεΑ φωτίζει τις πραγματικές συνθήκες ζωής των ατόμων με αναπηρία: διακρίσεις, φτώχεια, εμπόδια στην πρόσβαση, χαμηλή ενημέρωση και καθημερινές προκλήσεις. Με αφορμή την 3η Δεκεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία, τα ίδια τα άτομα με αναπηρία μιλούν ανοιχτά για όσα αντιμετωπίζουν.

Ρούλα Σκουρογιάννη

Μια ιστορική στιγμή για το αναπηρικό κίνημα

Λίγο πριν από την 3η Δεκεμβρίου – Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία – η ΕΣΑμεΑ παρουσίασε το 1ο Τακτικό Βαρόμετρο Δικαιωμάτων Ατόμων με Αναπηρία. Μια έρευνα που χαρακτηρίζεται ιστορική, όχι μόνο λόγω του μεγέθους της (2.716 συμμετέχοντες), αλλά γιατί για πρώτη φορά οι ίδιοι οι άνθρωποι με αναπηρία καταγράφουν, χωρίς διαμεσολάβηση, τα βιώματά τους.

Η παρουσίαση πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 1 Δεκεμβρίου από την επιστημονική υπεύθυνη του Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας, Φανή Προβή, με τον πρόεδρο της ΕΣΑμεΑ, Ιωάννη Βαρδακαστάνη, να υπογραμμίζει: «Για πρώτη φορά, μιλούν τα ίδια τα άτομα με αναπηρία, με τη δική τους φωνή, για τη δική τους πραγματικότητα».

Η έρευνα διεξήχθη μεταξύ 7 Οκτωβρίου και 3 Νοεμβρίου 2025.

Τα βασικά ευρήματα: Η πραγματικότητα πίσω από τους αριθμούς

Ελλιπής ενημέρωση και χαμηλή ορατότητα

• 4 στους 10 δηλώνουν ότι είναι «λίγο» ή «καθόλου» ενημερωμένοι για τα δικαιώματά τους.
• Οι δημόσιες υπηρεσίες καταγράφουν εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά ως πηγή ενημέρωσης.
• Πρώτη πηγή ενημέρωσης αναδεικνύεται η ΕΣΑμεΑ.
• Το 33,4% δεν έχει παρακολουθήσει πρόσφατα καμία ενημέρωση για ζητήματα αναπηρίας.
• Μόλις 8% θεωρεί ότι η ελληνική κοινωνία αντιμετωπίζει την αναπηρία ισότιμα.

Οι υπόλοιποι μιλούν για στερεότυπα, οίκτο, αμηχανία και προκατάληψη.

Το πιο ανησυχητικό: 1 στους 2 έχει βιώσει άδικη μεταχείριση ή διάκριση τους τελευταίους έξι μήνες.

Προσβασιμότητα: Εμπόδια παντού

Τα εμπόδια πρόσβασης παραμένουν εκτεταμένα:

• 6 στους 10 συναντούν συχνά εμπόδια σε δημόσιες υπηρεσίες, δομές υγείας και κοινόχρηστους χώρους.
• Στην εκπαίδευση το ποσοστό φτάνει το 66%, ενώ στην εργασία 56%.
• 72% όσων χρειάζονται υποστηρικτική τεχνολογία για χρήση του διαδικτύου δεν την διαθέτουν.

Εργασία: Πολύ χαμηλή συμμετοχή

Οι δείκτες συμμετοχής στην αγορά εργασίας είναι αποκαρδιωτικοί:

• Στις ηλικίες 15–24 ετών, το 82% δεν έχει ποτέ εργαστεί.
• Στις ηλικίες 25–34 ετών, σχεδόν 1 στους 2 δεν έχει εργαστεί.
• Μόνο το 44,3% των ατόμων 35–54 ετών εργάζεται.
• Στα άτομα με σοβαρή αναπηρία, εργάζεται μόλις το 33%.

Εισόδημα – Κόστος ζωής – Φτώχεια

Η έρευνα καταγράφει μια σκληρή οικονομική πραγματικότητα:

• 1 στους 4 ζει με οικογενειακό εισόδημα έως 600€ μηνιαίως.
• 75% των ατόμων με μέτριους ή σοβαρούς περιορισμούς δραστηριότητας έχουν εισόδημα έως 675€.
• 50% ζουν με έως 385€ τον μήνα.
• Το 48,6% δυσκολεύεται σημαντικά να καλύψει τα έξοδα στέγασης.
• 4 στους 10 επιβαρύνονται με πρόσθετα έξοδα υγείας άνω των 300€ — το 20% ξεπερνά τα 500€ μηνιαίως.

Οι περισσότεροι δεν μπορούν να καλύψουν ανάγκες φροντίδας, αποκατάστασης ή τεχνικά βοηθήματα.

Ανεξάρτητη διαβίωση: Η αυτονομία που δεν υπάρχει

• 40,4% δυσκολεύεται ή αδυνατεί να διεκπεραιώσει βασικές καθημερινές δραστηριότητες χωρίς βοήθεια.
• 8 στους 10 βασίζονται στην οικογένεια ή το φιλικό τους περιβάλλον.
• Μόλις το 3,3% αξιοποιεί την υπηρεσία Προσωπικού Βοηθού — λιγότερα από 100 άτομα.

Δικαιοσύνη – Προστασία – Βία

Η εικόνα είναι ανησυχητική:

• 7 στους 10 θεωρούν ότι δεν προστατεύονται αποτελεσματικά από τους νόμους σε περιπτώσεις παραβίασης δικαιωμάτων.
• 4 στους 10 έχουν βιώσει κάποια μορφή βίας ή παρενόχλησης τα τελευταία τρία χρόνια.
• 4% αναφέρει σωματική ή σεξουαλική βία και 25% ψυχολογική.
• 1 στους 4 δεν προχώρησε ποτέ σε καταγγελία.
• Το 11,4% βρέθηκε σε φυσική καταστροφή — και τα 3/4 δεν έλαβαν έγκαιρη βοήθεια.

Το μήνυμα της ΕΣΑμεΑ: «Τίποτα για εμάς χωρίς εμάς»

Ο πρόεδρος της ΕΣΑμεΑ, Ιωάννης Βαρδακαστάνης, χαρακτήρισε το Βαρόμετρο «αίτημα αυτοδιάθεσης και χειραφέτησης». Σε μια περίοδο όπου οι πολιτικές προτεραιότητες αλλάζουν και οι διαθέσιμοι πόροι για την αναπηρία κινδυνεύουν, η φωνή των ίδιων των ατόμων με αναπηρία πρέπει να βρίσκεται στο κέντρο των αποφάσεων.

«Αν δεν είμαστε στο τραπέζι λήψης αποφάσεων, τότε βρισκόμαστε στο μενού του τραπεζιού», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Η επόμενη μέρα: Από τις διαπιστώσεις στις πράξεις

Η έρευνα δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνειών:
Χρειάζονται άμεσα πολιτικές για:

• ουσιαστική ενημέρωση για τα δικαιώματα,
• προσβάσιμες υποδομές,
• πραγματικές ευκαιρίες εργασίας,
• ενίσχυση της ανεξάρτητης διαβίωσης,
• προστασία από διακρίσεις και βία,
• κάλυψη εξειδικευμένων αναγκών υγείας και φροντίδας.

Η αναπηρία δεν είναι πρόβλημα. Είναι μέρος της ανθρώπινης ποικιλομορφίας. Και η κοινωνία οφείλει να την αντιμετωπίζει ισότιμα.

Η 3η Δεκεμβρίου δεν είναι ημέρα εορτασμού. Είναι ημέρα διεκδίκησης. Το Βαρόμετρο της ΕΣΑμεΑ δείχνει ότι το δρόμο τον δείχνουν οι ίδιοι οι άνθρωποι με αναπηρία και η πολιτεία καλείται να ακολουθήσει με πράξεις, όχι με διακηρύξεις.