“Σφίγγει” ο κλοιός γύρω από τον Ζελένσκι- Πρώτα σενάρια αποχώρησης ή εξαναγκασμού σε παραίτηση

Σε μια Ουκρανία που μοιάζει να κινείται διαρκώς πάνω σε πολιτικό-στρατιωτικό τεντωμένο σχοινί, το όνομα Βολοντίμιρ Ζελένσκι βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο έντονων συζητήσεων, παρασκηνίου και φημολογίας. Μετά την αιφνιδιαστική απομάκρυνση του επικεφαλής του προεδρικού γραφείου Αντρίι Γερμάκ, μια εξέλιξη που προκάλεσε πολιτικό σεισμό στο Κίεβο, πληθαίνουν οι φωνές που υποστηρίζουν ότι ο «επόμενος στη σειρά» ίσως να είναι ο ίδιος ο πρόεδρος.

Σπύρος Σιδέρης

Αναλυτές, πολιτικοί και δημοσιογράφοι διακινούν πλέον ευθέως σενάρια αποχώρησης ή ακόμα και εξαναγκασμού σε παραίτηση του Ζελένσκι, την ώρα που στην Ουάσιγκτον συνεχίζονται με ένταση οι συνομιλίες της ουκρανικής αντιπροσωπείας με την αμερικανική πλευρά για το μέλλον του πολέμου, αλλά και για το πώς πρέπει να κινηθεί το Κίεβο μπροστά στο μνημονιακού τύπου πακέτο του «ειρηνευτικού σχεδίου Τραμπ».

Η θεωρία της «μεταβατικής προεδρίας» και ο ρόλος της Ράντα

Σύμφωνα με μία από τις πιο διαδεδομένες θεωρίες στα ουκρανικά πολιτικά παρασκήνια, ο Ζελένσκι ενδέχεται να βρεθεί αντιμέτωπος με πιέσεις που σχετίζονται με πιθανές υποθέσεις της Εθνικής Υπηρεσίας Καταπολέμησης Διαφθοράς (NABU).

Στόχος –σύμφωνα με αυτό το αφήγημα– δεν είναι η τιμωρία του προέδρου, αλλά η εξώθησή του σε παραίτηση, ανοίγοντας τον δρόμο για έναν προσωρινό πρόεδρο, ο οποίος θα προέλθει από τη θέση του προέδρου της Βερχόβνα Ράντα (Ουκρανική Βουλή). Έναν ρόλο που σήμερα κατέχει ο Ρουσλάν Στεφαντσούκ, αλλά που –όπως επισημαίνουν αναλυτές– μπορεί να αλλάξει με διαδικασίες-εξπρές, όπως συνέβη με τον Ολεξάντρ Τουρτσίνοφ το 2014.

Κύκλοι κοντά στον Πέτρο Ποροσένκο υποστηρίζουν ότι η θέση του προέδρου της Ράντα θα μπορούσε να περάσει στον Νταβίντ Αραχάμια, τον επικεφαλής της κυβερνητικής κοινοβουλευτικής ομάδας του «Υπηρέτη του Λαού». Άλλοι μιλούν ακόμη και για τη Γιούλια Τιμοσένκο, μια πολιτικό με εμπειρία, διεθνή παρουσία και –όπως υπογραμμίζουν ορισμένοι σχολιαστές– δεν έχει «τίποτα να χάσει».

Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του πολιτικού αναλυτή Μακσίμ Καρίγκσκι, ο οποίος υποστηρίζει ότι «νέος πρόεδρος της Ράντα θα γίνει αυτός που θα δεχθεί να υπογράψει τις συμφωνίες ειρήνης» με τη Ρωσία, προϊδεάζοντας για μια Ουκρανία όπου ο άξονας εξουσίας θα μεταφερθεί από την προεδρία στο κοινοβούλιο.

Το «παράθυρο ευκαιρίας» και η αποδυνάμωση του Ζελένσκι

Παρά τη φημολογία, ο Ζελένσκι παραμένει πρόεδρος και φαίνεται αποφασισμένος να ανακτήσει τον έλεγχο του συστήματος εξουσίας. Ωστόσο, η πτώση του Γερμάκ και το σκάνδαλο με τον επιχειρηματία Μιντίτς έχουν αφήσει βαθύ πολιτικό ίχνος. Ο Ουκρανός πρόεδρος επιχειρεί τώρα να στήσει μια νέα, πιο συγκεντρωτική δομή εξουσίας με βασικό μοχλό τον Νταβίντ Αραχάμια, ο οποίος θεωρείται το «τελευταίο ανάχωμα» του Ζελένσκι στον έλεγχο της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας.

Παρά ταύτα, το κέντρο βάρους φαίνεται ήδη να μετατοπίζεται από την προεδρία στη Ράντα και την κυβέρνηση. Και αυτό σημαίνει ότι, ακόμη κι αν τυπικά παραμείνει, ο Ζελένσκι ίσως βρεθεί να προεδρεύει μιας χώρας όπου η πραγματική εξουσία έχει ήδη «μετακομίσει» αλλού.

Ο παράγοντας Ουάσιγκτον: «Υπογράφεις ή φεύγεις;»

Το δεύτερο –και ίσως κρισιμότερο– μέτωπο που απειλεί τη θέση του Ουκρανού προέδρου είναι οι διαπραγματεύσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αμερικανικά δημοσιεύματα αναφέρουν ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ ετοιμάζεται να ασκήσει σκληρή και συστηματική πίεση στον Ζελένσκι, προκειμένου να αποδεχθεί κρίσιμα σημεία του ειρηνευτικού σχεδίου του Ντόναλντ Τραμπ.

Το πλέον εκρηκτικό σημείο αφορά την αποχώρηση των ουκρανικών δυνάμεων από την περιφέρεια του Ντονέτσκ. Αν η πίεση αυτή συνοδευθεί –όπως αναφέρουν πηγές– από διακοπή της στρατιωτικής βοήθειας και περιορισμό των μυστικών πληροφοριών, τότε ο Ζελένσκι θα έχει δύο επιλογές:
να υπογράψει ή να φύγει.

Σύμβουλοι του προέδρου αναγνωρίζουν ότι αυτή η πίεση αποτελεί υπαρξιακή απειλή για τη συνέχιση της διακυβέρνησής του.

Άλλοι ωστόσο πιστεύουν ότι ο Ζελένσκι ίσως επιχειρήσει έναν «ελιγμό», παρουσιάζοντας την απόσυρση δυνάμεων ως μέρος ενός νέου αμυντικού δόγματος, το οποίο ο ίδιος προανήγγειλε πρόσφατα.

Η «συμμαχία κατά του Ζελένσκι» και ο κίνδυνος εσωτερικής ανατροπής

Το τρίτο –και συχνά υποτιμημένο– στοιχείο της εξίσωσης είναι οι εσωτερικές δυναμικές. Δημοσιογραφικές και πολιτικές πηγές στο Κίεβο κάνουν λόγο για μια άτυπη αλλά ισχυρή «συμμαχία εναντίον του Ζελένσκι», στην οποία συμμετέχουν από τον Ποροσένκο και τον Βιτάλι Κλίτσκο, μέχρι στελέχη ΜΚΟ που είχαν πρόσβαση στη διακυβέρνηση των Δημοκρατικών στις ΗΠΑ, καθώς και οικονομικοί παράγοντες όπως ο Ιχόρ Κολομοΐσκι.

Στόχος τους, όπως υποστηρίζεται, είναι η αποδυνάμωση του προέδρου, η πτώση της κυβέρνησης και η ανάδειξη ενός «κυβερνητικού σχήματος εθνικής σωτηρίας». Δεν λείπουν μάλιστα και τα σενάρια που θέλουν τον πρώην αρχιστράτηγο Βαλέρι Ζαλούζνι να επιστρατεύεται ως πολιτικό «όχημα» για την αντικατάσταση του Ζελένσκι.

Η απειλή ποινικών διώξεων μέσω του NABU κατά βουλευτών του «Υπηρέτη του Λαού» —και ενδεχομένως κατά του ίδιου του Ζελένσκι— θεωρείται από κάποιους το εργαλείο για τη διάσπαση της πλειοψηφίας.

Το παιχνίδι ισχύος και τα επικίνδυνα σενάρια

Η απόλυση του Γερμάκ άνοιξε τον ασκό του Αιόλου: ακούγονται πλέον και σενάρια για απομάκρυνση του νέου αρχηγού των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων, Ολεξάντρ Σίρσκι, κίνηση που θα μπορούσε να οδηγήσει σε πλήρη πολιτικοποίηση του στρατεύματος.

Είναι εμφανές ότι η Ουκρανία έχει μπει σε μια περίοδο εξαιρετικά ρευστή, όπου η εξουσία μετακινείται ανάμεσα σε θεσμούς, επιχειρηματικά συμφέροντα και διεθνείς πιέσεις. Το μέλλον του Βολοντίμιρ Ζελένσκι βρίσκεται πλέον σε μια εξίσωση με πάρα πολλές μεταβλητές – και με ακόμη περισσότερους παίκτες που επιχειρούν να τη λύσουν προς όφελός τους.

Ένα είναι σίγουρο: η επόμενη πράξη του ουκρανικού δράματος δεν θα παιχτεί μόνο στο Κίεβο, αλλά και στην Ουάσιγκτον, όπου αποφασίζεται καθημερινά πόσο «πολιτικό οξυγόνο» θα δίνεται στον άνθρωπο που, πριν από πέντε χρόνια, εμφανιζόταν ως σύμβολο ελπίδας και σήμερα βρίσκεται στο πιο επισφαλές σημείο της θητείας του.