Ουκρανία: Ιστορικό σταυροδρόμι με ένα ειρηνευτικό σχέδιο υπό διαρκή διαμόρφωση-Δυτικά, ουκρανικά, ρωσικά βέτο

Καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει εισέλθει ήδη στο τρίτο του έτους και οι γεωπολιτικές ισορροπίες της Ευρώπης μοιάζουν πιο εύθραυστες από ποτέ, οι μυστικές και φανερές διαπραγματεύσεις στη Γενεύη άνοιξαν ένα νέο κεφάλαιο, αλλά και μια νέα κρίση. Η εντατική διαδικασία, που ξεκίνησε στις 23 Νοεμβρίου, συνδέει πλέον άμεσα την Ουάσινγκτον, το Κίεβο, τη Μόσχα και τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες σε μια περίπλοκη εξίσωση. Από τις διαρροές για το σχέδιο 28 σημείων του Ντόναλντ Τραμπ, στις ρωσικές ερμηνείες των αποτελεσμάτων, μέχρι την ευρωπαϊκή δυσπιστία και τη νέα –αναθεωρημένη– φόρμουλα Ουάσινγκτον–Κιέβου, το παζλ του ουκρανικού ειρηνευτικού σχεδίου εξελίσσεται σε μια δοκιμασία ισχύος, αντοχών και πολιτικής αξιοπιστίας. Όλα αυτά διαδραματίζονται τη στιγμή που η Ουκρανία δέχεται αυξημένη στρατιωτική πίεση στο μέτωπο, η εσωτερική της πολιτική σκηνή αποσταθεροποιείται, ενώ η Ρωσία προσπαθεί να εδραιώσει την εικόνα του αμετακίνητου παίκτη.

Σπύρος Σιδέρης

Το αποτέλεσμα είναι ένα κείμενο που αλλάζει από μέρα σε μέρα, διαμορφώνεται υπό δυτικά, ουκρανικά και ρωσικά βέτο και τελικά αποκαλύπτει τη βαθιά κρίση της Δύσης στο να χαράξει μια κοινή στρατηγική.

Ένα σχέδιο 28 σημείων που έγινε 19: Πώς η Γενεύη αναδιαμόρφωσε το πλαίσιο Τραμπ

Σύμφωνα με τη Μαρία Καρολάιν Λέβιτ, εκπρόσωπο του Λευκού Οίκου, οι συνομιλίες στη Γενεύη ήταν «πολύ θετικές», με τις δύο αντιπροσωπείες –υπό τον υπουργό Μάρκο Ρούμπιο και τον ειδικό απεσταλμένο Στιβ Γουίτκοφ– να εξετάζουν διεξοδικά όλες τις πτυχές του αρχικού αμερικανικού σχεδίου των 28 σημείων.

Η Λέβιτ ανέφερε ότι «η μεγάλη πλειονότητα των σημείων έχει συμφωνηθεί», αλλά παραδέχθηκε ότι το τελικό κείμενο πρέπει να περάσει και από τη ρωσική αξιολόγηση πριν αποκτήσει πραγματική υπόσταση.

Την ίδια ώρα, η ρωσική πλευρά άφηνε να εννοηθεί ότι, παρά τις σοβαρές διαφωνίες, το πλαίσιο «θα μπορούσε να αποτελέσει βάση για μια τελική διευθέτηση», όπως δήλωσε ο Βλαντίμιρ Πούτιν. Κι όμως, οι λεπτομέρειες αποκαλύπτουν μια πολύ πιο περίπλοκη εικόνα.

Το δίλημμα Βολοντίμιρ Ζελένσκι: Πίεση από Ουάσινγκτον, επιφυλάξεις από Κίεβο

Ρεπορτάζ του Axios αποκάλυψε ότι ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι ουσιαστικά «δεν είχε άλλη επιλογή» από το να αποδεχθεί το σχέδιο Τραμπ ως βάση διαπραγμάτευσης, καθώς οι πιέσεις από την Ουάσινγκτον ήταν συνεχείς και εντεινόμενες. Η ουκρανική ηγεσία, έχοντας απέναντί της την προέλαση των ρωσικών δυνάμεων και μια εσωτερική πολιτική κρίση μετά το σκάνδαλο διαφθοράς που οδήγησε στην απομάκρυνση δύο υπουργών, επιδίωκε να αποφύγει μια ρήξη με τον βασικό της σύμμαχο.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον Σεργκέι Κίσλιτσα, πρώτο αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών της Ουκρανίας, η τελική εκδοχή του σχεδίου «ελάχιστη σχέση» είχε με τις αρχικές προτάσεις Τραμπ. Ο αριθμός των σημείων μειώθηκε από 28 σε 19, ενώ τα «πιο πολιτικά εκρηκτικά ζητήματα» –όπως τα εδαφικά όρια και το πλαίσιο σχέσεων ΝΑΤΟ–Ρωσίας–ΗΠΑ– μεταφέρθηκαν σε επίπεδο αποφάσεων ηγετών.

Επιπλέον, η αμερικανική πλευρά εμφανίζεται –σύμφωνα με τον Κίσλιτσα– έτοιμη να εγκαταλείψει τη ρήτρα περιορισμού του ουκρανικού στρατού στους 600.000 στρατιώτες, ενώ το ζήτημα της «γενικής αμνηστίας» για πιθανά εγκλήματα πολέμου αναμορφώθηκε ώστε «να ληφθούν υπόψη οι διαμαρτυρίες των θυμάτων».

Ο Λευκός Οίκος, πάντως, δεν επιβεβαιώνει επισήμως αυτές τις αλλαγές.

Η αναθεωρημένη φόρμουλα Ουάσινγκτον–Κιέβου και η ευρωπαϊκή επιφυλακτικότητα

Σε κοινή ανακοίνωση των ΗΠΑ και της Ουκρανίας επιβεβαιώθηκε ότι επεξεργάζεται πλέον ένα αναθεωρημένο πλαίσιο ειρήνης, μετά τις έντονες αντιδράσεις από Κίεβο και ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Οι ευρωπαϊκές χώρες χαρακτήρισαν την αρχική πρόταση «μη αποδεκτή», ιδίως στα σημεία που ζητούσαν από την Ουκρανία παραχώρηση εδαφών, περιορισμό στρατού και απομάκρυνση από την προοπτική ένταξης στο ΝΑΤΟ.

Η Ευρώπη επιδιώκει πλέον δική της γραμμή: σύμφωνα με έγγραφο που διέρρευσε, προτείνεται παύση των εχθροπραξιών στις σημερινές γραμμές επαφής, ενώ το ζήτημα των εδαφών μετατίθεται για μεταγενέστερη φάση. Προβλέπονται επίσης αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας, κατά το πρότυπο του ΝΑΤΟ, προς την Ουκρανία.

Παράλληλα, στη Μόσχα, ο σύμβουλος του Κρεμλίνου Γιούρι Ουσακόφ απέρριψε την ευρωπαϊκή αντιπρόταση ως «μη εποικοδομητική», σημειώνοντας ότι η Ρωσία δεν έχει ακόμη ενημερωθεί για τυχόν νέες τροποποιήσεις του αμερικανικού σχεδίου.

Η πίεση του χρόνου, η στρατιωτική πραγματικότητα και ο κίνδυνος νέας κρίσης

Η Ουκρανία καλείται να απαντήσει στην αμερικανική πρόταση έως τις 27 Νοεμβρίου, ενώ η χώρα υφίσταται συνεχείς πιέσεις:
• Το Χάρκοβο επλήγη ξανά από επίθεση με μη επανδρωμένα αεροσκάφη, που στοίχισε τέσσερις ζωές.
• Η Μόσχα διέκοψε πτήσεις σε τρία αεροδρόμια λόγω ουκρανικών drones.
• Χιλιάδες κάτοικοι περιοχών κοντά στη ρωσική πρωτεύουσα έμειναν χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα μετά από άλλη επίθεση με drones, σε μια σπάνια ουκρανική αντίδραση στα ρωσικά πλήγματα κατά κρίσιμων ενεργειακών υποδομών.

Στο φόντο αυτό, ο Ζελένσκι δηλώνει ότι αναζητά «συμβιβασμούς που δεν αποδυναμώνουν την Ουκρανία», ενώ ο Τραμπ καλεί «να μη βιαστούμε να πανηγυρίσουμε». Η αβεβαιότητα παραμένει βαθιά και τα κενά του σχεδίου πολλαπλασιάζονται, καθώς κάθε πλευρά δίνει διαφορετική ερμηνεία στο τι ακριβώς συμφωνήθηκε στη Γενεύη.

Ειρήνη ή νέα αρχιτεκτονική σύγκρουσης;

Οι διαπραγματεύσεις της Γενεύης δεν αποτελούν απλώς μια τεχνική διαδικασία· είναι η πρώτη απόπειρα να τεθεί σε χαρτί ένα μεταπολεμικό ευρωπαϊκό ισοζύγιο ισχύος. Η σύγκρουση Ρωσίας–Ουκρανίας έχει ήδη μετατραπεί σε αναμέτρηση στρατηγικών αφηγήσεων ανάμεσα σε Ουάσινγκτον, Μόσχα και Βρυξέλλες, με το Κίεβο να προσπαθεί να παραμείνει ενεργός διαμορφωτής και όχι παθητικός αποδέκτης αποφάσεων.

Αν το τελικό κείμενο του σχεδίου προχωρήσει, θα αποτελέσει σημείο καμπής. Αν όχι, η αποτυχία της Γενεύης μπορεί να αποδειχθεί προοίμιο μιας νέας φάσης του πολέμου – όχι απαραίτητα στρατιωτικά πιο έντονης, αλλά πολιτικά πολύ πιο επικίνδυνης.