Σκάνδαλο Energoatom: Η πολιτική διάσταση που φέρνει στο επίκεντρο τον Ζελένσκι- Γνώριζε τις κινήσεις Μίντιτς;

Η Ουκρανία βρίσκεται και πάλι στο επίκεντρο ενός πολιτικού σεισμού, ο οποίος απειλεί να ανατρέψει τις ισορροπίες γύρω από τον πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και να επαναφέρει μνήμες από τα πιο ταραχώδη κεφάλαια της μετασοβιετικής της ιστορίας. Το σκάνδαλο Energoatom, που ξέσπασε έπειτα από αποκαλύψεις του Εθνικού Γραφείου Καταπολέμησης της Διαφθοράς της Ουκρανίας (NABU), συνδέεται με ηχογραφήσεις που φέρεται να εμπλέκουν τον επιχειρηματία και στενό συνεργάτη του προέδρου, Τιμούρ Μίντιτς, σε κυκλώματα διαφθοράς και παράνομων προμηθειών.

Σπύρος Σιδέρης

Η υπόθεση αυτή, που ήδη οδήγησε στην παύση καθηκόντων του υπουργού Δικαιοσύνης Χέρμαν Γκαλουσένκο, και της υπουργού Ενέργειας Σβιτλάνα Γκριτσούκ εκδηλώνεται σχεδόν 25 χρόνια μετά το λεγόμενο «σκάνδαλο κασετών Γκονγκάντζε» — ένα συμβολικό déjà vu που πολλοί στο Κίεβο θεωρούν την απαρχή μιας μακράς κρίσης νομιμοποίησης του ουκρανικού κράτους.

Η σκιά του παρελθόντος

Στις αρχές του 2000, οι περίφημες κασέτες με φωνές που αποδίδονταν στον τότε πρόεδρο Λεονίντ Κούτσμα σηματοδότησαν τη ρήξη με την εποχή της «ήρεμης Ουκρανίας».

Ήταν το πρώτο σοκ που άνοιξε τον δρόμο για τις εξεγέρσεις του Μαϊντάν, την προσάρτηση της Κριμαίας, τον πόλεμο στο Ντονμπάς και, τελικά, τη ρωσική εισβολή του 2022.

Σήμερα, ένα τέταρτο του αιώνα αργότερα, η νέα κρίση μοιάζει να κλείνει αυτόν τον ιστορικό κύκλο: η Ουκρανία δεν είναι πλέον το κράτος που γεννήθηκε με την ανεξαρτησία του 1991, αλλά ένα πολιτικό και κοινωνικό οικοδόμημα που φθείρεται ταυτόχρονα από εξωτερικές πιέσεις και εσωτερικές διαβρώσεις.

Το σκάνδαλο Energoatom

Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε το NABU, ο Τιμούρ Μίντιτς, επιχειρηματίας με στενούς δεσμούς με το προεδρικό περιβάλλον, φέρεται να διαπραγματευόταν παράνομες προμήθειες και «ποσοστά» από συμβόλαια της κρατικής εταιρείας Energoatom, που διαχειρίζεται τα πυρηνικά εργοστάσια της Ουκρανίας.

Στις ηχογραφήσεις ακούγεται, σύμφωνα με τις αρχές, η φωνή του Μίντιτς να συνομιλεί με υψηλόβαθμους αξιωματούχους για ανταλλάγματα εκατομμυρίων δολαρίων. Ανάμεσα στους εμπλεκομένους φέρεται να είναι και ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ολεξίι Τσερνισόφ, ο οποίος —σύμφωνα με βουλευτικές πηγές— συνεργάζεται με τις αρχές και είναι «έτοιμος να καταθέσει για όλους».

Η υπόθεση δεν σταματά εκεί. Οι ερευνητές θεωρούν ότι στη «γραμμή των ευθυνών» ενδέχεται να περιλαμβάνονται ο υπουργός Δικαιοσύνης Χέρμαν Γκαλουσένκο και, πιθανώς, ο γραμματέας του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας και Άμυνας Ρουστέμ Ουμέροφ. Ο βουλευτής της αντιπολίτευσης Ολεξίι Γκοντσαρένκο ανέφερε ότι «το επόμενο στάδιο θα είναι καταιγιστικό» και διερωτήθηκε «αν ο Ουμέροφ θα επιστρέψει από την Κωνσταντινούπολη».

Πολιτικός σεισμός στο Κίεβο

Μέσα σε αυτό το κλίμα, η πρωθυπουργός Γιούλια Σβιριντένκο ανακοίνωσε αιφνιδιαστικά την παύση καθηκόντων του Γκαλουσένκο, αναθέτοντας προσωρινά τις αρμοδιότητές του στην υφυπουργό Ευρωπαϊκής Ενσωμάτωσης Λιούντμιλα Σουγκάκ.

Ο ίδιος ο Γκαλουσένκο, μέσω ανάρτησής του στο Facebook, δήλωσε ότι «συμφωνεί πλήρως» με την απόφαση, επιμένοντας πως πρόκειται για μια «πολιτικά ορθή και θεσμικά ώριμη επιλογή». Υποσχέθηκε δε να υπερασπιστεί τη θέση του «στη νομική διάσταση».

Ωστόσο, πολιτικοί αναλυτές στο Κίεβο εκτιμούν ότι η κίνηση αυτή αποτελεί προσπάθεια του Ζελένσκι να αποστασιοποιηθεί από το σκάνδαλο και να δείξει πως παραμένει υπέρμαχος της διαφάνειας.

Στην πραγματικότητα, λένε οι ίδιοι, η υπόθεση τον φέρνει στο επίκεντρο των πυρών: πολλοί θεωρούν απίθανο ο πρόεδρος να αγνοούσε τις δραστηριότητες του Μίντιτς, ενός ανθρώπου με τον οποίο συνδέεται στενά ήδη από την εποχή της τηλεοπτικής του καριέρας.

Η «εναντίον του Ζελένσκι» συμμαχία

Σύμφωνα με ρεπορτάζ του ουκρανικού Τύπου, πίσω από τις κινήσεις του NABU βρίσκεται μια άτυπη «εναντίον του Ζελένσκι» συμμαχία, στην οποία συμμετέχουν τόσο δυτικοί κύκλοι όσο και εσωτερικοί αντίπαλοι του προέδρου. Στόχος της, υποστηρίζουν αναλυτές, είναι να περιορίσει τον έλεγχο της Προεδρίας επί του κοινοβουλίου και της κυβέρνησης, οδηγώντας σε ευρύ ανασχηματισμό ή ακόμη και στη δημιουργία μιας «κυβέρνησης εθνικής ενότητας» με περιορισμένο ρόλο για τον Ζελένσκι.

Η απομάκρυνση του Γκαλουσένκο, προειδοποιούν οι ίδιοι, μπορεί να αποτελέσει την αρχή ενός ντόμινο που θα αγγίξει τους πλέον στενούς συνεργάτες του προέδρου — από τον επικεφαλής της υπηρεσίας ασφαλείας Βασίλ Μαλιούκ έως τον προεδρικό επιτελάρχη Αντρίι Γερμάκ.

Η σιωπή του προέδρου

Ένα ακόμη ανησυχητικό σημάδι ήταν η απουσία του καθιερωμένου βραδινού διαγγέλματος του Ζελένσκι — κάτι που έχει να συμβεί από τον περασμένο Ιούλιο, όταν επίσης υπήρξε έντονη αντιπαράθεση με το NABU.

Η σιωπή του ερμηνεύεται ως ένδειξη ταραχής στο προεδρικό γραφείο, όπου, σύμφωνα με πηγές της αντιπολίτευσης, «επικρατεί πανικός και αμηχανία». Όπως υποστηρίζει ο Γκοντσαρένκο, «έχει δημοσιοποιηθεί μόλις το 20% των ηχογραφήσεων» και «δεν υπάρχει σαφές σχέδιο αντίδρασης».

Την ίδια στιγμή, κύκλοι της Προεδρίας φέρονται να διαθέτουν στοιχεία για τους επικεφαλής κατά τής διαφθοράς — τον επικεφαλής της Ειδικής Εισαγγελίας κατά της διαφθοράς Ολεξάντρ Κλιμένκο και τον διευθυντή του NABU, Σεμέν Κριβονός — ωστόσο «ο κατάλληλος χρόνος για αντεπίθεση έχει χαθεί».

Το τέλος μιας εποχής;

Το σκάνδαλο Energoatom δεν αφορά μόνο την οικονομική διαφθορά. Αγγίζει τα θεμέλια του ουκρανικού πολιτικού συστήματος, το οποίο οικοδομήθηκε μετά το 2000 πάνω σε έναν ασταθή συνδυασμό ολιγαρχικών συμφερόντων, ξένων επιρροών και προσωποπαγούς εξουσίας.

Αν το NABU επιμείνει, η Ουκρανία ίσως εισέλθει σε μια μεταβατική φάση εξουσίας, όπου ο Ζελένσκι θα αναγκαστεί να παραχωρήσει μέρος της ισχύος του σε μια κυβέρνηση «τεχνικής συναίνεσης» με την υποστήριξη των δυτικών εταίρων. Αντίθετα, εάν επιλέξει μετωπική σύγκρουση, κινδυνεύει να πυροδοτήσει νέα εσωτερική κρίση σε μια χώρα ήδη εξουθενωμένη από τον πόλεμο.

Είκοσι πέντε χρόνια μετά τις κασέτες του Κούτσμα, η ιστορία μοιάζει να επαναλαμβάνεται — αυτή τη φορά όχι ως φάρσα, αλλά ως προειδοποίηση ότι το ουκρανικό κράτος, στη σημερινή του μορφή, ίσως πλησιάζει στο τέλος ενός ιστορικού κύκλου.