Γάζα: Ένας μήνας μετά τη συμφωνία ειρήνης-“Αγκομαχά” η πρώτη φάση, επισφάλειες για το επόμενο βήμα

Η Γάζα βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο μιας πυκνής διπλωματικής κινητικότητας. Ένα μήνα μετά την επίτευξη της κατάπαυσης του πυρός, οι βασικοί μεσολαβητές —με αιχμή την Αίγυπτο— επιδιώκουν να «θωρακίσουν» θεσμικά το κεκτημένο και να επιταχύνουν τη μετάβαση στη δεύτερη φάση του σχεδίου: ευρύτερες ισραηλινές αποχωρήσεις, εγκαθίδρυση διεθνούς δύναμης σταθεροποίησης και συγκρότηση διοικητικών ρυθμίσεων για τη διαχείριση της Λωρίδας. Στο Κάιρο, ο Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι και ο υπουργός Εξωτερικών Μπάντρ Αμπντελάτι επαναλαμβάνουν ότι ο μόνος τρόπος να καταστεί δεσμευτική η συμφωνία είναι η υιοθέτηση απόφασης του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Σπύρος Σιδέρης

Ωστόσο, στο παρασκήνιο παραμένουν οι ισχυρές επιφυλάξεις του Ισραήλ απέναντι σε μια λύση με «ομπρέλα ΟΗΕ», ενώ η Ουάσιγκτον συνομιλεί παράλληλα με εταίρους και Τελ Αβίβ για το ακριβές εύρος και τον χαρακτήρα της προβλεπόμενης δύναμης.

Το αποτέλεσμα είναι ένα σύνθετο διπλωματικό παζλ, όπου η ανάγκη ανθρωπιστικής σταθεροποίησης συναντά τις πολιτικές γραμμές άμυνας των εμπλεκομένων.

Η αιγυπτιακή γραμμή: απόφαση ΟΗΕ και σαφές χρονοδιάγραμμα

Το Κάιρο μιλά για «προοδευτική και σταθερή πρόοδο» στα βήματα εφαρμογής. Σε τηλεοπτική συνέντευξή του, ο Μπάντρ Αμπντελάτι τόνισε ότι «βρίσκεται σε εξέλιξη η διαμόρφωση σχεδίου απόφασης στο Συμβούλιο Ασφαλείας» ώστε να θωρακιστεί η συμφωνία του Σαρμ ελ-Σέιχ και να αποτραπεί κάθε προσπάθεια αποφυγής δεσμεύσεων. Παράλληλα, η Αίγυπτος ετοιμάζει για τα τέλη Νοεμβρίου διεθνή διάσκεψη για την πρώιμη ανάκαμψη και την ανασυγκρότηση της Γάζας — βασικό σκέλος της δεύτερης φάσης.

Διπλωματικά, το Κάιρο έχει ανοικτή γραμμή με τη Σαουδική Αραβία (πρίγκιπας Φαϊσάλ μπιν Φαρχάν), την Ιορδανία (Αϊμάν Σαφάντι), την Τουρκία (Χακάν Φιντάν) και το Λονδίνο (Τζόναθαν Πάουελ, σύμβουλος εθνικής ασφάλειας), με στόχο την πλήρη εφαρμογή του πακέτου: τερματισμός εχθροπραξιών, ανθρωπιστική πρόσβαση, διοικητική μετάβαση και συγκρότηση διεθνούς δύναμης. Ο εκπρόσωπος του αιγυπτιακού ΥΠΕΞ, Ταμίμ Χαλλάφ, περιέγραψε σε αμερικανικό δίκτυο συζητήσεις με τις ΗΠΑ και περιφερειακούς εταίρους για τη σύνθεση, την εντολή και τη διάρκεια μιας δύναμης υποστήριξης σταθερότητας.

Η ισραηλινή ανησυχία και το αμερικανικό «σχέδιο Β»

Παρά την κινητικότητα, η πρώτη φάση δεν έχει ολοκληρωθεί: η Χαμάς δεν έχει παραδώσει όλες τις σορούς των ομήρων, ενώ οι μεσολαβητές αναζητούν γέφυρα για είσοδο στη φάση των ασφαλιστικών μέτρων (διεθνής παρουσία) και των διοικητικών ρυθμίσεων (επιλογή εκτελεστικής επιτροπής διαχείρισης). Αναλυτές στο Κάιρο υποστηρίζουν ότι το Ισραήλ επιδιώκει να αποφύγει τη διεθνοποίηση της υπόθεσης μέσω ΟΗΕ, προτιμώντας να περιοριστεί η ατζέντα σε ρυθμίσεις ασφάλειας-πρώτα.

Κάποιοι μάλιστα μιλούν για απόπειρα εδραίωσης ενός «λιβανέζικου σεναρίου» — επαναλαμβανόμενα στοχευμένα πλήγματα στη Γάζα υπό διάφορα προσχήματα, με την κατάπαυση να λειτουργεί ως εύπλαστος κανόνας εμπλοκής.

Σε αυτό το πλαίσιο, αμερικανικές πηγές αναφέρουν ότι οι ΗΠΑ επεξεργάζονται προσχέδιο απόφασης για σύσταση διεθνούς δύναμης τουλάχιστον διετούς διάρκειας, με στόχο πρώτη ανάπτυξη εντός του Ιανουαρίου (και δυνατότητα παράτασης). Η Ουάσιγκτον δείχνει έτσι διατεθειμένη να κρατήσει κεντρικό ρόλο στη διαχείριση κινδύνου της συμφωνίας, ακόμη κι αν το Τελ Αβίβ συνεχίζει να εκφράζει αντιρρήσεις για λύσεις «τύπου ΟΗΕ».

Πολυεθνική ή «κυανόκρανοι»; Το δίλημμα του μοντέλου ασφάλειας

Ο Αιγύπτιος ειδικός σε ισραηλινά ζητήματα Σαΐντ Οκάσα υποστηρίζει ότι η θωράκιση με ψήφισμα είναι ορθός δρόμος, αλλά θα συναντήσει «σκληρό όχι» από το Ισραήλ — που θεωρεί τον ΟΗΕ μεροληπτικό. Αν οι οδοί συγκλίνουν σε αδιέξοδο, επανέρχεται ένα εναλλακτικό σενάριο: πολυεθνική δύναμη με αμερικανικές εγγυήσεις, κατά τα γνωστά περιφερειακά πρότυπα (αποστολές εκτός άμεσης εντολής ΟΗΕ). Το σκεπτικό: η Αίγυπτος θέλει να «κλείσει τα παράθυρα» σε παρελκυστικές κινήσεις του Ισραήλ, ενώ οι ΗΠΑ έχουν συμφέρον να μην καταρρεύσει το πλαίσιο.

Συμπληρωματικά, ο Παλαιστίνιος αναλυτής Νιζάρ Ναζάλ εκτιμά ότι το Τελ Αβίβ θα επιχειρήσει να απομειώσει την «οικουμενική» νομιμοποίηση μιας διεθνούς δύναμης, προωθώντας ένα λειτουργικό μοντέλο αποτροπής που του αφήνει ελευθερία κινήσεων. Εξ αυτού, δεν αποκλείει σιωπηρές αμερικανο-ισραηλινές διαβουλεύσεις πάνω στην τελική αρχιτεκτονική.

Τα «προβλήματα» της δεύτερης φάσης

Η είσοδος στη δεύτερη φάση σκοντάφτει σε τρεις κρίσιμους άξονες:

1. Ασφάλεια: σαφής εντολή, σύνθεση και κανόνες εμπλοκής της διεθνούς/πολυεθνικής δύναμης· ρόλος των γειτονικών κρατών και μηχανισμός συντονισμού με το Ισραήλ.
2. Διακυβέρνηση: επιλογή εκτελεστικής επιτροπής για τη διαχείριση της Γάζας, με διοικητική συνέχεια και ανθρωπιστική αποτελεσματικότητα, χωρίς κατάρρευση των υφιστάμενων πολιτικών συσχετισμών.
3. Ανθρωπιστικό – όμηροι: ολοκλήρωση παραδόσεων σορών/αγνοουμένων, διαρκής ανθρωπιστική πρόσβαση και αποστρατιωτικοποίηση ευαίσθητων ζωνών.

Εφόσον τα παραπάνω κλειδώσουν, η διεθνής διάσκεψη στο Κάιρο για την πρώιμη ανάκαμψη/ανασυγκρότηση μπορεί να λειτουργήσει ως επιταχυντής χρηματοδότησης και μηχανισμός λογοδοσίας.

Πολιτικό ρίσκο για το Ισραήλ, παράθυρο ευκαιρίας για την περιφέρεια

Στην ισραηλινή πολιτική σκηνή, η μετάβαση στη δεύτερη φάση συνεπάγεται υψηλό κόστος: αποδοχή διεθνούς παρουσίας και εποπτείας επί του εδάφους. Σύμφωνα με αναλυτές, δεν αποκλείονται εσωτερικές κινήσεις — ακόμη και διάλυση της Κνεσέτ — ως υπεκφυγή από νομικές/πολιτικές δεσμεύσεις που θα γεννούσε η πλήρης εφαρμογή της πρώτης φάσης.

Για τους περιφερειακούς μεσολαβητές, αντιθέτως, ανοίγει παράθυρο ευκαιρίας: εάν οι ΗΠΑ συναινέσουν σε δεσμευτικό σχήμα (με ή χωρίς σφραγίδα ΟΗΕ), η διεθνής δύναμη θα προσφέρει χρόνο για λειτουργική διοίκηση, αποκατάσταση υποδομών και αποκλιμάκωση του κύκλου αντιποίνων.