Μαμντάνι #FromNYtoDC: Γιατί δεν μπορεί να μπει στην προεδρική κούρσα του 2028

Η σαρωτική εκλογική νίκη του Ζοχράν Μαμντάνι για τη δημαρχία της Νέας Υόρκης λειτούργησε ως ηλεκτρικός παλμός στο αμερικανικό πολιτικό σύστημα: μέσα σε λίγες ώρες, τα κοινωνικά δίκτυα πλημμύρισαν με τα hashtags #Mamdani2028 και #FromNYtoDC, ενώ δεξαμενές σκέψης και αναλυτές μίλησαν για «εκλογικό σεισμό» που συμπυκνώνει βαθιές μετατοπίσεις στο εκλογικό σώμα, ιδίως στους νέους και στους ψηφοφόρους μεταναστευτικής προέλευσης. Ο πολιτικός με ρίζες στην Ινδία, γεννημένος στην Ουγκάντα και μεγαλωμένος στις ΗΠΑ, πέτυχε —σύμφωνα με τα αποτελέσματα— ποσοστό άνω του 62% απέναντι σε έμπειρους αντιπάλους από τα δύο μεγάλα κόμματα.

Σπύρος Σιδέρης

Παρά τις σκληρές επιθέσεις του Ντόναλντ Τραμπ, που τον κατηγόρησε ότι θέλει να μετατρέψει τη μητρόπολη σε «εργαστήριο της παγκόσμιας Αριστεράς», το αποτέλεσμα λειτούργησε ως επιταχυντής: στελέχη του Δημοκρατικού Κόμματος ψιθυρίζουν ήδη το όνομά του για την επόμενη μέρα, ενώ οργανώσεις πολιτικών δικαιωμάτων τον προβάλλουν ως «μοντέλο αυθεντικής εκπροσώπησης της πολυπολιτισμικής Αμερικής».

Το ερώτημα, ωστόσο, είναι διπλό: πόσο βαθιά είναι η πολιτική ορμή του φαινομένου Μαμντάνι; Και —κυρίως— τι επιτρέπει το Σύνταγμα των ΗΠΑ;

Ένα «ιστορικό» ρήγμα στη μητρόπολη της επιρροής

Η Νέα Υόρκη είναι κάτι πολύ περισσότερο από τοπική αρχή: είναι σκηνή εθνικού βεληνεκούς. Δεν είναι τυχαίο ότι αμερικανικά μέσα, όπως η Washington Post, μίλησαν για «ιστορική διείσδυση σε μία από τις πιο εμβληματικές πόλεις» και για σπάνια λαϊκή εντολή προς έναν προοδευτικό πολιτικό της γενιάς μετά το 2000. Η εκστρατεία Μαμντάνι οικοδομήθηκε πάνω σε τρεις άξονες: κοινωνική δικαιοσύνη, προσιτή στέγη, δημοτικές υπηρεσίες με ισοτιμία πρόσβασης.

Η αφήγησή του —«παιδί μεταναστών που πιστεύει στην ισότητα των ευκαιριών»— συνάντησε μια πόλη κουρασμένη από τοξικούς διχασμούς και έτοιμη να δοκιμάσει νέα πρόσωπα.

Παράλληλα, οι βολές του Ντόναλντ Τραμπ λειτούργησαν ως μπούμερανγκ. Η πόλωση συσπείρωσε γύρω από τον Μαμντάνι ένα ευρύτερο προοδευτικό τόξο που εκτείνεται από τα δημοκρατικά προάστια έως νεανικές, ακτιβιστικές κοινότητες. Το μήνυμα ήταν καθαρό: «ανανέωση προσώπων» και πολιτική αποτοξίνωση.

Από τα hashtags στην Ουάσιγκτον; Το πολιτικό —και νομικό— εμπόδιο

Η εκτίναξη της εθνικής προβολής γεννά ένα προφανές σενάριο: μπορεί ο Ζοχράν Μαμντάνι να διεκδικήσει τον Λευκό Οίκο; Πολιτικά, η συζήτηση έχει ανοίξει. Δημοκρατικά στελέχη, σύμφωνα με ρεπορτάζ που κυκλοφορούν στην Ουάσιγκτον, «τεστάρουν» ήδη το όνομά του σε κλειστές συσκέψεις, ενώ αναλυτές σε δίκτυα όπως το CNN και το NBC μιλούν για «δίψα του εκλογικού σώματος για νέα γενιά ηγετών» μετά από χρόνια παροξυσμικής πόλωσης.

Ωστόσο, μπροστά υψώνεται ένας συνταγματικός τοίχος: η περίφημη Natural Born Citizen Clause. Η διάταξη (Άρθρο ΙΙ, Τμήμα 1, Παράγραφος 5) ορίζει ότι μόνο «πολίτες που γεννήθηκαν εκ γενετής Αμερικανοί» μπορούν να καταλάβουν το αξίωμα του Προέδρου (και του Αντιπροέδρου).

Με απλά λόγια: οι πολίτες που πολιτογραφήθηκαν μεταγενέστερα —όσες δεκαετίες κι αν ζουν στις ΗΠΑ— δεν είναι επιλέξιμοι. Για τον Μαμντάνι, που γεννήθηκε εκτός ΗΠΑ και απέκτησε αμερικανική ιθαγένεια αργότερα, αυτό μεταφράζεται σε νομικό αδιέξοδο, εκτός αν υπάρξει συνταγματική αναθεώρηση. Και αυτή απαιτεί πλειοψηφία δύο τρίτων στο Κογκρέσο και κύρωση από τα τρία τέταρτα των Πολιτειών — διαδικασία εξαιρετικά δυσχερής ακόμη και σε περιόδους συναινετικής πολιτικής.

Θρησκεία, ταυτότητα, αντιλήψεις: τι επιτρέπεται και τι όχι

Αντίθετα με μύθους που επανέρχονται, το Σύνταγμα των ΗΠΑ (Άρθρο VI) ορίζει ρητά ότι δεν επιτρέπονται θρησκευτικά τεστ για την πρόσβαση σε δημόσια αξιώματα. Συνεπώς, το γεγονός ότι ο Μαμντάνι είναι μουσουλμάνος δεν συνιστά κανενός είδους νομικό εμπόδιο.

Μπορεί να αποτελεί υλικό πολιτικής αντιπαράθεσης στην εκλογική αρένα, όχι όμως αντικείμενο αποκλεισμού. Έτσι, στο επίπεδο του δικαίου, ο μοναδικός «σκληρός περιορισμός» αφορά την ιθαγένεια εκ γενετής.

Η αμερικανική πολιτική ιστορία έχει ξαναδοκιμάσει τα όρια της ρήτρας. Ο Τεντ Κρουζ (γεννημένος στον Καναδά από Αμερικανίδα μητέρα) κατήλθε υποψήφιος το 2016 χωρίς δικαστική τελεσιδικία στο θέμα.

Ο Τζον ΜακΚέιν, γεννημένος στη Ζώνη της Διώρυγας του Παναμά, ενόσω ο πατέρας του υπηρετούσε στο Πολεμικό Ναυτικό, έλαβε πολιτική «σφραγίδα καταλληλότητας» από το Κογκρέσο.

Στον αντίποδα, ο Άρνολντ Σβαρτσενέγκερ —γεννημένος στην Αυστρία και πολιτογραφημένος— παραμένει το κλασικό παράδειγμα πολιτικού που δεν μπορεί να είναι Πρόεδρος, όσο δημοφιλής κι αν είναι. Οι υποθέσεις αυτές δείχνουν ότι υπάρχει ερμηνευτικό πεδίο για όσους γεννήθηκαν εκτός αλλά έχουν Αμερικανό γονέα· όχι όμως για όσους πολιτογραφήθηκαν εκ των υστέρων χωρίς κριτήριο «γέννησης ως πολίτες».

Από τη δημοτική ισχύ στην εθνική αφήγηση: τι «μετράει» τώρα

Με τη δημαρχία της Νέας Υόρκης ως εφαλτήριο, ο Ζαχράν Μαμντάνι αλλάζει ήδη τη συζήτηση για την εκπροσώπηση των μεταναστών στα κέντρα αποφάσεων.

Οι New York Times μιλούν για «πρώτο σοβαρό τεστ αντοχής» του συστήματος απέναντι σε μια γενιά που αψηφά την παλιά εθνοτική κανονικότητα, ενώ το The Atlantic επισημαίνει ότι η πολιτική ηγεσία δεν είναι πλέον «κλειστό κλαμπ μιας ελίτ γεννημένης εντός των συνόρων». Πρακτικά, όμως, η προεδρική διαδρομή είναι κλειστή — τουλάχιστον με τους σημερινούς κανόνες.

Τι απομένει; Μια εναλλακτική εθνική τροχιά. Σε ένα ρεαλιστικό σενάριο, ο Μαμντάνι θα μπορούσε να καταστεί βασικός διαμορφωτής ατζέντας στο Δημοκρατικό Κόμμα, να χτίσει επιρροή σε μεγάλες μητροπόλεις και πολιτείες, να επηρεάσει νομοθετικές προτεραιότητες (στέγαση, κοινωνική ένταξη, αστικές μεταφορές), ακόμη και να στηρίξει μελλοντικές προεδρικές υποψηφιότητες. Με άλλα λόγια, να κεφαλαιοποιήσει πολιτικά τη δυναμική του χωρίς το αξίωμα του Προέδρου.