Eurostat: Δραματική συρρίκνωση πληθυσμού στην Ευρώπη αν η μετανάστευση μηδενιστεί… επηρεάζοντας εργατικό δυναμικό και ανάπτυξη-Τι λέει για την Ελλάδα

Ο πληθυσμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα συρρικνωθεί κατά το ένα τρίτο μέχρι το τέλος του αιώνα χωρίς μετανάστευση, χάνοντας το ισοδύναμο ενός εκατομμυρίου εργαζομένων ετησίως τα επόμενα 25 χρόνια, καθώς η Ιταλία και η Ισπανία αντιμετωπίζουν επικείμενη κατάρρευση του πληθυσμού, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat . Ο πληθυσμός της ΕΕ αναμένεται να κορυφωθεί στα 453 εκατομμύρια περίπου το 2026, προτού ξεκινήσει μια σταδιακή μείωση. Μέχρι το 2100, εάν η μετανάστευση παραμείνει στο μηδέν, η Eurostat προβλέπει ότι ο πληθυσμός της ΕΕ θα έχει μειωθεί κατά 34%, επηρεάζοντας σημαντικά το εργατικό δυναμικό.

Σύμφωνα με τις επίσημες προβλέψεις της Eurostat, ο πληθυσμός της ΕΕ θα συρρικνωθεί κατά περίπου 9% έως το 2050 σε σύγκριση με το 2025, εάν η μετανάστευση σταματήσει εντελώς. Η μείωση προβλέπεται να συνεχιστεί τις επόμενες δεκαετίες, φτάνοντας το 23% έως το 2075 και το 34% έως το 2100.

Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού αποτελούν βασική πτυχή της δημογραφικής αλλαγής. Σύμφωνα με τον Peter Bosch , ανώτερο ερευνητικό συνεργάτη στο Ινστιτούτο Egmont, η ΕΕ αναμένεται να χάνει περίπου 1 εκατομμύριο εργαζόμενους κάθε χρόνο μέχρι το 2050.

Εάν τα ποσοστά συμμετοχής στην αγορά εργασίας ανά ηλικία και φύλο παραμείνουν στα μέσα επίπεδα που παρατηρήθηκαν μεταξύ 2011 και 2022, το εργατικό δυναμικό προβλέπεται να συρρικνωθεί κατά 20,2% έως το 2070. Αυτό ισοδυναμεί με περίπου 42,8 εκατομμύρια λιγότερους εργαζόμενους, σύμφωνα με έκθεση του Κοινού Κέντρου Ερευνών (ΚΚΕρ) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Σε λιγότερο ευνοϊκά σενάρια, η μείωση θα μπορούσε να είναι ακόμη πιο απότομη, φτάνοντας το 26,7% ή 55,9 εκατομμύρια άτομα.

Οι ερευνητές του JRC τονίζουν ότι «η μετανάστευση μπορεί να διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση της αγοράς εργασίας της ΕΕ τις επόμενες δεκαετίες, ιδίως εάν οι μετανάστες απασχοληθούν με επιτυχία και ενταχθούν στο εργατικό δυναμικό».

Αρκετές μελέτες έχουν διερευνήσει πώς η πιθανή διεύρυνση της ΕΕ θα μπορούσε να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των προβλεπόμενων ελλείψεων εργατικού δυναμικού. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σημειώνει ότι η ιστορική διεύρυνση του 2004, γνωστή ως «Μεγάλη Έκρηξη», έφερε σημαντικά οφέλη και ισχυρή οικονομική ανάπτυξη τόσο στα νέα κράτη μέλη όσο και στην ΕΕ στο σύνολό της.

Πώς, λοιπόν, αναμένεται να αλλάξει ο πληθυσμός της Ευρώπης έως το 2050 και το 2100; Ποιες χώρες θα δουν τις πιο απότομες μειώσεις; Και πώς συγκρίνεται η μέση ηλικία μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ και των υποψήφιων χωρών;

Οι προβλέψεις της Eurostat δείχνουν σαφώς ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ πρόκειται να βιώσουν απότομη μείωση του πληθυσμού τους κατά τις δεκαετίες που προηγούνται του 2100.

Αν υπάρχουν 100 άτομα στην ΕΕ το 2025, ο αριθμός αυτός θα μειωθεί σε 91 έως το 2050, 77 έως το 2075 και μόλις 66 έως το 2100, εάν δεν υπάρξει μετανάστευση. Με άλλα λόγια, ένας στους τρεις ανθρώπους θα εξαφανιστεί τα επόμενα 75 χρόνια.

Σύμφωνα με την Eurostat, εάν δεν υπάρξει μετανάστευση, η Ιταλία και η Ισπανία προβλέπεται να χάσουν περίπου το ήμισυ του πληθυσμού τους έως το 2100. Ο πληθυσμός της Ιταλίας αναμένεται να μειωθεί κατά 52% και της Ισπανίας κατά 49%, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2025.

• Αρκετές άλλες χώρες προβλέπεται επίσης να δουν μειώσεις άνω του 40%, συμπεριλαμβανομένης της Μάλτας (48%), της Πορτογαλίας (44%), της Ελλάδας (44%) και της Κροατίας (40%).

Μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, η Γαλλία και η Ιρλανδία αναμένεται να επηρεαστούν λιγότερο από τη μείωση του πληθυσμού, σύμφωνα με τις προβλέψεις της Eurostat. Ο πληθυσμός της Γαλλίας προβλέπεται να μειωθεί μόλις κατά 13% και της Ιρλανδίας κατά 15% έως το 2100.

Στην πραγματικότητα, η Ιρλανδία αναμένεται να είναι η μόνη χώρα της ΕΕ της οποίας ο πληθυσμός προβλέπεται να αυξηθεί έως το 2050, με αύξηση περίπου 4% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2025.

• Γενικά, οι υποψήφιες για ένταξη στην ΕΕ χώρες έχουν νεότερους πληθυσμούς από τον μέσο όρο της Ένωσης, εκτός από τη Σερβία και την Ουκρανία. Σύμφωνα με την Eurostat, το 2024, το 30,8% του πληθυσμού της ΕΕ ήταν ηλικίας 0-29 ετών. Μόνο η Σερβία (30,1%) και η Ουκρανία (30,4%) ξεπέρασαν αυτό το ποσοστό.

Οι άλλες επτά υποψήφιες χώρες έχουν σημαντικά νεότερους πληθυσμούς, με το ποσοστό των νέων να υπερβαίνει το 40% στην Τουρκία (44,3%) και στο Κοσσυφοπέδιο (48,3%).

Η Τουρκία ξεχωρίζει με πληθυσμό άνω των 85 εκατομμυρίων το 2024, παρά το γεγονός ότι οι ενταξιακές συνομιλίες της με την ΕΕ βρίσκονται επί του παρόντος σε αδιέξοδο.

Δεδομένου ότι η γήρανση αποτελεί επίσης πραγματικότητα στις υποψήφιες χώρες, και οι περισσότερες έχουν σχετικά μικρούς πληθυσμούς εκτός από την Τουρκία, ο αντίκτυπος μιας πιθανής διεύρυνσης της ΕΕ παραμένει αβέβαιος.

Μια πρόσφατη έκθεση του Ιδρύματος Carnegie από τον Stefan Lehne και τους συναδέλφους του σημείωσε ότι «οι υποψήφιες χώρες, όπως και μεγάλο μέρος της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, αντιμετωπίζουν επίσης μείωση του πληθυσμού και ελλείψεις εργατικού δυναμικού».

Σύμφωνα με την έκθεση του JRC με τίτλο «Μια δημογραφική προοπτική για το μέλλον της συμμετοχής στο ευρωπαϊκό εργατικό δυναμικό», η μετανάστευση μπορεί να αυξήσει το μέγεθος του μελλοντικού πληθυσμού σε ηλικία εργασίας.

Η διεύρυνση από μόνη της μπορεί να μην αντιστρέψει πλήρως τη δημογραφική παρακμή της Ευρώπης, αλλά θα μπορούσε να παράσχει την ώθηση που χρειάζεται η ΕΕ για να την αντιμετωπίσει.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρει την ιστορική διεύρυνση του 2004, την «Μεγάλη Έκρηξη», ως ιστορία επιτυχίας: «Τα τελευταία 20 χρόνια, τόσο η ΕΕ όσο και οι νεοενταχθείσες χώρες έχουν βιώσει ανάπτυξη και ευημερία», δήλωσε η Επιτροπή.

• Μια πρόσφατη ανάλυση εμπειρογνωμόνων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) τόνισε επίσης ότι οι αλλοδαποί εργαζόμενοι διαδραματίζουν ολοένα και πιο σημαντικό ρόλο στις αγορές εργασίας της ζώνης του ευρώ.

Σημείωσαν ότι η γήρανση του πληθυσμού της περιοχής θέτει σοβαρές προκλήσεις για την επέκταση του εργατικού δυναμικού και, κατά συνέπεια, για την οικονομική ανάπτυξη.

«Όπως δείχνουν τα στοιχεία μας, οι ξένοι εργαζόμενοι θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση και την υπέρβαση αυτών των προκλήσεων. Η εισροή ξένων εργαζομένων τα τελευταία χρόνια έχει στηρίξει την ισχυρή ανάπτυξη του εργατικού δυναμικού της ζώνης του ευρώ, αντισταθμίζοντας κάπως τις αρνητικές δημογραφικές τάσεις», ανέφεραν οι εμπειρογνώμονες της ΕΚΤ.