ΕΛΤΑ-Ρεπορτάζ libre: Ειδικοί εξηγούν γιατί η ψηφιακή μετάβαση επηρέασε τη συρρίκνωση προειδοποιούν για κοινωνικές επιπτώσεις

Τον αρχικό αιφνιδιασμό και τη δυσάρεστη έκπληξη με την απόφαση να κλείσουν 204 από τα συνολικά 456 καταστήματα, με περισσότερους από 3.000 εργαζόμενους ακολούθησαν οι αντιδράσεις βουλευτών, ακόμη και της κυβερνητικής πλειοψηφίας και δηλώσεις για επώδυνες αποφάσεις. Σ’ αυτό το πλαίσιο υπήρξε και η παραδοχή ότι η συνθήκη που διέπει και αφορά τα ΕΛΤΑ από την ίδρυσή τους, είναι «εθνική».

Τελικά ανακοινώθηκε ότι δόθηκε παράταση ενός τριμήνου για το κλείσιμο των καταστημάτων στην περιφέρεια ενώ στα αστικά κέντρα η απόφαση θα ισχύσει άμεσα.

Σύμφωνα με τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Κυριάκο Πιερρακάκη, η κυβέρνηση στήριξε τα ΕΛΤΑ δίνοντας πάνω από 250 εκατ. ευρώ με αύξηση μετοχικού κεφαλαίου και με μια εθελούσια έξοδο, κάτι που φαίνεται ότι επίσης της ουσίας απέτυχε.

Από τον Καποδίστρια έως τη συγχώνευση με την ΕΛΤΑ Courier

Τα Ελληνικά Ταχυδρομεία (ΕΛΤΑ) Ιδρύθηκαν στις 24 Σεπτεμβρίου 1828 από τον πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδας, Ιωάννη Καποδίστρια, με το υπ’ αριθ. 6550 Ψήφισμα ΙΖ’. Στις αρχές του 1900 άρχισε να οργανώνεται συστηματικά η Ταχυδρομική Υπηρεσία, η οποία, μέχρι το 1949, λειτουργούσε σε συνδυασμό με την Τηλεγραφική και Τηλεφωνική Υπηρεσία υπό την επωνυμία «Τ.Τ.Τ.».

Το 1970, η ταχυδρομική υπηρεσία απέκτησε την ιδιότητα του Νομικού Προσώπου Ιδιωτικού Δικαίου με τίτλο “ΕΛΤΑ” και αποτέλεσε δημόσια επιχείρηση με τη μορφή Ανώνυμης Εταιρείας.

Το 1998 ιδρύθηκε η θυγατρική εταιρεία ΚΕΚ-ΕΛΤΑ Α.Ε. ενώ η τότε κυβέρνηση ξεκίνησε «ένα σημαντικό πρόγραμμα εκσυγχρονισμού και αναδιάρθρωσης».

Το 2000 ιδρύθηκε η θυγατρική εταιρεία ΤΑΧΥΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΕΛΤΑ Α.Ε. και το 2004, τα ΕΛΤΑ ανακηρύχθηκαν “Μέγας Χορηγός” των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας.

Το 2006, τα ΕΛΤΑ συνάπτουν στρατηγικής σημασίας εμπορική συμφωνία με το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, ενισχύοντας περαιτέρω τη θέση τους στη λιανική τραπεζική.

Το 2008, τα ΕΛΤΑ ολοκλήρωσαν ένα μεγάλο πρόγραμμα επενδύσεων για την αυτοματοποίηση του δικτύου των Ταχυδρομικών Καταστημάτων και Κέντρων Διαλογής, την αναβάθμιση των υποδομών Πληροφορικής και την ανάπτυξη του Ανθρώπινου Δυναμικού.

Στην εποχή των μνημονίων στα ΕΛΤΑ ξεκίνησε η πλήρης απελευθέρωση της ταχυδρομικής αγοράς της Ελλάδας και διαμορφώθηκε ένα νέο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας (Ν. 4053/2012). Σ’ αυτό το πλαίσιο το 2018, υλοποιήθηκε η μεταβίβαση της συμμετοχής του Ελληνικού Δημοσίου στα ΕΛΤΑ στο Υπερταμείο και τον Οκτώβριο του 2024, πραγματοποιήθηκε η συνένωση των ΕΛΤΑ και ΕΛΤΑ Courier.

«Η ψηφιακή μετάβαση επηρεάζει καθοριστικά»

Ο Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Ψηφιακών Μέσων Και Επικοινωνίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, Αγησίλαος Κονιδάρης, μιλώντας στο libre εξηγεί: «Η ραγδαία ανάπτυξη των ψηφιακών τεχνολογιών, όπως φαίνεται, επηρέασε καθοριστικά την απόφαση για κλείσιμο των υποκαταστημάτων των ΕΛΤΑ. Οι πολίτες έχουν στραφεί σε ηλεκτρονικές υπηρεσίες, όπως e-banking, ηλεκτρονική αλληλογραφία και online αγορές, μειώνοντας δραστικά τη χρήση των παραδοσιακών ταχυδρομικών υπηρεσιών. Παράλληλα, η τεχνολογική εξέλιξη έχει επιτρέψει την εξυπηρέτηση μέσω ψηφιακών πλατφορμών καθιστώντας σε μεγάλο βαθμό τα φυσικά καταστήματα οικονομικά ασύμφορα».

Σύμφωνα με τον ίδιο «ωστόσο, το άμεσο κλείσιμο μεγάλου αριθμού υποκαταστημάτων ενδέχεται να επιφέρει σοβαρές κοινωνικές συνέπειες, ιδιαίτερα σε νησιωτικές και ορεινές περιοχές όπου τα ΕΛΤΑ δεν λειτουργούσαν μόνο ως ταχυδρομείο, αλλά και ως σημεία εξυπηρέτησης για πληρωμές λογαριασμών, αποστολές δεμάτων και άλλες βασικές συναλλαγές».

Όπως τονίζει ο κ. Κονιδάρης «η απότομη ψηφιακή μετάβαση σε οποιοδήποτε τομέα αφήνει εκτεθειμένους ηλικιωμένους και κατοίκους περιοχών με περιορισμένη πρόσβαση στο διαδίκτυο ή χωρίς γνώσεις χρήσης του. Ιδανικά, η διαδικασία θα μπορούσε να γίνει σταδιακά: να ψηφιοποιούνται πρώτα οι υπηρεσίες και να αποσύρονται σταδιακά από τα καταστήματα, δίνοντας στους πολίτες χρόνο να προσαρμοστούν. Έτσι, θα εξασφαλιζόταν ο εκσυγχρονισμός του δικτύου χωρίς να δημιουργήσει άμεσα προβλήματα σε τμήματα της κοινωνίας και θα εξασφαλιζόταν η καθολική εξυπηρέτηση που αποτελούν θεμελιώδη ρόλο των ΕΛΤΑ».

Γι’ αυτό σύμφωνα με τον αναπληρωτή Καθηγητή στο Τμήμα Ψηφιακών Μέσων Και Επικοινωνίας του Ιονίου Πανεπιστημίου «η ψηφιακή μετάβαση στην Ελλάδα πρέπει πάντοτε να λαμβάνει υπόψη την ιδιαίτερη γεωμορφολογία της χώρας (πολλά απομακρυσμένα νησιά και ορεινές περιοχές) αλλά και τον βαθμό ψηφιακού εγγραμματισμού των πολιτών. Αποφάσεις για κλείσιμο φυσικών καταστημάτων (τράπεζες, ΔΕΗ, ΕΛΤΑ κ.α.) που μπορεί να μην επηρέαζαν σε μεγάλο βαθμό τους πολίτες σε μια άλλη χώρα της Ευρώπης, στην Ελλάδα έχουν πιο σημαντικές συνέπειες. Ιδιαίτερα σε απομακρυσμένες περιοχές».

«Η απόφαση έχει κοινωνική και γεωγραφική διάσταση»

Από την πλευρά του ο κοινωνιολόγος Πάνος Μανωλάκος, βάζει το θέμα στην κοινωνική, οικονομική και γεωγραφική διάσταση με τις πιθανές επιπτώσεις που έχει η απόφαση για την αναστολή λειτουργίας άνω του 40% των καταστημάτων των ΕΛΤΑ.

«Η χώρα έχει μια σειρά από ανισότητες, ανισότητα οικονομική φυσικά, ανισότητα πρόσβασης σε καλές υπηρεσίες υγείας, αλλά και γεωγραφικές ανισότητες που προέρχονται από ένα μοντέλο ανάπτυξης όπου ο τουρισμός έχει κυρίαρχο χαρακτήρα , ενώ ο πρωτογενής τομέας δεν έχει κάνει το απαραίτητο άλμα παραγωγικότητας.

Αναρωτιέται κάποιος, θα προστεθεί σε αυτά και η ανισότητα σε βασικές υπηρεσίες που προσφέρονται από τα ΕΛΤΑ; Εδώ η πρώτη απάντηση φαίνεται πως είναι ‘‘ναι’’, άλλωστε κλείνουν υποκαταστήματα. Υπάρχει όμως και η πραγματικότητα του πεδίου, αυτή που μας υποχρεώνει να δούμε σε μεγαλύτερο βάθος το τι συμβαίνει».

Όπως εξηγεί ο κ. Μανωλάκος «είναι δεδομένο ότι η επικοινωνία έχει αλλάξει, το ταχυδρομείο δεν χρησιμοποιείται με τον ίδιο τρόπο που χρησιμοποιούνταν πριν από κάποιες δεκαετίες. Σε τι χρησιμοποιείται τότε , ιδίως στα – πιο απομακρυσμένα – χωριά; Κυρίως για διανομή λογαριασμών και συντάξεων. Η εμπειρία – αυτό το έχω και ως προσωπικό βίωμα, έχοντας μεγαλώσει σε ένα μικρό χωριό 200 κατοίκων, χωρίς υποκατάστημα ταχυδρομείου φυσικά – δείχνει, ότι το μεγαλύτερο ποσοστό χωριών και οικισμών εξυπηρετούνταν για αυτά, από αυτόν που συνήθως λέγαμε ‘‘αγροτικό ταχυδρόμο’’. Αυτόν που περνούσε μια φορά την εβδομάδα και μοίραζε λογαριασμούς και συντάξεις. Σε μικρά χωριά μάλιστα, όσοι έχουν βρεθεί στο «καφενείο του χωριού», θα έχουν δει μια γωνιά με το σύνολο των λογαριασμών όπου συνήθως τους αφήνει ο ταχυδρόμος και κάθε κάτοικος παίρνει τον δικό του. Είναι μια λειτουργία «κοινότητας» που επιβιώνει στον χρόνο».

Ο κ. Μανωλάκος κρατά και την θετική εκδοχή στις συνέπειες που μπορεί να έχει η απόφαση: «Στον βαθμό που αυτή η συχνότητα θα παραμείνει, το πρόβλημα δεν θα είναι πραγματικό. Αν μάλιστα ισχύσει η διακήρυξη περί ‘‘ψηφιακού ταχυδρόμου’’, τότε θα μπορεί να προσφέρει και επιπλέον υπηρεσίες.  Εδώ είναι όμως και το μεγάλο ερώτημα, υπάρχει η εμπιστοσύνη, η βεβαιότητα ότι αυτό θα συμβεί; Όχι, είναι η απάντηση, υπάρχει ένα τεράστιο έλλειμμα εμπιστοσύνης στην χώρα και κάθε επιφύλαξη είναι απολύτως δικαιολογημένη».