ΟΠΕΚΕΠΕ: Το λεξιλόγιο των αγροτών, που μπήκε στην καθημερινότητα των αστών

Η απομάκρυνση της ελληνικής κοινωνίας από τον γεωργικό τομέα άρχισε ουσιαστικά στις κρίσιμες δεκαετίες του ’50 και του ’60, όταν ορδές μεταναστών ήρθαν στην Αθήνα ή τη Θεσσαλονίκη ή σε άλλα αστικά κέντρα. Το σκάνδαλο του Ελληνικού Οργανισμού Πληρωμών των Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού κι Εγγυήσεων (ΟΠΕΚΕΠΕ) σύστησε ξανά στο ευρύ κοινό τον αγροτικό χώρο μέσα κι από την εφαρμογή της ΚΑΠ 2023-27 και έχει το δικό του λεξιλόγιο…

Της Άννας Στεργίου

Ιδού ορισμένες από τις λέξεις – κλειδιά, που χρησιμοποιεί ο αγροτικός κόσμος και οι γεωτεχνικοί για να συνεννοηθούν:

1. Αγροτοπεριβαλλοντικά: Πρόκειται για είδος κοινοτικής ενίσχυσης, που στοχεύει συνήθως στη βελτίωση εδαφών (π.χ. μείωση της ρύπανσης νερού από την αγροτική δραστηριότητα κ.ά.).

• Αγροτικά Εφόδια: Με τον όρο αγροτικά εφόδια εννοούνται κυρίως τα αναλώσιμα και εξοπλισμός, που χρησιμοποιείται για μία καλλιέργεια π.χ. σπόροι, λιπάσματα, άζωτο, φώσφορο, ζιζανιοκτόνα, ζωοτροφές, εντομοκτόνα, εργαλεία κ.λ.π.

• Αριθμός Ταυτότητας Ακινήτου (ΑΤΑΚ):  Το ΑΤΑΚ είναι ένας μοναδικός αριθμός που αντιστοιχεί σε κάθε αγροτεμάχιο και σε κάθε ακίνητο γενικότερα. Χρησιμοποιείται  για την υποβολή αγροτικών δηλώσεων και οι μισθώσεις. Ο ΑΤΑΚ είναι διαφορετικός από τον ΚΑΕΚ (Κωδικός Αριθμός Εθνικού Κτηματολογίου), ο οποίος αφορά την ταυτοποίηση του ακινήτου εντός του συστήματος του κτηματολογίου. Τα πολλά προβλήματα με τον ΑΤΑΚ, αφού μέχρι σήμερα υπάρχουν αγρότες χωρίς ισχυρούς τίτλους ιδιοκτησίας ή ακόμη και «με το στόμα», δεν έχει καταφέρει να το λύσει η ελληνική πολιτεία. Εξάλλου υπάρχουν πολλά χωράφια, που είναι διεκδικούμενα μεταξύ συγγενών κι άλλα διεκδικούμενα από την πολιτεία, την εκκλησία κ.ά.

• Βιολογικά: Πρόκειται για είδος κοινοτικής ενίσχυσης, που αναφέρεται στη Βιολογική Γεωργία και τη Βιολογική Κτηνοτροφία, αναλόγως τι δηλώνει κάποιος. Οι παραγωγοί που μπαίνουν στο πρόγραμμα των βιολογικών παίρνουν παραπάνω επιδότηση από έναν συμβατικό γεωργό  με την ίδια καλλιέργεια ή έναν κτηνοτρόφο με τα ίδια ζώα αλλά έχουν δεσμεύσεις, όπως πιστοποιήσεις, συγκεκριμένες ζωοτροφές, βιολογικούς ψεκασμούς ( δολώματα) κ.ο.κ. Τα βιολογικά προϊόντα παίρνουν αυτήν την παραπάνω ενίσχυση, διότι παράγονται πιο δύσκολα κι έχουν μεγαλύτερες απώλειες στην παραγωγή, καθώς είναι πιο εκτεθειμένα σε κινδύνους (καιρικά φαινόμενα, ασθένειες, εχθροί κ.ά.).

• Γεωργία ακριβείας: Κατά άλλους λέγεται και «Έξυπνη Γεωργία» ενώ ένα κομμάτι της αφορά στη «Δορυφορική Γεωργία», γιατί χρησιμοποιούνται συχνά δορυφορικά δεδομένα για να «διαβαστεί» ένα χωράφι, που χρειάζεται περισσότερο νερό, λίπανση κ.ά.

• Εξισωτική: Είδος κοινοτικής αποζημίωσης. Αφορά σε ορεινές, μειονεκτικές ή περιοχές με ειδικούς περιορισμούς, για να αντισταθμίσει το αυξημένο κόστος παραγωγής και την απώλεια εισοδήματος λόγω των φυσικών εμποδίων ή εχθρών, που αντιμετωπίζουν.

• Εθνικό Απόθεμα: Χρησιμοποιείται για τη χρηματοδότηση νέων γεωργών και νεοεισερχομένων στον αγροτικό τομέα, ώστε να διευκολύνουν την είσοδό τους στη γεωργική δραστηριότητα δηλαδή δυνατότητες για ενισχύσεις. 

• Δικαιώματα: Πρόκειται για δικαιώματα βασικής ενίσχυσης. Τα «δικαιώματα» τα παίρνει κάποιος είτε από το Εθνικό Απόθεμα δηλαδή από το κράτος είτε τα αγοράζει λ.χ. με κάποιο κοπάδι που πωλείται για διάφορους λόγους (σύνταξη, αδυναμία βιωσιμότητας κ.ά.). Καθώς η Κοινή Αγροτική Πολιτική αλλάζει κατά καιρούς δεν είναι πάντα ίδιοι οι όροι για την απονομή Εθνικού Αποθέματος. Η φράση «πήρα ζώα με δικαιώματα» σημαίνει ότι αγόρασα κοπάδι, που δικαιούνται κοινοτική ενίσχυση.

• Ενεργός Αγρότης: Ενεργός αγρότης είθισται να λέγεται ο κατά κύριο επάγγελμα αγρότης. Ο ενεργός αγρότης είναι αναγκαία αλλά όχι ικανή προϋπόθεση για να επιδοτηθεί κάποιος. Καθώς υπάρχουν λ.χ. νησιά που ένας παραγωγός μπορεί να κάνει μεροκάματα στον τουρισμό, αυτό ορίζεται με βάση το ποσοστό του αγροτικού του εισοδήματος έναντι του συνόλου των εισοδημάτων του. Ανά εποχές ή ανά κυβερνήσεις έχει αλλάξει ο ορισμός του κατά κύριο επάγγελμα αγρότη. Υπάρχουν ενεργοί αγρότες που δεν παίρνουν επιδοτήσεις απ’ το κράτος, όπως π.χ. οι παραγωγοί αβοκάντο. Παλαιότερα δεν έπαιρναν οι παραγωγοί που είχαν θερμοκηπιακές καλλιέργειες. Ο ενεργός αγρότης, όμως ακόμη κι αν δεν παίρνει επιδότηση έχει δυνατότητα να μπει σε αγροτικά προγράμματα. Σε κάθε περίοδο εφαρμογής Κοινής Αγροτικής Πολιτικής τα καθεστώτα ενισχύσεων μπορεί ν΄ αλλάξουν εντελώς  ή να υπάρξουν διαφοροποιήσεις. 

1. Ενιαία Ενίσχυση: Παρότι δεν είναι ακριβώς ίδια με τη βασική ενίσχυση, μερικοί τη συγχέουν. Αφορά στην Ενιαία Αίτηση Ενίσχυσης (ΕΑΕ), μια ετήσια αίτηση που υποβάλλεται στον ΟΠΕΚΕΠΕ για την περίοδο 2022-2027. Μέσω αυτής, οι αγρότες ζητούν επιδοτήσεις, συμπληρώνοντας στοιχεία για το αγρόκτημά τους, τις καλλιέργειες, το ζωικό κεφάλαιο και τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Πρόκειται δηλαδή για την ηλεκτρονική αίτηση που υποβάλλουν οι γεωργοί στον ΟΠΕΚΕΠΕ για να λάβουν διάφορες μορφές επιδότησης, όπως είναι και η βασική ενίσχυση.

1. Επιλέξιμες γαίες – Επιλέξιμα βοσκοτόπια: Επιλέξιμες γαίες ή βοσκήσιμα βοσκοτόπια θεωρούνται  όλα όσα μπορούν να μπουν σε καθεστώς ενίσχυσης από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Για παράδειγμα δεν θεωρούνται επιλέξιμες γαίες όσες είναι μέσα σε δάσος. 

1. Κέντρα Υποβολής Δηλώσεων (ΚΥΔ):  Η Ενιαία Αίτηση Ενίσχυσης (δηλαδή η αίτηση για επιδότηση από τους αγρότες) υποβάλλεται, είτε απευθείας από τον ίδιο τον δικαιούχο στον ΟΠΕΚΕΠΕ, είτε μέσω ενός πιστοποιημένου ΚΥΔ της επιλογής του που έχει πιστοποιηθεί για τη γεωγραφική περιοχή στην οποία ανήκει. Μία περιοχή μπορεί να έχει ένα ή παραπάνω ΚΥΔ κι υπάρχουν σχεδόν 500 σε όλη την Ελλάδα.

1. Νέος Αγρότης: Αφορά στο Πρόγραμμα Νέων Γεωργών, το οποίο είναι ένα μέτρο στήριξης για νέους 18 έως 40 ετών, προκειμένου ν’ αλλάξουν οι συσχετισμοί και να μειωθεί το πρόβλημα της γήρανσης του αγροτικού πληθυσμού. Βασικές προϋποθέσεις είναι η ηλικία, η μόνιμη κατοικία, η ύπαρξη γεωργικής εκμετάλλευσης (ιδιόκτητη ή νοικιασμένη) ή βοσκοτόπου και ζώων και η υποβολή δήλωσης ΟΣΔΕ.

1. Οικολογικά σχήματα: Είδος κοινοτικής ενίσχυσης για ανθρώπους που διατηρούν τα χωράφια ή τα βοσκοτόπια σε καλή περιβαλλοντική κατάσταση. Με την τρέχουσα ΚΑΠ (2023-7), η Ελλάδα μπήκε σε περιπέτειες γιατί δήλωσε πάνω από 80 οικολογικά καθεστώτα ενίσχυσης, δημιουργώντας μεγάλη πολυπλοκότητα, σύγχυση, γραφειοκρατία και τεράστια προβλήματα και στους αγρότες και στους γεωπόνους και στους υπαλλήλους ενώ άλλες χώρες στην Κοινότητα δήλωσαν ακόμη κι ένα οικολογικό σχήμα. 

1. Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης κι Ελέγχου (ΟΣΔΕ): Πρόκειται για ένα θεωρητικά ολοκληρωμένο ηλεκτρονικό σύστημα που χρησιμοποιείται από τους γεωργούς και κτηνοτρόφους για να δηλώσουν τις εκτάσεις, τα ζώα και τις δραστηριότητές τους, ώστε να εξασφαλίσουν αγροτικές επιδοτήσεις. Οι αγρότες καταθέτουν τις αιτήσεις για την ενιαία ενίσχυση σε ΚΥΔ ή απευθείας, για να μπορούν να πάρουν επιδοτήσεις, να μπουν σε διάφορα αγροτικά προγράμματα κ.ά.

1. Προκαταβολή – Εκκαθάριση: Οι κοινοτικές ενισχύσεις δεν παίρνονται όλες με τον ίδιο τρόπο. Συνήθως όταν μιλούν οι αγρότες για προκαταβολή και εκκαθάριση εννοούν συνήθως την ενιαία ενίσχυση, που παίρνουν δυο φορές κατά το Β΄ εξάμηνο του τρέχοντος έτους, όταν έχουν ήδη δηλώσει την παραγωγή και παίρνουν την εκκαθάριση, εφόσον έχουν ολοκληρωθεί οι έλεγχοι.   

1. Σπάνιες φυλές ή Αυτόχθονες φυλές: Είδος κοινοτικής ενίσχυσης για εκτροφή συγκεκριμένων ντόπιων ζώων, που κινδυνεύουν με εξαφάνιση π.χ. καλαρρύτικο πρόβατο, κεφαλλονίτικο πρόβατο, φυλές αλόγων κ.ά. είτε από παραγωγούς είτε από συνεταιρισμούς κ.ά. Οι παραγωγοί που εκτρέφουν σπάνιες φυλές έχουν συγκεκριμένες υποχρεώσεις για να τηρούν γενεαλογικά βιβλία, υποχρεώνονται να δηλώνουν τις σφαγές, ασθένειες κ.ά.

1. Συνδεδεμένη Ενίσχυση: Είδος κοινοτικής ενίσχυσης που συνδέεται με συγκεκριμένα προϊόντα ή εκτροφές ζώων. Η σύνδεση μεταξύ της είσπραξης των ενισχύσεων εισοδηματικής στήριξης και της παραγωγής συγκεκριμένων προϊόντων έχει σταδιακά καταργηθεί («αποσυνδεθεί»), προκειμένου ν΄ αποφεύγεται η υπερπαραγωγή συγκεκριμένων προϊόντων, που δημιουργούν στρεβλώσεις στην αγορά. Όμως, η Κοινότητα αναγνωρίζει πως σε ορισμένες περιπτώσεις, ένας συγκεκριμένος γεωργικός τομέας ή υποτομέας μπορεί να λάβει στήριξη για την αντιμετώπιση των δυσκολιών που αντιμετωπίζει, όταν οι εν λόγω τομείς είναι σημαντικοί για κοινωνικοοικονομικούς και/ή περιβαλλοντικούς λόγους. 

1. Ψυχανθή: Με τον όρο ψυχανθή (Fabaceae ή Leguminosae) οι γεωπόνοι αναφέρονται σε μία οικογένεια ανθοφόρων φυτών, που ο κόσμος τα λέει όσπρια. Τα ψυχανθή προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση ή για ζωική κατανάλωση. Μεταξύ αυτών είναι οι φακές, τα ρεβύθια, τα φασόλια, τα κουκιά, το λαθούρι, τα μπιζέλια κ.ά. αλλά και τα κτηνοτροφικά φυτά βίκος, τριφύλλι, μηδική κ.ά. Με την αλλαγή της ΚΑΠ (2014-20), επειδή η Ελλάδα παράγει ελάχιστες ποσότητες σόγιας, που θεωρείται από τις πλέον πρωτεϊνούχες ζωοτροφές, που βοηθούν στην ανάπτυξη του ζώου, προτιμήθηκαν τα ψυχανθή, που θεωρούνται εξαιρετική τροφή να μπουν στο καθεστώς συνδεδεμένης ενίσχυσης ώστε να βελτιωθεί και η κτηνοτροφική παραγωγή της χώρας ενώ στη συνέχεια μπήκαν και στα οικολογικά σχήματα.

• Monitoring: Σημαίνει παρακολούθηση, καταγραφή και έλεγχο δεδομένων για την αξιολόγηση μιας κατάστασης ή ενός συστήματος. Εφαρμόζεται σε πολλούς τομείς αλλά και στη γεωργία με τον έλεγχο καλλιεργειών με βάση τις δορυφορικές εικόνες. Σε πολλές περιπτώσεις πιάστηκαν στα πράσα επιτήδειοι στον ΟΠΕΚΕΠΕ διότι η δορυφορική εικόνα δεν είχε την παραμικρή σχέση με τη δήλωση καλλιέργειας π.χ. ένα χωράφι που το είχε δηλώσει κάποιος ως ελαιώνα, τα δορυφορικά δεδομένα το «διάβαζαν» ως δασική έκταση.