Σήμα διαδοχής από Αμπάς: Ο Χουσεΐν αλ-Σεΐχ στην πρώτη γραμμή για την επόμενη μέρα της Παλαιστινιακής Αρχής

Η απόφαση του Μαχμούντ Αμπάς να ορίσει επισήμως τον Χουσεΐν αλ-Σεΐχ ως προσωρινό διάδοχο σε περίπτωση κενού εξουσίας, σηματοδοτεί την έναρξη μιας κρίσιμης φάσης πολιτικής μετάβασης για την Παλαιστινιακή Αρχή. Το συνταγματικό διάταγμα που υπέγραψε ο 90χρονος Παλαιστίνιος ηγέτης θεωρείται από πηγές στη Ραμάλα «αναγκαίο και προληπτικό βήμα», σε μια περίοδο ιδιαίτερα σύνθετων ισορροπιών στη Δυτική Όχθη και στη Γάζα. Παράλληλα, η κίνηση αυτή επιχειρεί να διασφαλίσει θεσμική συνέχεια, να προλάβει ανεξέλεγκτες εσωτερικές διεργασίες διαδοχής και να ανακόψει διεθνείς ή τοπικές πρωτοβουλίες που θα μπορούσαν να παρακάμψουν την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (ΟΑΠ).

Η απόφαση Αμπάς και το νέο συνταγματικό πλαίσιο

Με το διάταγμα που εξέδωσε την Κυριακή, ο Μαχμούντ Αμπάς καθορίζει ότι, σε περίπτωση που κενωθεί η θέση του Προέδρου της Παλαιστινιακής Αρχής και ελλείψει ενεργού Παλαιστινιακού Νομοθετικού Συμβουλίου, τα καθήκοντα μεταβιβάζονται στον Αντιπρόεδρο της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΟΑΠ, δηλαδή στον Χουσεΐν αλ-Σεΐχ, για διάστημα έως 90 ημερών, κατά το οποίο θα πρέπει να διεξαχθούν ελεύθερες και άμεσες εκλογές. Αν δεν καταστεί εφικτή η διεξαγωγή τους λόγω ανωτέρας βίας, το Παλαιστινιακό Κεντρικό Συμβούλιο μπορεί να εγκρίνει μία μόνο παράταση.

Το νέο διάταγμα αντικαθιστά εκείνο του Νοεμβρίου 2024, που προέβλεπε τη μεταβατική προεδρία του Ρούχι Φατούχ, προέδρου του Παλαιστινιακού Εθνικού Συμβουλίου. Με την τωρινή ρύθμιση, ο Αμπάς μεταβιβάζει την εξουσία στον στενότερο συνεργάτη του και θεωρούμενο «αρχιτέκτονα» της παρούσας πολιτικής στρατηγικής.

Οι λόγοι πίσω από την απόφαση

Αν και ο Αμπάς δεν αιτιολόγησε δημοσίως το χρονικό σημείο της απόφασης, ισραηλινές πηγές, όπως η Yedioth Ahronoth, αναφέρουν ότι αυτή «λήφθηκε κατόπιν αμερικανικών εισηγήσεων». Αντίθετα, πηγές στη Ραμάλα τονίζουν ότι το βήμα ήταν «εσωτερικά αναγκαίο» για τρεις λόγους:
Πρώτον, λόγω της πολιτικής αστάθειας και του φόβου «αιφνίδιων εξελίξεων»· δεύτερον, για να αποτραπούν εξωτερικές ή τοπικές παρεμβάσεις στη διαδικασία διαδοχής· και τρίτον, ως ένδειξη των θεσμικών μεταρρυθμίσεων που υποσχέθηκε η Παλαιστινιακή Αρχή μετά τις πιέσεις των ΗΠΑ και της Ε.Ε.

Κατά τις ίδιες πηγές, η κίνηση του Αμπάς δεν συνεπάγεται την αυτόματη αναγόρευση του Σεΐχ σε πρόεδρο, αλλά ορίζει το θεσμικό πλαίσιο διαχείρισης μιας μεταβατικής περιόδου μέχρι τη διεξαγωγή εκλογών.

Η «Φατάχ» και η διαφύλαξη της νομιμότητας

Σε ανακοίνωσή της μετά τον νέο κύκλο συνομιλιών των παλαιστινιακών οργανώσεων στο Κάιρο —συνομιλίες που η Φατάχ δεν συμμετείχε—, η κεντρική επιτροπή της κίνησης επανέλαβε πως «η ΟΑΠ και το κράτος της Παλαιστίνης αποτελούν το μόνο νόμιμο πλαίσιο του εθνικού αγώνα». Τόνισε ότι κάθε προσπάθεια «παράκαμψης ή αντικατάστασης» της ΟΑΠ συνιστά παραβίαση της εθνικής νομιμότητας και κάλεσε όλα τα παλαιστινιακά κόμματα να σεβαστούν την «ενιαία πολιτική και θεσμική κυριαρχία» επί του παλαιστινιακού εδάφους.

Η Φατάχ απέρριψε κάθε ιδέα διεθνούς επιτροπείας ή προσωρινού διοικητικού καθεστώτος στη Γάζα, υπογραμμίζοντας ότι «οποιαδήποτε επιτήρηση ειρήνης ή ανοικοδόμησης πρέπει να λειτουργεί υπό την επίσημη εξουσία του παλαιστινιακού κράτους και όχι ως υποκατάστατο του».

Η θέση του Σεΐχ και η σχέση με τον Αμπάς

Ο Χουσεΐν αλ-Σεΐχ ανέλαβε τη θέση του αντιπροέδρου τον Απρίλιο του 2025, έπειτα από έναν εκτεταμένο κύκλο ανασχηματισμών που επιχείρησε ο Αμπάς υπό την πίεση της κρίσης στη Γάζα και των διεθνών πρωτοβουλιών για τη «μεταπολεμική μέρα». Θεωρείται το πρόσωπο που συντονίζει τις διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ, το Ισραήλ και τις αραβικές χώρες, καθώς και ο «συνδετικός κρίκος» μεταξύ των πολιτικών και των υπηρεσιακών δομών ασφαλείας.

Πολιτικές πηγές στη Ραμάλα τον περιγράφουν ως «τον βασικό διαμορφωτή της τρέχουσας παλαιστινιακής στρατηγικής», σημειώνοντας ότι «είναι το πρόσωπο-αναφορά για την Ουάσινγκτον». Σύμφωνα με ανώτερο αξιωματούχο, «η επιλογή του δεν είναι τυχαία· είναι ο μόνος που διαθέτει την εμπειρία και τα δίκτυα επικοινωνίας για να κρατήσει ενωμένη τη δομή της Αρχής, εάν υπάρξει κενό εξουσίας».

Η αιγυπτιακή εμπλοκή και η διεθνής διάσταση

Το Κάιρο παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τη διαδικασία διαδοχής. Ο υπουργός Εξωτερικών Μπάντρ Αμπντελατί είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Σεΐχ, κατά την οποία επαναβεβαίωσε τη στήριξη της Αιγύπτου στις προσπάθειες της Παλαιστινιακής Αρχής για εθνική συμφιλίωση και ανοικοδόμηση της Γάζας.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση του αιγυπτιακού ΥΠΕΞ, η συνομιλία κάλυψε επίσης το πακέτο θεσμικών μεταρρυθμίσεων που εφαρμόζει η Παλαιστινιακή Αρχή και το νέο συνταγματικό διάταγμα του Αμπάς, το οποίο περιγράφηκε ως «αναγκαίο βήμα για τη σταθερότητα και τη συνέχεια των παλαιστινιακών θεσμών».

Οι δύο πλευρές εξέτασαν ακόμη τις προετοιμασίες για το Διεθνές Συνέδριο Ανοικοδόμησης και Ανάπτυξης της Γάζας, με στόχο τη συγκέντρωση χρηματοδότησης και διεθνούς στήριξης για το μεταπολεμικό στάδιο.

Η επόμενη μέρα

Αναλυτές στη Ραμάλα εκτιμούν ότι η απόφαση Αμπάς αποκρυσταλλώνει τη θεσμική λογική της διαδοχής, μεταφέροντας τη νομιμότητα στην ΟΑΠ και όχι σε οποιοδήποτε νέο όργανο ή προσωρινό μηχανισμό. Παράλληλα, στέλνει μήνυμα συνέχειας του παλαιστινιακού κράτους σε μια περίοδο βαθιάς αστάθειας και διεθνούς διαβούλευσης για το μέλλον της Γάζας.

Ωστόσο, η απόφαση αναμένεται να προκαλέσει αντιδράσεις εντός της Φατάχ και από παραδοσιακά κέντρα επιρροής που θεωρούν τον Σεΐχ «υπερβολικά συνδεδεμένο με τη δυτική διπλωματία». Για την Ουάσινγκτον και τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, πάντως, η κίνηση Αμπάς εξασφαλίζει προβλεψιμότητα σε ένα εξαιρετικά ρευστό περιβάλλον.