Ρεπορτάζ libre-Ολιγομελή τμήματα: Η διεθνής πρακτική στα σχολεία συγκριτικά με την Ελλάδα-Η “τέλεια” χώρα
Η οργή που παρατηρείται στη σχολική κοινότητα για τις τελευταίες συγχωνεύσεις τμημάτων δημοτικών, κατά κύριο λόγο, σχολείων, φέρνει και πάλι στην επικαιρότητα τη συζήτηση για τον αριθμό των μαθητών/μαθητριών που πρέπει να υπάρχει σ’ ένα τμήμα έτσι ώστε η δουλειά του εκπαιδευτικού να γίνεται με τον ενδεδειγμένο τρόπο.
Η αλήθεια είναι ότι η διεθνής εμπειρία δεν μπορεί να “δείξει” ένα νούμερο που μπορεί να είναι κατάλληλο για όλες τις χώρες και όλα τα εκπαιδευτικά συστήματα για τον απλούστατο λόγο ότι η κάθε χώρα είναι διαφορετική, με διαφορετικές ανάγκες και με διαφορετικές οικονομικές δυνατότητες.
Ωστόσο, μελετώντας κανείς τα διεθνή δεδομένα κατανοεί ότι στο πλαίσιο μίας γενικής αρχής και ντιρεκτίβας, τα ολιγομελή τμήματα (ή, τέλος πάντων, τα όσο το δυνατόν πιο ολιγομελή) εξυπηρετούν περισσότερο τις ανάγκες της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Ας το εξιδεικεύσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο: Διεθνείς έρευνες και πρακτικές δείχνουν ότι το μέσο μέγεθος τμήματος σε σχολεία κυμαίνεται γενικά μεταξύ 15 και 25 παιδιών, με πολλές χώρες να στοχεύουν σε μικρότερα τμήματα για να ενισχύσουν την ποιότητα της διδασκαλίας και την αλληλεπίδραση καθηγητή-μαθητή.
Η μείωση των αριθμών των μαθητών/μαθητριών σε κάθε τμήμα έχει ιδιαίτερα θετικό αντίκτυπο κυρίως στα παιδιά που αντιμετωπίζουν πάσης φύσεως μαθησιακές δυσκολίες. Επίσης, συνδέεται με καλύτερη ατομική παρακολούθηση, περισσότερη εξατομικευμένη διδασκαλία, μικρότερη διαχείριση διαταραχών στη τάξη, και θετικότερο διδακτικό περιβάλλον. Επιπλέον, βελτιώνει τις συνθήκες εργασίας και μειώνει το άγχος των εκπαιδευτικών.
Παράλληλα όμως, όπως αναφέρει ο ΟΟΣΑ, οι πόροι (καθηγητές, εξοπλισμός) πρέπει να κατανέμονται ισορροπημένα ώστε να μην θίγεται η ποιότητα άλλων παραμέτρων του εκπαιδευτικού συστήματος. Χρειάζεται προσοχή στον όρο “ισορροπημένα”.
Στην Ελλάδα φαίνεται (και έχει καταγγελθεί πολλάκις από τους συλλόγους των εκπαιδευτικών αλλά και από Ενώσεις γονέων) ότι οι συγχωνεύσεις τμημάτων γίνονται μ’ ένα τρόπο “λογιστικό” ο οποίος δεν εξυπηρετεί καμία εκπαιδευτική ανάγκη, αλλά απλά “βελτιώνει” τις στατιστικές και “καλύπτει” κάποια από τα κενά των εκπαιδευτικών.
Σε χώρες με μεγαλύτερο οικονομικό στάτους από την Ελλάδα (και κατ’ επέκταση πιο αποτελεσματικό εκπαιδευτικό σύστημα) ο μέσος όρος μαθητών και μαθητριών ανά τάξη παραμένει υψηλός.
Για παράδειγμα η Ιαπωνία ή Σιγκαπούρη, η Νότια Κορέα και το Χονγκ Κονγκ έχουν θεσπίσει ή συστήνουν ανώτατα όρια 25-40 μαθητών ανά τάξη, αλλά ταυτόχρονα επενδύουν σε άλλα μέτρα όπως υποστήριξη εκπαιδευτικών και επιπλέον προσωπικό. Διατηρείται, έτσι, η πολυπόθητη ισορροπία χωρίς να διασαλεύεται η ποιότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Καταλαβαίνει κανείς όμως την ίδια ώρα ότι μία τάξη με πχ 35 μαθητές στην Ελλάδα συνιστά εκπαιδευτικό χάος που το σύστημα το ίδιο δεν μπορεί να αντιμετωπίσει.
Στις χώρες, επίσης, του ΟΟΣΑ , τα μεγέθη των τάξεων στα δημόσια δημοτικά σχολεία είναι ελαφρώς μεγαλύτερα από αυτά στα ιδιωτικά σχολεία, με 21 μαθητές ανά τάξη στα δημόσια σχολεία και 20 σε ιδιωτικά. Συνολικά, τα μεγέθη των τάξεων παρέμειναν σταθερά τόσο στην πρωτοβάθμια όσο και στην κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στις χώρες του ΟΟΣΑ μεταξύ 2013 και 2022, με διακυμάνσεις να παρατηρούνται σε μεμονωμένες χώρες.
Στις χώρες του ΟΟΣΑ με διαθέσιμα δεδομένα το 2022, υπήρχαν κατά μέσο όρο 14 μαθητές ανά εκπαιδευτικό στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, ενώ ο αντίστοιχος αριθμός μειώθηκε σε 13 μαθητές ανά εκπαιδευτικό στην κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Στην Ελλάδα, ως προς τα νούμερα, η αναλογία είναι πολύ καλύτερη (7 προς 1) αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η παρεχόμενη εκπαίδευση είναι καλύτερη καθώς υπάρχουν πολλά άλλα μειονεκτήματα (από την κατάσταση των κτιρίων και την υλικοτεχνική υποδομή μέχρι την πρόσβαση των μαθητών).
Τι κάνει η Φινλανδία
Πάντα ο άξονας της ισορροπίας παίζει τον κυριότερο ρόλο. Ποια είναι όμως η ευρωπαϊκή χώρα που καταγράφει τις καλύτερες σχετικές επιδόσεις και το εκπαιδευτικό μοντέλο της οποίας καλό θα ήταν να μιμηθούμε;
Η Φινλανδία, ως γνωστόν,ξεχωρίζει για τις εξής βέλτιστες πρακτικές που εφαρμόζει στο εκπαιδευτικό της σύστημα τις τελευταίες δεκαετίες:
- Διατηρεί πολύ μικρά τμήματα, συνήθως κάτω από 20 μαθητές ανά τάξη, επιτρέποντας εξατομικευμένη διδασκαλία και υψηλή ποιότητα αλληλεπίδρασης δασκάλου-μαθητή.
- Δάσκαλοι είναι άρτια εκπαιδευμένοι με μεταπτυχιακούς τίτλους και απολαμβάνουν μεγάλη αυτονομία στην τάξη.
- Το εκπαιδευτικό πλαίσιο περιορίζει τις εξετάσεις και εστιάζει στην κριτική σκέψη, τη συνεργασία και τη δημιουργικότητα.
- Η εκπαίδευση είναι δημόσια, πλήρως χρηματοδοτούμενη (συμπεριλαμβανομένων γευμάτων και μεταφορών) για όλους.
- Αν και πρόσφατα αντιμετωπίζει προκλήσεις όπως μείωση επιδόσεων και έλλειψη δασκάλων, θεωρείται παγκοσμίως πρότυπο λόγω της συνολικής ποιότητας και δίκαιης πρόσβασης.
Τέλειες καταστάσεις δεν υπάρχουν. Ούτε καν ιδανικές. Αλλά μοντέλα προς (διακριτική και προσαρμοσμένη) μίμηση φαίνεται ότι υφίστανται.
Προφανώς δεν είναι τυχαίο ότι η επιτυχία του εκπαιδευτικού συστήματος της Φινλανδίας οφείλεται και στα μικρά τμήματα.
Αλλά φυσικά αυτός δεν είναι ο μοναδικός λόγος επιτυχίας. Αρχίζοντας κανείς από τη γενναία κρατική χρηματοδότηση μέχρι το μορφωτικό επίπεδο των εκπαιδευτικών πολλά μπορεί να επισημάνει και να συγκρίνει σε σχέση με την ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα.