Ρεπορτάζ libre: Η παιδική φτώχεια παραμένει ψηλά-Αιτίες και συνέπειες 

Μπορεί να έχουμε εξέλθει του μνημονιακού ζόφου (τουλάχιστον ως προς το τυπικό μέρος του πράγματος) τα τελευταία επτά χρόνια, ωστόσο τα κατάλοιπα της κρίσης 2010-2015 εξακολουθούν να “κυνηγούν” την ελληνική κοινωνία. Ένα από αυτά είναι η παιδική φτώχεια. Χονδρικά, οι τελευταίες έρευνες δείχνουν ότι το συγκεκριμένο φαινόμενο πλήττει 1 στα 10 νοικοκυριά στη χώρα, αναλογία διόλου “αδιάφορη”.

Νίκος Γιαννόπουλος

Σε ότι αφορά το 2025, το ποσοστό της οικονομικής παιδικής φτώχειας φτάνει το 9,2%, ενώ η μη οικονομική (σχετιζόμενη με ποιότητα ζωής και κοινωνικές ευκαιρίες) το 12,5%.

Ο δείκτης ο οποίος παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για μελέτη είναι αυτός της Πολυδιάστατης Παιδικής φτώχειας.

Η Πολυδιάστατη Παιδική Φτώχεια ορίζεται ως η κατάσταση στην οποία ένα παιδί βιώνει πολλαπλές στερήσεις που αφορούν τόσο οικονομικές όσο και μη οικονομικές διαστάσεις της ζωής του.

Σύμφωνα με τον Δείκτη Πολυδιάστατης Παιδικής Φτώχειας που αναπτύχθηκε από το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) στην Ελλάδα, αυτή η προσέγγιση δεν περιορίζεται μόνο στο εισοδηματικό κριτήριο, αλλά λαμβάνει υπόψη παράγοντες όπως η ποιότητα ζωής, οι κοινωνικές ευκαιρίες, η πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, και άλλες συνθήκες που επηρεάζουν την ανάπτυξη και ευημερία του παιδιού.

Για το σχολικό έτος 2024-2025, στην Ελλάδα ο Δείκτης Πολυδιάστατης Παιδικής Φτώχειας διαμορφώνεται στο 5,5%, ενώ η Στερεά Ελλάδα παρουσιάζει το υψηλότερο ποσοστό (8,56%), ακολουθούμενη από περιφέρειες όπως η Αττική, η Θεσσαλία και τα Ιόνια Νησιά.

Παράλληλα, το 2025 το ποσοστό της οικονομικής παιδικής φτώχειας φτάνει το 9,2%, ενώ η μη οικονομική (σχετιζόμενη με ποιότητα ζωής και κοινωνικές ευκαιρίες) το 12,5%. Επαναλαμβάνουμε: Δεν είναι ποσοστά που μπορεί να ξεπεράσει κανείς αβασάνιστα.

Οι παράγοντες και οι συνέπειες

Πίσω από κάθε περίπτωση παιδικής φτώχειας που καταγράφεται στα επίσημα στατιστικά στοιχεία και στις έρευνες των ειδικών κρύβονται συνήθως δυσάρεστες οικογενειακές ιστορίες.

Είναι τσεκαρισμένο ότι στο φαινόμενο συμβάλλουν παράγοντες όπως η εργασιακή ανασφάλεια των γονέων, χαμηλοί μισθοί, η αύξηση του κόστους ζωής και ενέργειας, αλλά και η αύξηση μονογονεϊκών και πολυμελών οικογενειών.

Γίνεται, άρα, σαφές ότι το χαρακτηριστικά γνωρίσματα της οικονομικής ζωής στη χώρα για τα μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού, επηρεάζουν και τις παιδικές ζωές. Παράλληλα, παρατηρείται ότι σε ευάλωτες ομάδες όπως οι μονογονεϊκές οικογένειες, το πρόβλημα επιδεινώνεται.

Οι συνέπειες για την πορεία ζωής αυτών των παιδιών είναι τεράστιες.
Η παιδική φτώχεια επηρεάζει σημαντικά τη σχολική επίδοση και τις απουσίες των παιδιών μέσα από πολλούς παράγοντες που συνδέονται με τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες διαβίωσής τους. 

Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε φτωχά νοικοκυριά συχνά υποφέρουν από έλλειψη βασικών αγαθών, όπως θρεπτικά γεύματα, κατάλληλο χώρο για μελέτη, ακόμη και βασικά εφόδια σχολικής χρήσης, γεγονός που δυσχεραίνει την καθημερινή τους προσήλωση και απόδοση στο σχολικό περιβάλλον.

Πριν ίσως βιαστείτε να συμπεράνετε ότι όλα τα παραπάνω δεν καταγράφονται στη χώρα, θα συμβουλεύαμε να μην είστε τόσο απόλυτοι. Η μέχρι στιγμής εμπειρία δείχνει ότι τέτοιους είδους περιπτώσεις φτώχειας “κρύβονται” κάτω από το γενικό σύνολο και “καμουφλάρονται” ακόμα και από το ίδιο το παιδί σε μία προσπάθεια να μην νιώθει μειονεκτικά σε σχέση με τα υπόλοιπα.

Η φτώχεια μειώνει τις νοητικές και πνευματικές ικανότητες των παιδιών, καθώς η διαρκής ανησυχία για την οικονομική επιβίωση απορροφά σημαντική ψυχική ενέργεια και προκαλεί άγχος, με αρνητικές συνέπειες στην προσοχή, τη μνήμη και τη μαθησιακή διαδικασία.

Παράλληλα, η κοινωνική απομόνωση που βιώνουν τα φτωχά παιδιά, λόγω διάκρισης ή αδυναμίας συμμετοχής σε κοινωνικές δραστηριότητες, επηρεάζει αρνητικά την ψυχική τους ευεξία και το αίσθημα αυτοεκτίμησης.

Οπως είναι γνωστό, τέλος, η μακροχρόνια παιδική φτώχεια αυξάνει τις πιθανότητες σχολικής διαρροής και περιορίζει τις μελλοντικές ευκαιρίες των παιδιών, εντείνοντας τον κύκλο της φτώχειας από γενιά σε γενιά.

Ανάλογες ιστορίες είχε να αφηγηθεί πολλές η γενιά του πολέμου στην Ελλάδα για ευνόητους λόγους. Δυστυχώς όμως και από το σήμερα δεν λείπουν.

Μπορεί από το 2010 έως το 2024, το ποσοστό της παιδικής φτώχειας στην Ελλάδα εμφανίζει μια σταδιακή αποκλιμάκωση, παραμένει σε αρκετά υψηλά επίπεδα σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Συγκεκριμένα, το 2010, το ποσοστό των παιδιών κάτω των 18 ετών που βρίσκονταν σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού ήταν πάνω από 32%, ενώ μέχρι το 2024 εκτιμάται ότι το ποσοστό αυτό μειώθηκε στο 27%. Η χώρα για το 2024 κατατάχθηκε στην τρίτη υψηλότερη θέση εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, γεγονός που καταδεικνύει την επιμονή του φαινομένου.

Συμπέρασμα: Χρειαζόμαστε ακόμη αρκετή δουλειά.