Ανοικοδόμηση Γάζας: Δεν είναι απλώς ένα τεχνικό ή οικονομικό έργο-Παγκόσμια πρόκληση 70 δισ. με όρους

Η αυγή της ειρήνης στη Γάζα ανατέλλει μέσα από εκατομμύρια τόνους μπάζων και σκόνης. Μετά από δύο χρόνια πολέμου, δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες και σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή της υποδομής, η λέξη «ανασυγκρότηση» απέκτησε νόημα υπαρξιακό. Οι εικόνες των κατοίκων που ψάχνουν στα ερείπια των σπιτιών τους και οι εκτιμήσεις διεθνών οργανισμών για ζημιές άνω των 70 δισεκατομμυρίων δολαρίων μετατρέπουν την ανοικοδόμηση της Γάζας σε ένα από τα πιο φιλόδοξα και πολύπλοκα εγχειρήματα της μεταπολεμικής εποχής.

Σπύρος Σιδέρης

Η πρόσφατη Σύνοδος Ειρήνης στο Σαρμ ελ-Σέιχ, όπου υπογράφηκε η τελική συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, ανέδειξε την ανάγκη ενός ολοκληρωμένου σχεδίου αποκατάστασης με διεθνή εγγύηση και πολιτική βούληση.

Διεθνής κινητοποίηση υπό την αιγίδα Καΐρου και Ουάσιγκτον

Ο πρόεδρος της Αιγύπτου, Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι, κάλεσε τον Αμερικανό ομόλογό του Ντόναλντ Τραμπ να αναλάβει την αιγίδα του διεθνούς συνεδρίου για την ανοικοδόμηση της Γάζας, που θα πραγματοποιηθεί στο Κάιρο τον Νοέμβριο.

Ο Τραμπ, μιλώντας τόσο στη Σύνοδο όσο και σε δηλώσεις του εν πτήσει προς την Ουάσιγκτον, περιέγραψε τη Γάζα ως «μια περιοχή κατεδάφισης» και διαβεβαίωσε ότι οι εργασίες απομάκρυνσης των ερειπίων «θα αρχίσουν σχεδόν αμέσως». Σύμφωνα με τον ίδιο, «χρηματορροές από πλούσιες και ισχυρές χώρες» έχουν ήδη δεσμευθεί για να στηρίξουν την προσπάθεια.

Η αιγυπτιακή πρωτεύουσα προετοιμάζεται να φιλοξενήσει ηγέτες και τεχνοκράτες από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρωπαϊκή Ένωση, χώρες του Κόλπου, αλλά και περιφερειακούς εταίρους όπως η Τουρκία και η Ιορδανία. Στόχος, όπως αναφέρουν διπλωματικές πηγές στο Κάιρο, είναι η σύνδεση της ειρηνευτικής διαδικασίας με το σχέδιο ανοικοδόμησης – μια προσπάθεια να συνδεθεί η πολιτική σταθερότητα με τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Μια πόλη-φάντασμα

Σύμφωνα με το Γραφείο Τύπου της Κυβέρνησης της Γάζας, η ισραηλινή εκστρατεία προκάλεσε την ολοκληρωτική καταστροφή 300.000 κατοικιών και τη μερική καταστροφή άλλων 200.000. Από τα 38 νοσοκομεία της Λωρίδας, τα 25 έχουν τεθεί εκτός λειτουργίας, ενώ 103 κέντρα πρωτοβάθμιας περίθαλψης καταστράφηκαν. Το 95% των σχολείων έχει υποστεί ζημιές και το 85% των εγκαταστάσεων ύδρευσης και αποχέτευσης δεν λειτουργεί.

Ο αξιωματούχος του Προγράμματος Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UNDP), Γιάκο Σίλιερς, ανακοίνωσε στη Γενεύη ότι η καταστροφή έχει αφήσει πίσω της τουλάχιστον 55 εκατομμύρια τόνους ερειπίων, εκ των οποίων μόλις 81.000 τόνοι έχουν απομακρυνθεί μέχρι στιγμής. «Η αποκατάσταση της Γάζας», δήλωσε, «θα απαιτήσει δεκαετίες και μια πρωτοφανή διεθνή συνεργασία».

Οικονομικοί υπολογισμοί και χρονικά περιθώρια

Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι. Έκθεση της Ε.Ε., της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΟΗΕ υπολόγισε το κόστος ανοικοδόμησης σε 53 δισ. δολάρια, εκ των οποίων 20 δισ. θα απαιτηθούν για την πρώτη τριετία. Στα επόμενα δέκα χρόνια το ποσό ανεβαίνει στα 53,2 δισ., με πρόσθετα 19 δισ. να χρειάζονται για κοινωνικές και οικονομικές αποζημιώσεις.

Παράλληλα, ο Αραβικός Σύνδεσμος και ο Οργανισμός Ισλαμικής Συνεργασίας ενέκριναν από κοινού ένα πενταετές σχέδιο ύψους 53 δισ. δολαρίων, που προβλέπει την πλήρη ανασυγκρότηση της Γάζας χωρίς εκτοπισμό των κατοίκων.

Καινοτόμα χρηματοδότηση από το Σάσεξ

Ενώ στο Σαρμ ελ-Σέιχ συνεδρίαζαν οι ηγέτες, στο Ουέστ Σάσεξ της Βρετανίας πραγματοποιήθηκε ένα τριήμερο οικονομικό φόρουμ για «καινοτόμες μορφές χρηματοδότησης της ανοικοδόμησης». Συμμετείχαν εκπρόσωποι από την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία, την Ιορδανία, τη Γερμανία, την Ιταλία, καθώς και την Παλαιστινιακή Αρχή.

Ο Βρετανός υφυπουργός Εξωτερικών για τη Μέση Ανατολή, Χάμις Φάλκονερ, τόνισε ότι «πρέπει να είμαστε έτοιμοι να δράσουμε: να απομακρύνουμε τα ερείπια, να ξαναχτίσουμε σπίτια, να αποκαταστήσουμε την εκπαίδευση και την υγεία». Εκτίμησε ότι η διαδικασία θα διαρκέσει πολλά χρόνια και θα κοστίσει δισεκατομμύρια δολάρια.

Η βρετανική εφημερίδα The Times αποκάλυψε ότι το Κατάρ σχεδιάζει να επενδύσει μεγάλα ποσά στη Γάζα, είτε μέσω κρατικών φορέων είτε μέσω ιδιωτικών επενδυτικών ταμείων, ενώ Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Αίγυπτος ετοιμάζουν κοινές επιχειρηματικές πρωτοβουλίες. Στο ίδιο πλαίσιο, Τουρκία, Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ θα αναλάβουν έργα υποδομής και τεχνικής εποπτείας, με την Άγκυρα να προβάλλει την εμπειρία της από την ανοικοδόμηση του Σαράγιεβο μετά τον πόλεμο.

Οι πολιτικές προϋποθέσεις

Για τον Χάιρι Όμαρ, καθηγητή Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου, «δεν μπορεί να υπάρξει ανοικοδόμηση χωρίς σταθερότητα». Όπως εξηγεί, «πρέπει να συμφωνηθούν οι μεταβατικές ρυθμίσεις διοίκησης της Γάζας», καθώς υπάρχει διαφωνία μεταξύ Ουάσιγκτον και Αράβων μεσαζόντων, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας, σχετικά με το ποιος θα διαχειριστεί την επόμενη μέρα.

Ο Όμαρ επισημαίνει ότι η περιφερειακή ειρήνη και η πρόοδος προς ένα παλαιστινιακό κράτος αποτελούν αναγκαίες συνθήκες για την επιτυχία του εγχειρήματος. «Η προστασία των έργων ανοικοδόμησης πρέπει να αποτελέσει θεμελιώδη εγγύηση», λέει, «διότι καμία χώρα δεν θα επενδύσει δισεκατομμύρια αν υπάρχει ο κίνδυνος νέου πολέμου». Ως ιστορικό παράδειγμα φέρνει το Σχέδιο Μάρσαλ, το οποίο ανασυγκρότησε την Ευρώπη μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τονίζοντας όμως ότι «στη Γάζα το πρόβλημα είναι πολύ πιο σύνθετο, λόγω των πολιτισμικών, πληθυσμιακών και γεωπολιτικών αντιφάσεων».

Ποιος θα πληρώσει τον λογαριασμό;

«Είναι δίκαιο αυτός που κατέστρεψε να πληρώσει και για την ανοικοδόμηση», υποστηρίζει ο οικονομολόγος Μουστάφα Γιούσεφ, ειδικός στην πολιτική οικονομία και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Ωστόσο, όπως επισημαίνει, «στην πράξη, τα πράγματα δεν είναι τόσο δίκαια». Σύμφωνα με τον ίδιο, οι χώρες του Κόλπου θα επωμιστούν το μεγαλύτερο βάρος «υπό την πίεση των Ηνωμένων Πολιτειών».

Ο Γιούσεφ εκτιμά ότι η πρώτη φάση της ανοικοδόμησης θα απαιτήσει 10 δισ. δολάρια για την αποκατάσταση βασικών υποδομών, ενώ οι υπόλοιπες φάσεις θα φτάσουν τα 50 δισ. Προβλέπει ότι η Ουάσιγκτον θα προσπαθήσει να εξασφαλίσει συμβόλαια για αμερικανικές κατασκευαστικές εταιρείες, όπως είχε κάνει και στο Ιράκ, ενώ Κατάρ και Τουρκία θα πιέσουν για διαφάνεια και διεθνή εποπτεία.

«Αν οι διαγωνισμοί γίνουν με διαφάνεια», προσθέτει, «οι κινεζικές εταιρείες έχουν το πλεονέκτημα, καθώς προσφέρουν χαμηλότερες τιμές και ταχύτερη εκτέλεση έργων». Παράλληλα, προβλέπει ότι Αίγυπτος και Ιορδανία θα συνεισφέρουν με εργατικό δυναμικό, ενώ ασκεί κριτική στη συμμετοχή χωρών «που συνέβαλαν στην καταστροφή, όπως η Γερμανία».

«Να μην ξαναγίνει πόλεμος»

Ο οικονομολόγος κλείνει με μια προειδοποίηση: «Καμία χώρα δεν θα πληρώσει για να ξαναχτίσει, αν δεν υπάρξουν εγγυήσεις ότι δεν θα ξαναγκρεμιστεί». Οι δωρητές ζητούν σαφείς δεσμεύσεις μη επανάληψης εχθροπραξιών, ένα πλαίσιο πολιτικής ασφάλειας και μια βιώσιμη διοίκηση που θα διασφαλίσει την ομαλή υλοποίηση του σχεδίου.

Η ανοικοδόμηση της Γάζας δεν είναι απλώς ένα τεχνικό ή οικονομικό έργο. Είναι το τεστ ωριμότητας της διεθνούς κοινότητας απέναντι στην τραγωδία ενός λαού που έζησε την απόλυτη καταστροφή. Αν η ιστορία διδάσκει κάτι, είναι ότι η ειρήνη που χτίζεται με μπετόν και ερείπια χρειάζεται πάνω απ’ όλα δικαιοσύνη.