Υπάρχει “ασφαλές όριο” κατάνάλωσης αλκοόλ; Τα νεότερα στοιχεία και η σύνδεση με τον καρκίνο 

Το ερώτημα «υπάρχει ασφαλής ποσότητα αλκοόλ» δεν είναι πια θεωρητικό – οι τελευταίες μελέτες δείχνουν ότι ακόμη και η μικρή κατανάλωση μπορεί να συνεπάγεται ρίσκο.

Έλληνες ειδικοί: η Καθηγήτρια Θεραπευτικής-Επιδημιολογίας-Προληπτικής Ιατρικής, Παθολόγος Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, η Βιολόγος Αλεξάνδρα Σταυροπούλου και ο Καθηγητής Θεραπευτικής-Ογκολογίας-Αιματολογίας, Θάνος Δημόπουλος, συνοψίζουν τα τελευταία επιδημιολογικά ευρήματα και εξετάζουν θεμελιώδεις επιπτώσεις στην υγεία.

Νεότερες μελέτες και αντικρουόμενα συμπεράσματα

Δύο πρόσφατες εκτενείς μελέτες στις Ηνωμένες Πολιτείες –η έκθεση της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών, Μηχανικής και Ιατρικής (NASEM) και η μελέτη με τίτλο Alcohol Intake and Health από το Υπουργείο Υγείας (HHS)– έθεσαν ξανά στο επίκεντρο το ερώτημα της ασφάλειας της μέτριας ή ακόμη και της ελάχιστης κατανάλωσης αλκοόλ.

• Τα ευρήματα της NASEM: Η έκθεση θεωρεί ότι η μέτρια κατανάλωση –δηλαδή ένα ποτό την ημέρα για τις γυναίκες και έως δύο για τους άνδρες– δεν σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για ορισμένους τύπους καρκίνου, όπως του παχέος εντέρου ή του φάρυγγα. Ωστόσο, επισημαίνει καθαρά ότι ακόμη και αυτές οι ποσότητες συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του μαστού.
• Τα ευρήματα της μελέτης HHS “Alcohol Intake and Health”: Αντίθετα με τη NASEM, η HHS καταλήγει στο ότι καμία ποσότητα αλκοόλ δεν μπορεί να θεωρηθεί ασφαλής. Σύμφωνα με τα στοιχεία της, ακόμη και ένα ποτό την εβδομάδα αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού, ενώ η τακτική κατανάλωση σχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης καρκίνων του στόματος, του λάρυγγα, του οισοφάγου, του ήπατος και του παχέος εντέρου. Επιπλέον, η μελέτη συνδέει την κατανάλωση με κινδύνους ηπατικών νόσων και τραυματισμών, χωρίς να διαπιστώνει σαφές όφελος στη συνολική μείωση της θνησιμότητας.

Η διαμάχη γύρω από αυτά τα αποτελέσματα έχει ενταθεί: το Σεπτέμβριο του 2025 το Υπουργείο Υγείας αποσύρθηκε από την κατάθεση της μελέτης Alcohol Intake and Health στο Κογκρέσο, παρά τις αρχικές προθέσεις, γεγονός που προκάλεσε ανησυχίες για διαφάνεια και πιθανές παρεμβάσεις. Οι ερευνητές έχουν ανακοινώσει ότι θα επιχειρήσουν τη δημοσίευση των πλήρων δεδομένων σε επιστημονικό περιοδικό, ώστε να γίνουν διαθέσιμα για ευρύτερη αξιολόγηση.

Ιστορική διάσταση της σχέσης αλκοόλ-καρκίνου

Η συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης αλκοόλ και της ανάπτυξης καρκίνου δεν είναι καινούργια ιδέα:

• Από τις δεκαετίες του 1980 ήδη, έχει αποδειχτεί ότι η αιθανόλη και ειδικά ο μεταβολίτης της, η ακεταλδεΰδη, έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν βλάβες στο DNA και να λειτουργήσουν ως καρκινογόνες ουσίες.
• Υπάρχει μια σχεδόν γραμμική σχέση: η μεγαλύτερη κατανάλωση και η πιο συχνή χρήση σχετίζονται με αυξανόμενο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.
• Επιπλέον, υπάρχουν ενδείξεις πως η τακτική κατανάλωση μπορεί να συμβάλλει στην υποτροπή σε άτομα που έχουν ήδη διαγνωστεί με καρκίνο. Δεδομένα από τις ΗΠΑ δείχνουν ότι ποσοστό του πληθυσμού με ιστορικό καρκίνου δηλώνει κατανάλωση αλκοόλ – και μάλιστα αρκετοί αναφέρουν επεισόδια υπερβολικής χρήσης. Αυτό συνδέεται συχνά με ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες, όπως το άγχος ή η ανάγκη για χαλάρωση στο πλαίσιο της ασθένειας.

Μύθοι για τα οφέλη του αλκοόλ – Τι δείχνει η πραγματικότητα

Ένα δημοφιλές επιχείρημα είναι ότι το κόκκινο κρασί, λόγω των αντιοξειδωτικών ενώσεών του, προστατεύει την καρδιά. Πράγματι, ορισμένες μελέτες έχουν δείξει μειωμένο καρδιαγγειακό κίνδυνο με μέτρια κατανάλωση. Αλλά:

• Όταν ξεπερνιούνται τα δύο ποτήρια ημερησίως, τα πιθανά καρδιοπροστατευτικά οφέλη εξαλείφονται ή ακόμη και αντιστρέφονται.
• Επιπλέον, τα ίδια ή παρόμοια αντιοξειδωτικά διατροφικά μόρια βρίσκονται σε άλλες τροφές (σταφύλια, μούρα, ελαιόλαδο κτλ.), χωρίς τους κινδύνους που συνοδεύονται από την κατανάλωση αλκοόλ.

Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας έχει καταστήσει σαφές –ήδη από το 2023– ότι δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο αλκοόλ για την υγεία. Αυτή η θέση ολοένα και περισσότερο υποστηρίζεται και από διεθνείς οργανώσεις κατά του καρκίνου, που θεωρούν το αλκοόλ τόσο παράγοντα κινδύνου για εμφάνιση, όσο και πιθανό εμπόδιο στην ανάκαμψη και τη μακροπρόθεσμη ανάρρωση ασθενών.

Παράγοντες διαφάνειας και συγκρούσεις συμφερόντων

Ένα κρίσιμο ζήτημα στην αξιολόγηση των ερευνών είναι η διαφάνεια:

• Κάποιοι επικριτές της έκθεσης της NASEM επισημαίνουν ότι ορισμένα μέλη της επιτροπής είχαν οικονομικές σχέσεις με τη βιομηχανία αλκοόλ, γεγονός που εγείρει ερωτήματα για πιθανές προκαταλήψεις.
• Η απόσυρση της μελέτης Alcohol Intake and Health από την υποχρέωση κατάθεσης στο Κογκρέσο ενίσχυσε υποψίες για πολιτικές ή οικονομικές παρεμβάσεις στην παρουσίαση των αποτελεσμάτων.

Η διαμόρφωση δημόσιων οδηγιών υγείας απαιτεί πλήρη ανεξαρτησία και αντικειμενική, επιστημονικά τεκμηριωμένη τεκμηρίωση, ώστε να εξασφαλίζεται ότι οι συστάσεις προς το κοινό προστατεύουν πραγματικά την υγεία.

Πρακτικές συνέπειες και προτάσεις για το κοινό

• Αν υπάρχει ιστορικό καρκίνου ή παράγοντες υψηλού κινδύνου (π.χ. οικογενειακό ιστορικό, γενετική προδιάθεση), η οποιαδήποτε «κατανάλωση» –ακόμη και η ελάχιστη– θα πρέπει να εξετάζεται προσεκτικά, υπό καθοδήγηση γιατρού.
• Για το γενικό πληθυσμό, οι πιο ασφαλείς πρακτικές περιλαμβάνουν:
  • τη μείωση της κατανάλωσης όσο το δυνατόν πιο κοντά στο μηδέν,
  • την αποφυγή τακτικής ή υπερβολικής χρήσης,
  • την ενίσχυση της διατροφής με αντιοξειδωτικά και άλλες προστατευτικές ουσίες μέσω τροφών, όχι ποτών.
• Οι υπεύθυνοι της δημόσιας υγείας πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι πολιτικές εμπνέονται από ανεξάρτητη έρευνα και ότι το κοινό ενημερώνεται με σαφή, ακριβή στοιχεία.

Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να πούμε πως η τρέχουσα επιστημονική εικόνα δείχνει ότι δεν υπάρχει ασφαλής κατανάλωση αλκοόλ σε απόλυτο επίπεδο. Ακόμα και «μέτριες» ή «ήπιες» ποσότητες φαίνεται να αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, ιδιαίτερα του μαστού, ενώ η κατανάλωση άνω του ενός-δύο ποτών ημερησίως μπορεί να επιφέρει πρόσθετους κινδύνους.

Ο καθένας θα πρέπει να εξετάζει ατομικά το ρίσκο και να λαμβάνει υπόψη του τις προσωπικές συνθήκες υγείας, με τη συμβουλή ειδικού. Η πρόληψη και η προσοχή στις διατροφικές συνήθειες μπορεί να είναι καθοριστικές για την προστασία της υγείας μας στο μακροπρόθεσμο διάστημα.