Συνάντηση Τραμπ–Ζελένσκι: Θα δώσει τελικά τους “Τόμαχοκ” ο αμερικανός πρόεδρος;

Η επικείμενη συνάντηση του Βολοντίμιρ Ζελένσκι με τον Ντόναλντ Τραμπ την Παρασκευή 17 Οκτωβρίου στην Ουάσιγκτον συμπυκνώνει όλα τα ανοιχτά μέτωπα του πολέμου και της διπλωματίας γύρω από την Ουκρανία: από την πίεση του Κιέβου για αεράμυνα και όπλα μακρού πλήγματος έως το αμερικανικό δίλημμα για την κλιμάκωση και την οικονομική βιωσιμότητα των ενισχύσεων. Ο Ουκρανός πρόεδρος, πλάι στη δημόσια επιβεβαίωση της συνάντησης —σε κοινή εμφάνιση με την επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Κάγια Κάλας— προϊδεάζει για «ακολουθία βημάτων» που θα προτείνει ο ίδιος στον ένοικο του Λευκού Οίκου: ενίσχυση της αεράμυνας, μεταφορά πυραύλων «Τόμαχοκ», και ένα πακέτο χρηματοδότησης που ακουμπά το ΝΑΤΟϊκό πρόγραμμα PURL, το λεγόμενο Mega Deal, αλλά και τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία.

Σπύρος Σιδέρης

Στον αντίποδα, ο Τραμπ αφήνει να εννοηθεί ότι η παραχώρηση «Τόμαχοκ» συνιστά εργαλείο πίεσης προς τον Βλαντίμιρ Πούτιν — ένα διαπραγματευτικό «αν» που προτάσσει τον τερματισμό του πολέμου πριν από κάθε νέα αμερικανική κίνηση.

Ανάμεσα σ’ αυτά τα δύο πλαίσια —του κατεπείγοντος στο πεδίο και της πολιτικοοικονομικής αρχιτεκτονικής της υποστήριξης— παίζεται το πραγματικό νόημα της επίσκεψης: όχι απλώς η παράδοση εξοπλισμών, αλλά ο καθορισμός της κόκκινης γραμμής για τη Δύση το φθινόπωρο του 2025.

Τι θέλει να πετύχει το Κίεβο

Η ουκρανική ατζέντα είναι σαφής και κλιμακωτή. Πρώτον, θωράκιση αεράμυνας: από την αναπλήρωση πυρομαχικών έως επιπλέον συστήματα, ώστε να περιοριστούν τα ρωσικά πλήγματα σε υποδομές και πόλεις. Δεύτερον, ικανότητα μακρού πλήγματος με «Τόμαχοκ» για να αυξηθεί το στρατηγικό κόστος της Ρωσίας και να πιεστεί η ρωσική οπίσθια ζώνη. Τρίτον, πολιτικοοικονομική αρχιτεκτονική που καθιστά διατηρήσιμη τη ροή υποστήριξης: αξιοποίηση του ΝΑΤΟϊκού PURL (αγορές αμερικανικών οπλικών συστημάτων με χρηματοδότηση από άλλους συμμάχους), ένταξη της Ουκρανίας σε ένα ευρύτερο Mega Deal ανταλλαγών/πόρων και, εφόσον ωριμάσουν οι νομικές–πολιτικές προϋποθέσεις, άντληση από τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία.

Πέρα από τον ίδιο τον Ζελένσκι, στην αμερικανική πρωτεύουσα αναμένονται συναντήσεις με γερουσιαστές, βουλευτές, στρατιωτικούς και ενεργειακές εταιρείες, ενώ κυβερνητική αποστολή υπό τη Γιούλια Σβιριντένκο —με τη συμμετοχή του γραμματέα του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας Ρουστέμ Οουμέροφ— έχει εντολή να «κλειδώσει» τεχνικές και χρηματοδοτικές λεπτομέρειες. Το Κίεβο γνωρίζει ότι ο πόλεμος είναι πια αγώνας αντοχής και διαπραγματεύεται ταυτόχρονα σκληρή ισχύ και χρηματοδότηση.

Τι θέλει να αποφύγει ο Λευκός Οίκος

Ο Τραμπ έχει προϊδεάσει δημοσίως πως πριν από οποιαδήποτε απόφαση για «Τόμαχοκ» θα προηγηθεί τηλεφωνική επικοινωνία με τον Πούτιν: μια απόπειρα συνδυαστικής αποτροπής (απειλή μεταφοράς όπλων) και διπλωματικής πίεσης (απαίτηση για παύση των εχθροπραξιών). Ταυτόχρονα, έστειλε μήνυμα ρεαλισμού: τα αμερικανικά αποθέματα δεν είναι απεριόριστα και η πολλαπλή αύξηση των παραδόσεων δεν είναι εφικτή χωρίς επιπτώσεις στην ίδια την αμερικανική ετοιμότητα. Η βασική του έγνοια είναι να αποφευχθεί μια ποιοτική κλιμάκωση που θα αλλάξει τον χαρακτήρα της σύγκρουσης και θα αυξήσει τον κίνδυνο εμπλοκής των ΗΠΑ.

Εδώ βρίσκεται και το λεπτό σημείο: η παραχώρηση «Τόμαχοκ» —με βεληνεκές και ακρίβεια που επηρεάζουν τον στρατηγικό υπολογισμό της Μόσχας— εκλαμβάνεται από το Κρεμλίνο ως αναβάθμιση ρόλου της Ουάσιγκτον. Η ρωσική πλευρά, δια των Ντμίτρι Πεσκόφ και Ντμίτρι Μεντβέντεφ, έχει υπαινιχθεί ότι τέτοιο πλήγμα θα μπορούσε να παρερμηνευθεί ως βήμα προς πυρηνικό κίνδυνο, στο μέτρο που, κατά τη ρωσική ανάγνωση, η επιχειρησιακή χρήση «Τόμαχοκ» προϋποθέτει αμερικανική συμμετοχή. Είναι μια λεκτική κλιμάκωση με στόχο την αποτροπή, αλλά αυτονόητα αυξάνει τα ρίσκα παρεξήγησης.

Η ουκρανική «κόκκινη γραμμή» στη χρήση

Ο Ζελένσκι διαμηνύει πως ενδεχόμενα πλήγματα με «Τόμαχοκ» θα στοχεύουν αποκλειστικά στρατιωτικούς στόχους. Ωστόσο, στο γκρίζο πεδίο του σύγχρονου πολέμου, διυλιστήρια, ενεργειακά δίκτυα ή διοικητικά κέντρα μπορούν να ερμηνευθούν ως «στρατιωτικώς αναγκαίοι» στόχοι.

Η Ουάσιγκτον θα επιδιώξει σαφή πρωτόκολλα χρήσης, γεωγραφικούς περιορισμούς και μηχανισμούς παρακολούθησης, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης και να παραμείνει αλώβητη η διεθνής στήριξη προς το Κίεβο.

Εδώ εντάσσεται και η έντονη ενεργειακή διάσταση του ταξιδιού (επαφές με ενεργειακές εταιρείες): η ανθεκτικότητα της ουκρανικής ενεργειακής υποδομής είναι εξίσου κρίσιμη με τα πυρομαχικά.

Το ερώτημα «ποιος πληρώνει» είναι κομβικό. Η επίκληση του PURL και του Mega Deal δείχνει ότι το Κίεβο ψάχνει πολυμερή κανάλια και υβριδικές λύσεις για να μην εξαρτάται πλήρως από τον ετήσιο κύκλο του Κογκρέσου. Η ιδέα αξιοποίησης των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων παραμένει νομικά σύνθετη και πολιτικά επίφοβη, αλλά κερδίζει έδαφος ως μηχανισμός χρηματοδότησης με αποτρεπτικό μήνυμα προς τη Μόσχα.

Για τον Τραμπ, η ισορροπία είναι δυσχερής: πρέπει να δώσει στον Ζελένσκι χειροπιαστή πρόοδο, χωρίς να αιμορραγήσει πολιτικά στο εσωτερικό ούτε να στείλει σήμα «λευκής επιταγής» σε συμμάχους και αντιπάλους.

Η διάσταση Πούτιν: διαπραγμάτευση μέσω απειλής

Ο Αμερικανός πρόεδρος άφησε να εννοηθεί ότι θα μιλήσει με τον Πούτιν πριν αποφασίσει για τους «Τόμαχοκ». Πρόκειται για διπλωματία του εξαναγκασμού: «αν σταματήσεις τον πόλεμο, τότε παγώνει η κλιμάκωση· αλλιώς, ανοίγει ο δρόμος για όπλα μακρού πλήγματος». Θα αποδώσει; Ο Αλεξάντρ Λουκασένκο μιλά για μπλόφα από πλευράς Τραμπ· το Κρεμλίνο επισήμως υποβαθμίζει την επιχειρησιακή αξία των «Τόμαχοκ», αλλά στην πράξη εργαλειοποιεί την απειλή για να ανεβάσει τις δικές του απαιτήσεις.

Το πιο πιθανό είναι ότι η τηλεφωνική επικοινωνία θα καταλήξει σε σκληρή ανταλλαγή προειδοποιήσεων, χωρίς άμεση μεταστροφή· όμως θα προδιαγράψει τα όρια για ό,τι θα ανακοινωθεί (ή δεν θα ανακοινωθεί) μετά τη συνάντηση στον Λευκό Οίκο.

Τι θα δούμε στο κοινό ανακοινωθέν

Ρεαλιστικά, το κοινό μήνυμα Τραμπ–Ζελένσκι θα κινηθεί σε τρεις άξονες:

1. Αεράμυνα: επιβεβαίωση επιπλέον συστημάτων/πυρομαχικών, με έμφαση στην προστασία αστικών κέντρων και κρίσιμων υποδομών.
2. Ικανότητες μακρού πλήγματος: είτε συγκρατημένη διατύπωση για «διεύρυνση επιλογών» είτε υπό όρους αναφορά στους «Τόμαχοκ», με ρήτρες χρήσης και σταδιακό χρονοδιάγραμμα.
3. Χρηματοδότηση: πλαίσιο «οδικού χάρτη» που θα αναφέρει PURL, Mega Deal και ένα πολιτικό σήμα για τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία, αφήνοντας τα νομικά στη συνέχεια.

Το κρίσιμο κείμενο θα είναι οι παράγραφοι εμπιστευτικών δεσμεύσεων: γεωγραφικοί περιορισμοί πλήγματος, μηχανισμοί επαλήθευσης και, ενδεχομένως, κανάλια επικοινωνίας για αποκλιμάκωση (deconfliction) σε περίπτωση αιφνίδιων επεισοδίων.

Η δυναμική της συνάντησης έχει ήδη προετοιμαστεί: δύο διαδοχικές τηλεφωνικές συνομιλίες μέσα στο Σαββατοκύριακο — κάτι πρωτόγνωρο για το δίδυμο Τραμπ–Ζελένσκι. Αυτό δείχνει ότι και οι δύο πλευρές θέλουν χειροπιαστά αποτελέσματα. Το Κίεβο χρειάζεται ισχυρό σήμα προς το εσωτερικό και τους Ευρωπαίους. Η Ουάσιγκτον χρειάζεται ελεγχόμενη πρόοδο χωρίς να φτάσει στην άκρη του γκρεμού. Αν στο παρασκήνιο υπάρξει όντως τηλεφώνημα Τραμπ–Πούτιν, τότε η ανακοίνωση από τον Λευκό Οίκο ίσως περιλαμβάνει διατύπωση-«γέφυρα»: υπόσχεση για σκληρότερη γραμμή αν δεν υπάρξει ρωσική κίνηση, αλλά και παράθυρο διπλωματίας για πάγωμα των εχθροπραξιών.

Στον πυρήνα βρίσκεται η αποτροπή: να πεισθεί η Μόσχα ότι το κόστος θα αυξηθεί (με «Τόμαχοκ» και αεράμυνα), χωρίς να εκληφθεί από τη Ρωσία ότι οι ΗΠΑ διαβαίνουν το κατώφλι της άμεσης εμπλοκής. Αυτό το «ίσος–και–αντίθετος» είναι που κάνει τη συνάντηση υψηλού ρίσκου αλλά και υψηλής απόδοσης, αν ευοδωθεί. Εντέλει, το κοινό ανακοινωθέν θα κριθεί όχι από τα ρηματικά σχήματα, αλλά από το αν θα αλλάξει την προσδοκία συμπεριφοράς των αντιπάλων στο πεδίο.