Νέοι στην Ελλάδα… Η “κατάρα” των τελευταίων 15 χρόνων

Κατά τα μέσα του 2000 λίγο μετά την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 στην “ισχυρή Ελλάδα” συγκροτήθηκε ένα νεολαιϊστικο κίνημα από τα κάτω που αξίωνε καλύτερες αμοιβές και καλύτερη ζωή για τους νέους της χώρας. Το κίνημα πήρε το όνομα “κίνημα των 700 ευρώ” αφού πάνω-κάτω αυτός ήταν ο μισθός των νέων εκείνη την εποχή.

Νίκος Γιαννόπουλος

Ποιος θα το περίμενε ότι ελάχιστα χρόνια αργότερα θα άρχιζε μία κρίση η οποία υπό μία έννοια κρατά ακόμη και κρατά τους νέους ανθρώπους σ’ ένα επίπεδο διαβίωσης πολύ πιο χαμηλό από αυτό που αξίζουν (και από αυτά που είχαν οραματιστεί φυσικά οι συνομήλικοί τους 20 χρόνια νωρίτερα).

Μετά την καθιέρωση του βαθιά ρατσιτσικού υποκατώτατου μισθού το 2011 (ελέω πρώτου μνημονίου) οι νέοι δεν σήκωσαν κεφάλι σ’ αυτή τη χώρα. Πολλοί, εκατοντάδες χιλιάδες, θέλησαν να βρουν μία καλύτερη ποιότητα ζωής στο εξωτερικό και αποδήμησαν.

Όσοι παρέμειναν και νόμιζαν ότι με την έξοδο της χώρας από το ζόφο των μνημονίων θα βελτιωνόταν η κατάστασή τους, διαψεύστηκαν οικτρά. Τα τελευταία ειδικά τέσσερα χρόνια η ακρίβεια κατατρώει το εισόδημά τους σε ένα φαινόμενο που έχει το μεγαλύτερο αντίκτυπο ακριβώς πάνω σε ανθρώπους της δικής τους ηλικίας.

Γιατί όμως οι νέοι μοιάζουν πιο ευάλωτοι στην κρίση ακρίβειας; Τα απλά μαθηματικά δίνουν την απάντηση.

Για παράδειγμα, τα τελευταία πέντε χρόνια, η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος στην Ελλάδα παρουσίασε μεγάλη διακύμανση, αυξανόμενη σε επίπεδα που ξεπερνούν έως και επτά φορές τις προ κρίσης τιμές. Το 2024, η μέση τιμή ηλεκτρικού ρεύματος διαμορφώθηκε γύρω στα 135-150 ευρώ/MWh, με άμεσες επιπτώσεις στα νοικοκυριά. Οι νέοι των χαμηλών ή των μέτριων μισθών αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο πρόβλημα κάλυψης των αναγκών τους. 

Στη στέγαση, ως γνωστόν, το ράλι των τιμών έχει προκαλέσει τρομερά αρνητικές συνέπειες στις ζωές των νέων ανθρώπων. Τα ενοίκια στην Αθήνα αυξήθηκαν κατά 33% σε μόλις λίγα χρόνια, δημιουργώντας δυσκολίες στη διαμονή και την οικονομική αυτονομία των νέων. Οι αυξήσεις στις άλλες μεγάλες πόλεις της Ελλάδας, ακόμα και για πολύ μικρά διαμερίσματα, όπως κατέδειξαν και τα ρεπορτάζ του Libre, ήταν ανάλογες. Ο νέος και η νέα δεν μπορούν έτσι να αποχωριστούν το πατρικό σπίτι. Μένουν στα παιδικά τους δωμάτια ακόμα και μετά τα πρώτα άντα και δυσκολεύονται πολύ να ανοίξουν τα δικά τους φτερά στη ζωή.

Η ακρίβεια, δε, στα τρόφιμα και στα είδη πρώτης ανάγκης μπορεί να τινάξει στον αέρα κάθε φιλότιμη προσπάθεια για ένα νέο ξεκίνημα. Οι σχετικές τιμές, ιδιαίτερα μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία αυξήθηκαν κατά 20 και 25% την ώρα που οι αυξήσεις στις αποδοχές ήταν πολύ μικρότερες και πολλές φορές δεν ξεπερνούσαν καν το ύψος του πληθωρισμού.

Αν στα παραπάνω προσθέσει κανείς με το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι οι νέοι άνθρωποι πλήττονται περισσότερο από τους άλλους από τα μοντέλα ευελιξίας στην εργασία τα οποία δημιουργούν έντονη εργασιακή ανασφάλεια αλλά πολλές φορές και ανέχεια, κατανοεί απολύτως γιατί συχνά οι νέοι φτάνουν να θεωρούνται οι παρίες του κοινωνικού σώματος.

Ο συνδυασμός όλων αυτών των παραγόντων δημιουργεί ένα περιβάλλον στο οποίο το κόστος διαβίωσης αυξάνεται συνεχώς, ενώ οι προοπτικές των νέων για οικονομική ανεξαρτησία και βελτίωση της ποιότητας ζωής παραμένουν περιορισμένες. Η ανισορροπία μεταξύ της αύξησης των τιμών και των εισοδημάτων τους οδηγεί σε μια σταθερή οικονομική πίεση και δημιουργεί έντονη κοινωνική ανησυχία για το μέλλον. Οι νέοι άνθρωποι γύρω μας μοιάζουν συχνά πολύ πιεσμένοι.

Προφανώς το σύνολο των παραπάνω απαντά ικανοποιητικά στην ερώτηση γιατί στην Ελλάδα καταγράφεται έντονο δημογραφικό πρόβλημα. Οι λόγοι βέβαια δεν είναι μόνο οικονομικοί, ωστόσο εύκολα καταλαβαίνει κανείς ότι χωρίς τα ανάλογα υλικά μέσα αλλά και την υποστήριξη από το κράτος οι νέοι και οι νέες αποθαρρύνονται από το να δημιουργήσουν οικογένειες. Η αγοραστική δύναμη των πολιτών κυλά, την ίδια ώρα, στα τάρταρα (τελευταία θέση στην Ευρώπη των 27), γεγονός που επίσης στους νέους έχει πολύ μεγαλύτερο αντίχτυπο.

Αυτή η δυστοπία κρατά ήδη 15 ολόκληρα χρόνια, από το 2010 και μετά. Οι 30άρηδες του 2010 είναι πια 45 ετών αλλά δεν έχουν κατορθώσει ακόμη να απολαύσουν μεγάλη περίοδο ηρεμίας στην επαγγελματική τους ζωή, βασιλεύει συνέχεια η ανασφάλεια. Οι σημερινοί 30άρηδες δε, με ακόμα περισσότερα προσόντα και δεξιότητες από τη γενιά του 2010, παρατηρούν έντρομοι το φαινόμενο της ακρίβειας να στοιχειώνει τα όποια όνειρά τους για το μέλλον.

Ισως δεν θα πρέπει να απορούμε γιατί οι νέοι καταγράφουν τα υψηλότερα ποσοστά αποχής στις εκλογικές αναμετρήσεις. Νιώθουν ότι δεν έχουν τίποτα να περιμένουν από την πολιτική και τα κόμματα, γυρίζουν την πλάτη στο πολιτικό σύστημα και εκφράζουν την έντονη απογοήτευσή τους. 

Δεκαπέντε χρόνια κρίσης, κοντολογίς, είναι πάρα πολλά.