GITA: Μεταβατική διακυβέρνηση στη Γάζα με επικεφαλής τον Μπλερ- Ρεαλιστική γέφυρα ή επιτροπικός παρεμβατισμός;

Ο Τόνι Μπλερ ξαναμπαίνει στο κέντρο της ατζέντας για τη Γάζα με μια πρόταση που φιλοδοξεί να «κλειδώσει» το μεταπολεμικό καθεστώς της περιοχής: μια Μεταβατική Διεθνή Αρχή που θα ασκεί πλήρεις εκτελεστικές, νομοθετικές και δικαστικές αρμοδιότητες για 3–5 χρόνια, έως ότου διαμορφωθεί ένα νέο μοντέλο παλαιστινιακής διακυβέρνησης. Η ιδέα, που αναδύθηκε μέσα από τις διαδικασίες γύρω από τα 20 σημεία του «Σχεδίου Τραμπ» για τερματισμό του πολέμου, παρουσιάζεται από τους υποστηρικτές της ως «ρεαλιστική γέφυρα» ανάμεσα στη στρατιωτική αποσυμπίεση (κατάπαυση του πυρός, ανταλλαγές ομήρων/κρατουμένων, σταδιακές αποχωρήσεις) και στη μακροπρόθεσμη ανοικοδόμηση. Οι επικριτές, αντιθέτως, βλέπουν έναν «επιτροπικό παρεμβατισμό» που παρακάμπτει την Παλαιστινιακή Αρχή και τους ίδιους τους κατοίκους της Γάζας, επαναφέροντας μνήμες από διεθνή μορφώματα «κηδεμονίας».

Σπύρος Σιδέρης

Σε αυτό το πλαίσιο, ο ρόλος του Μπλερ αποκτά βαρύτητα: πολιτικός με τεράστιο δίκτυο, αλλά και με βαριά πολιτική σκιά (Ιράκ), καλείται –αν προχωρήσει η αρχιτεκτονική– να γίνει το «πρόσωπο–κλειδί» μιας λύσης που θα κριθεί στην πράξη και στην κάλπη της διεθνούς νομιμοποίησης.

Τι προβλέπει η αρχιτεκτονική της GITA

Στον πυρήνα της πρότασης βρίσκεται η Gaza International Transitional Authority (GITA), ένα υπερεθνικό σχήμα με πλήρεις αρμοδιότητες σε ασφάλεια, οικονομία, διοίκηση και δικαιοσύνη για περιορισμένο –αλλά ανανεώσιμο– διάστημα. Προσχέδια που έχουν δει το φως της δημοσιότητας περιγράφουν ένα Διοικητικό Συμβούλιο 7–10 μελών (διπλωμάτες, στελέχη αγορών/επενδύσεων, τεχνοκράτες), με τον Τόνι Μπλερ σε ρόλο γενικού συντονιστή/εκτελεστικού προέδρου.

Προβλέπεται τουλάχιστον ένας Παλαιστίνιος εκπρόσωπος, με συμβολικό ρόλο αλλά χωρίς αποφασιστική ψήφο. Η έδρα θα είναι εκτός Γάζας –πιθανές επιλογές η Ντόχα ή η Αλ-Αρίς– στην αρχική φάση, ώσπου να διασφαλιστεί η ανάπτυξη μιας πολυεθνικής δύναμης ασφάλειας εντός του θύλακα. Η καθημερινή λειτουργία θα εκχωρείται σε ακομμάτιστους Παλαιστινίους «διευθυντές» ανά τομέα (υγεία, ενέργεια, ύδρευση, εκπαίδευση, δημοσιονομικά), υπό περιοδικό διεθνή έλεγχο συμμόρφωσης.

Οικονομία με εμπορική λογική – κοινωνικό ρίσκο

Δεύτερος πυλώνας είναι η οικονομική αρχιτεκτονική: ένα Ταμείο Ανάκαμψης και Επενδύσεων για τη Γάζα που θα λειτουργεί με εμπορική λογική. Η σύλληψη ποντάρει σε τρεις ροές: δωρεές, διεθνώς εγγυημένα δάνεια και ιδιωτικές επενδύσεις (δυτικές και περιφερειακές). Ο στόχος είναι «θύλακες» ανασυγκρότησης –στέγαση, ενέργεια/ύδρευση, υποδομές, βιομηχανικά πάρκα– που θα δώσουν άμεσα δουλειές και υπηρεσίες. Το ρίσκο είναι διπλό: αφενός, η διεθνής χρηματοδότηση θα απαιτήσει αυστηρή σταθερότητα και διαφάνεια· αφετέρου, αν η ανοικοδόμηση εκληφθεί ως εργαλείο απόδοσης κεφαλαίου δίχως σαφή ιεράρχηση των επειγουσών κοινωνικών αναγκών (αποναρκοθέτηση, αποκατάσταση δικτύων, νοσοκομεία/σχολεία), θα χάσει γρήγορα νομιμοποίηση στο εσωτερικό.

Ασφάλεια και πολιτική μετάβασή

Στο σκέλος ασφάλειας, γίνεται λόγος για πολυεθνική δύναμη με σαφές, χρονικά δεσμευμένη εντολή: αποστράτευση/αφοπλισμός μη κρατικών σχηματισμών, αναδιοργάνωση των παλαιστινιακών δομών ασφαλείας υπό διεθνή εποπτεία και σταδιακή μεταβίβαση αρμοδιοτήτων σε μια «αναμορφωμένη Παλαιστινιακή Αρχή» πριν από τη λήξη της μεταβατικής περιόδου. Τα στάδια που περιγράφονται ακολουθούν λογική κλιμάκωσης: σύντομη ιδρυτική φάση (3 μήνες), αρχική ανάπτυξη διοίκησης και ασφάλειας (περίπου 6 μήνες) και, κατόπιν, περίοδος 2–3 ετών για έργα υποδομής μεγάλης κλίμακας. Στο τέλος, η GITA θα έπρεπε να «σβήσει» μεταβιβάζοντας ευθύνη σε παλαιστινιακό φορέα με πολιτική νομιμοποίηση.

Γιατί ο Μπλερ; Τα υπέρ και τα κατά

Εκτός από το πολιτικό brand του πρώην πρωθυπουργού, υπάρχει το Tony Blair Institute for Global Change, το οποίο –σύμφωνα με πληθώρα δημοσιευμάτων– συνέβαλε στη σύνταξη της αρχικής εργασίας που «ντύθηκε» αργότερα με αμερικανικές πολιτικές επιλογές. Ο Τόνι Μπλερ διαθέτει σπάνιο δίκτυο σε δυτικούς θεσμούς, αραβικές πρωτεύουσες και επενδυτικά κεφάλαια. Ταυτόχρονα, κουβαλά ένα βαρύ πολιτικό φορτίο: το αποτύπωμα του Ιράκ εξακολουθεί να τον καθιστά αμφιλεγόμενη προσωπικότητα στην περιοχή. Επιπλέον, η θητεία του ως ειδικού απεσταλμένου του Κουαρτέτου (2007–2015) κρίθηκε από πολλούς άτολμη στο πολιτικό κομμάτι του Παλαιστινιακού, παρότι άφησε τεχνικό αποτύπωμα σε οικονομικά/διοικητικά projects. Αν τελικά κληθεί να κατευθύνει τη GITA, θα χρειαστεί πολιτικό κεφάλαιο και διακριτικότητα σε τρία μέτωπα: (α) νομιμοποίηση (ιδανικά μέσω ΣΑ/ΟΗΕ ή τουλάχιστον με ευρεία περιφερειακή στήριξη), (β) ουσιαστική παλαιστινιακή συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων (όχι μόνο συμβολικές θέσεις) και (γ) μετρήσιμα αποτελέσματα σε 6–9 μήνες (ύδρευση, ηλεκτρισμός, υγεία, σχολεία) που να «φαίνονται» στον πολίτη.

Ποιος δίνει τη νομιμοποίηση;

Κράτη-κλειδιά της περιοχής έχουν διαμηνύσει ότι χωρίς ρητή εντολή του Συμβουλίου Ασφαλείας/ΟΗΕ για την πολυεθνική δύναμη, η συμμετοχή τους θα είναι πολιτικά ευάλωτη. Παράλληλα, Αίγυπτος, Κατάρ, Ιορδανία, ΗΑΕ και Σαουδική Αραβία επιμένουν σε καθαρό οδικό χάρτη προς παλαιστινιακή κρατική οντότητα· διαφορετικά, το σχήμα θα εκληφθεί ως τεχνοκρατική «παράκαμψη» μιας κατεξοχήν πολιτικής σύγκρουσης. Ανοικτά παραμένουν επίσης ο τόπος έδρας (εκτός/εντός Γάζας), το πλαίσιο εντολής, οι δικλίδες διαφάνειας στη χρηματοδότηση και οι μηχανισμοί λογοδοσίας (τακτικοί έλεγχοι, benchmarks, δημόσια αναφορά προόδου).

Η παλαιστινιακή εξίσωση

Η Χαμάς ζητεί μόνιμη κατάπαυση του πυρός, πλήρη αποχώρηση του Ισραήλ και ανασυγκρότηση από παλαιστινιακό τεχνοκρατικό φορέα – όροι που απέχουν από τις θέσεις της Ιερουσαλήμ και από μέρος της αμερικανικής πρότασης. Η Παλαιστινιακή Αρχή δηλώνει ότι είναι έτοιμη να αναλάβει τη Γάζα, αλλά με πολιτικό ορίζοντα λύσης δύο κρατών και όχι ως «τεχνικό υποκατάστατο». Αν η GITA εξελιχθεί σε υποκατάσταση εκπροσώπησης αντί για γέφυρα μεταβίβασης, τότε κινδυνεύει να παγιώσει το πολιτικό κενό που φιλοδοξεί να κλείσει.

Ρεαλιστικά ορόσημα: τι θα κρίνει την επιτυχία

Πρώτον, η πρώτη φάση –κατάπαυση του πυρός, ανταλλαγές, σταδιακές αποχωρήσεις– θα κρίνει την αξιοπιστία του πλαισίου. Χωρίς ταχεία αποκλιμάκωση και χειροπιαστή ανθρωπιστική βελτίωση, καμία μεταβατική αρχή δεν θα σταθεί.

Δεύτερον, η GITA οφείλει να παραδώσει ορατά αποτελέσματα εντός 6–9 μηνών: προβλέψιμη τροφοδοσία ρεύματος και νερού, ανασύσταση βασικών θεσμών (νοσοκομεία, σχολεία, δημοτικές υπηρεσίες), έναρξη έργων υποδομής με τοπική απασχόληση και δικλίδες διαφάνειας που γίνονται αισθητές από τον πολίτη (π.χ. δημόσια dashboards εκτέλεσης προϋπολογισμού).

Τρίτον, το πολιτικό σκέλος δεν μπορεί να μείνει «εκτός». Ακόμη και ένα τεχνοκρατικό διάλειμμα χρειάζεται καθαρό πολιτικό ορίζοντα· διαφορετικά, θα εκληφθεί ως παγίωση της προσωρινότητας.
Στην τελική ανάλυση, ο Τόνι Μπλερ ενσαρκώνει τόσο την ευκαιρία όσο και τον κίνδυνο του σχεδίου: μπορεί να ξεκλειδώσει χρηματοδότηση και να γεφυρώσει δρώντες με αντικρουόμενες ατζέντες· μπορεί, εξίσου, να πολωθεί ως πρόσωπο και να σκιάσει την ουσία.

Αν η GITA σχεδιαστεί ως πραγματική γέφυρα –με παλαιστινιακή συμμετοχή ουσίας, διεθνή νομιμοποίηση, μετρήσιμα ορόσημα και σαφή έξοδο προς μια πολιτική λύση– τότε ο Μπλερ θα έχει συμβάλει σε κάτι εμπράκτως μεταβατικό. Αν όχι, η «λύση» θα προστεθεί στον μακρύ κατάλογο των καλοσχεδιασμένων εγγράφων που δεν άντεξαν στη γεωπολιτική τριβή και στις ανάγκες ενός πληθυσμού που ζητά: ασφάλεια, αξιοπρέπεια, προοπτική για τον σχηματισμό παλαιστινιακού κράτους.