Τραμπ: Θα κερδίσει το Νόμπελ Ειρήνης; Υποψηφιότητες και εκτιμήσεις για την ανακοίνωση της Παρασκευής

Καθώς η εβδομάδα των Νόμπελ κορυφώνεται και η επιτροπή του Όσλο ετοιμάζεται να ανακοινώσει, την Παρασκευή, το όνομα του φετινού βραβευμένου με Νόμπελ Ειρήνης, τα βλέμματα στρέφονται –ξανά– στον Ντόναλντ Τραμπ. Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών επιχειρεί να επανέλθει στο παγκόσμιο προσκήνιο όχι με μια νέα εμπορική συμφωνία ή μια εκρηκτική δήλωση, αλλά με ένα παράδοξο αίτημα αναγνώρισης: να καταγραφεί στην ιστορία ως ο άνθρωπος που «έφερε την ειρήνη στη Μέση Ανατολή μετά από 3.000 χρόνια συγκρούσεων». Το στοίχημά του είναι μεγάλο – και τα κίνητρά του ακόμα μεγαλύτερα.

Σπύρος Σιδέρης

Όμως, η πραγματικότητα των γεγονότων, όπως υπενθυμίζουν οι ειδικοί, είναι πιο περίπλοκη από το επικοινωνιακό αφήγημα του Τραμπ.

Το βραβείο, οι υποψήφιοι και τα κριτήρια

Η «Επιτροπή για τα Νόμπελ του Όσλο», που συστάθηκε το 1895 από τον Σουηδό βιομήχανο Άλφρεντ Νόμπελ, απονέμει κάθε χρόνο το βραβείο σε όσους «προσφέρουν το μέγιστο καλό στην ανθρωπότητα» μέσω της προώθησης της ειρήνης, του αφοπλισμού ή της διεθνούς συνεργασίας. Από το 1901, έχουν βραβευθεί 111 προσωπικότητες και 25 οργανισμοί, μεταξύ των οποίων ο Θίοντορ Ρούζβελτ, ο Γούντροου Γουίλσον, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, ο Χένρι Κίσινγκερ, ο Τζίμι Κάρτερ και ο Μπαράκ Ομπάμα.

Φέτος, 338 υποψηφιότητες –244 φυσικά πρόσωπα και 94 οργανισμοί– διεκδικούν τη διάκριση, με το όνομα του νικητή να παραμένει μυστικό μέχρι την τελική ανακοίνωση. Το βραβείο συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 11 εκατομμυρίων κορωνών Σουηδίας (περίπου 1,18 εκατ. δολάρια) και απονέμεται σε ειδική τελετή στις 10 Δεκεμβρίου, ημερομηνία θανάτου του Νόμπελ.

Ο Τραμπ και το «σύμπλεγμα της επιβράβευσης»

Ο Ντόναλντ Τραμπ, γνωστός για την εμμονή του με τίτλους και σύμβολα επιτυχίας, βλέπει το Νόμπελ Ειρήνης ως την «τελική σφραγίδα» στην πολιτική του παρακαταθήκη. Από το 2018 επιδίδεται σε μια ιδιότυπη εκστρατεία αυτοπροβολής, επικαλούμενος ρόλους του σε διεθνείς κρίσεις:
τις Συμφωνίες του Αβραάμ στη Μέση Ανατολή, τη διαμεσολάβηση ανάμεσα σε Ινδία και Πακιστάν, αλλά και παρεμβάσεις σε συγκρούσεις όπως Αιθιοπία–Αίγυπτος, Κόσοβο–Σερβία και Αρμενία–Αζερμπαϊτζάν.

Στην προεκλογική του ρητορική, προβάλλει τη θέση ότι έχει «τερματίσει 7 πολέμους» και ότι «μόνον εκείνος μπορεί να φέρει σταθερότητα» στην Ουκρανία και στη Γάζα. Μετά την μερική αποδοχή από τη Χαμάς του σχεδίου του για ανταλλαγή αιχμαλώτων και σταδιακές αποχωρήσεις, η ομάδα του Τραμπ έσπευσε να «πλαισιώσει» την εξέλιξη ως απόδειξη της «διπλωματικής του ιδιοφυΐας».

Όμως, η άρνηση της Χαμάς να προχωρήσει σε πλήρη αποστρατιωτικοποίηση και η αβεβαιότητα γύρω από την εφαρμογή της συμφωνίας περιόρισαν την απήχηση της «ειρηνευτικής αφήγησης» του πρώην προέδρου.

Οι πιθανότητες νίκης και οι φόβοι για αντιδράσεις

Σύμφωνα με αναλυτές των Brookings Institution και Council on Foreign Relations, οι πιθανότητες του Τραμπ να κερδίσει το Νόμπελ Ειρήνης είναι «μηδενικές». Οι ίδιοι εξηγούν ότι το δόγμα “America First”, με την έμφαση στον απομονωτισμό και τη μονομερή δράση, αντιβαίνει στα ιδανικά της Επιτροπής, που στηρίζει τη διπλωματία πολλών πλευρών και τους διεθνείς οργανισμούς, όπως ο ΟΗΕ.

Ο ιστορικός των βραβείων Νόμπελ, Άσλε Σβεν, δήλωσε χαρακτηριστικά: «Δεν έχει καμία πιθανότητα. Η στήριξή του προς το Ισραήλ στη Γάζα βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με τις αξίες της ειρήνης που συμβολίζει το βραβείο».

Επιπλέον, πηγές του Bloomberg αναφέρουν ότι οι επίμονες πιέσεις της ομάδας Τραμπ προς τη νορβηγική επιτροπή –ακόμη και η φερόμενη τηλεφωνική επικοινωνία του με τον πρώην γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, προκειμένου να εξασφαλίσει υποστήριξη– ενόχλησαν το Όσλο, που αποφεύγει όσους προωθούν επιθετικά τις υποψηφιότητές τους.

Πέρα όμως από την ακαδημαϊκή ανάλυση, οι ειδικοί προειδοποιούν για πολιτικές παρενέργειες. Εάν ο Τραμπ δεν λάβει το βραβείο, κάτι που θεωρείται σχεδόν βέβαιο, αναμένεται να αντιδράσει με έντονη ρητορική, κατηγορώντας τη νορβηγική επιτροπή για «αριστερή προκατάληψη» και «αντιαμερικανική στάση».

Ένα τέτοιο ξέσπασμα θα μπορούσε να βαθύνει τις εσωτερικές διαιρέσεις στις ΗΠΑ, σε μια στιγμή που η χώρα προετοιμάζεται για τις ενδιάμεσες εκλογές και ο πολιτικός διάλογος είναι ήδη πολωμένος.

Οι υποστηρικτές και το επικοινωνιακό μέτωπο

Παρά τις δυσμενείς προβλέψεις, ο Τραμπ έχει συγκεντρώσει κύμα υποστηρικτών γύρω από την υποψηφιότητά του. Η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, Κάρολιν Λέβιτ, δήλωσε ότι «είναι η στιγμή να τιμηθεί ο πρόεδρος που έφερε ειρήνη εκεί όπου οι άλλοι απέτυχαν». Ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο προσέθεσε ότι «αν ο Τραμπ ήταν Δημοκρατικός, όλοι θα έλεγαν πως αξίζει το βραβείο».

Την υποψηφιότητά του στηρίζουν επίσης ξένοι ηγέτες –μεταξύ τους ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, που φέρεται να του παρέδωσε επιστολή στήριξης τον περασμένο Ιούλιο– καθώς και πρόεδροι αφρικανικών χωρών όπως της Γκαμπόν, της Μαυριτανίας, της Σενεγάλης, της Λιβερίας και της Γουινέας.

Η επικοινωνιακή στρατηγική του Αμερικανού προέδρου κινείται με γνώμονα τη δημιουργία αίσθησης αδικίας. Ήδη, σε ανάρτησή του στο X, έγραψε: «Έβαλα τέλος σε επτά πολέμους, αλλά θα τη δώσουν σε κάποιον που δεν έκανε τίποτα». Το αφήγημα αυτό ενισχύει την εικόνα του «θύματος των ελίτ», κάτι που γνωρίζει να εκμεταλλεύεται πολιτικά.

Ποιοι θεωρούνται φαβορί για το Νόμπελ Ειρήνης 2025

Πέρα από τον Τραμπ, τα προγνωστικά δείχνουν προς εντελώς διαφορετικές κατευθύνσεις. Μεταξύ των επικρατέστερων βρίσκονται οργανισμοί που υπερασπίζονται την ελευθερία του Τύπου, όπως η Επιτροπή Προστασίας Δημοσιογράφων (CPJ) και οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (RSF), σε μια χρονιά όπου δεκάδες ρεπόρτερ έχασαν τη ζωή τους στη Γάζα και σε άλλα μέτωπα.

Στην κορυφή των πιθανοτήτων συναντά κανείς τη Γιούλια Ναβάλναγια, χήρα του Ρώσου αντικαθεστωτικού Αλεξέι Ναβάλνι, καθώς και τη Τσου Χανγκ Τουνγκ, ακτιβίστρια από το Χονγκ Κονγκ. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται και στα «δωμάτια επειγόντων του Σουδάν», δίκτυο εθελοντών που παρέχει ιατρική βοήθεια σε περιοχές σύγκρουσης.

Η Νίνα Γκρέγκερ, διευθύντρια του Ινστιτούτου Ερευνών Ειρήνης του Όσλο (PRIO), δήλωσε χαρακτηριστικά: «Το 2025 ήταν μια από τις πιο θανατηφόρες χρονιές για τους δημοσιογράφους. Αν η επιτροπή επιλέξει να στείλει μήνυμα, θα είναι προς την κατεύθυνση της υπεράσπισης της αλήθειας και της ελευθερίας».

Πολιτικές και ηθικές προεκτάσεις

Η συζήτηση γύρω από τον Τραμπ και το Νόμπελ Ειρήνης ξεπερνά την προσωπική φιλοδοξία ενός πολιτικού. Αγγίζει τον ίδιο τον ρόλο του βραβείου στη σημερινή εποχή: μπορεί η ειρήνη να συνδέεται με πολιτικούς που χρησιμοποιούν προεκλογικά εργαλεία εκβιασμού, απειλής και ιδιοτελούς διαπραγμάτευσης; Ή μήπως, όπως υποστηρίζουν οι υποστηρικτές του, η «ειρήνη του Τραμπ» είναι ρεαλιστική, προϊόν σκληρής ισχύος και όχι ιδεαλιστικών δηλώσεων;

Όπως σχολιάζει ο Νορβηγός ερευνητής Έιβιντ Στάινερσεν, «η επιτροπή έχει να επιλέξει ανάμεσα στην επιβράβευση της διπλωματίας των θεσμών και στην αναγνώριση μιας χαοτικής, αλλά αποτελεσματικής προσέγγισης ισχύος. Το δίλημμα είναι βαθιά πολιτικό».

Ειρήνη ή αυταπάτη;

Καθώς ο κόσμος περιμένει την ανακοίνωση της Παρασκευής, ένα ερώτημα πλανάται: θα επιβραβεύσει η Νορβηγική Επιτροπή μια μορφή “ειρήνης μέσω πίεσης” ή θα μείνει πιστή στις αρχές του πολυμερούς διαλόγου;

Ο Ντόναλντ Τραμπ, είτε ως υποψήφιος ειρηνοποιός είτε ως αμφιλεγόμενος ηγέτης, καταφέρνει ξανά να βρίσκεται στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος. Αν κερδίσει, θα γραφτεί στην ιστορία δίπλα σε εμβληματικές φυσιογνωμίες του 20ού αιώνα. Αν όχι, θα έχει ήδη πετύχει το πιο χαρακτηριστικό του κατόρθωμα: να στρέψει όλα τα βλέμματα επάνω του.