Xρ. Ηλιάδης στο libre: Μια ανατρεπτική πραγματικότητα για τους Ρομά με φόντο την αυστηρότερη αστυνόμευση

Πολλοί μιλούν για τους Ρομά, λίγοι όμως τους έχουν μελετήσει και γνωρίζουν τις ανάγκες τους. Το libre συνομίλησε με το μεταδιδάκτορα ερευνητή του  Παντείου  Πανεπιστημίου και ανεξάρτητο εμπειρογνώμονα Χρήστο Ηλιάδη, άνθρωπο με βαθιά γνώση των προβλημάτων που απασχολούν τις κοινότητες των Ρομά στη χώρα.

Οι απαντήσεις του μπορούν ακόμα και να αλλάξουν παγιωμένες, στερεοτυπικές αντιλήψεις για τους Ρομά την ώρα που οι κοινότητές τους έρχονται στην επικαιρότητα για τους λάθος λόγους.

–Να ξεκινήσουμε από το θέμα της καταγραφής των πληθυσμών Ρομά στη χώρα. Φαίνεται ότι γίνεται με τρόπο πλημμελή. Τι συνέπειες μπορεί να έχει αυτό;

Δεν γίνεται απλώς πλημμελώς – γίνεται λάθος. Απόψεις του προσωπικού ορισμένων δήμων της χώρας και αποσπασματικές καταγραφές των κοινωνικών υπηρεσιών παρουσιάζονται ως – δήθεν – απογραφές της πραγματικότητας που χαρακτηρίζει συνολικά τους πληθυσμούς. Με τον τρόπο αυτό δημιουργούνται λάθος δεδομένα και ψευδείς αντιλήψεις.

Οι παραβατικοί είναι ένα πολύ μικρό ποσοστό όσων ζουν στους καταυλισμούς

Και κάτι ακόμη: Δεν είναι δυνατόν εδώ και τουλάχιστον 10 χρόνια να καταγράφεται επισήμως ότι άνθρωποι σε καταυλισμούς δεν έχουν πρόσβαση στο νερό, και να μην γίνεται καμία ενέργεια. Χρειάζονται έργα, όχι καταγραφές.

–Η κυβέρνηση εξήγγειλε πρόγραμμα σύμφωνα με τον οποίο αστυνομικοί θα βρίσκονται μέσα στους καταυλισμούς. Μπορεί να λειτουργήσει κάτι τέτοιο υπό τις παρούσες συνθήκες;

Θεωρώ την εξαγγελία λάθος για μια σειρά λόγων. Αφενός έγινε με έναν τρόπο που στοχοποίησε συνολικά τους καταυλισμούς και μάλιστα με δηλώσεις υπουργού. Οι παραβατικοί είναι ένα πολύ μικρό ποσοστό όσων ζουν στους καταυλισμούς.

Η αστυνομία είναι ήδη στους καταυλισμούς, και μάλιστα σε αρκετές περιοχές γίνονται πολύ συχνές επιχειρήσεις χωρίς καμία πρόβλεψη να μην θυματοποιούνται περαιτέρω ευάλωτοι πληθυσμοί.

Τα μέτρα θα μπορούσαν να είναι πολλά και όχι κοστοβόρα, αρκεί να υπήρχε η κατάλληλη πρόθεση και διαβούλευση με τους τοπικούς φορείς των κοινοτήτων

Η ΕΛΑΣ δεν έχει – δυστυχώς – δείξει ότι μπορεί να κυνηγά το έγκλημα με έγνοια και προστασία για τα παράπλευρα θύματα, ενώ δεν υπάρχει καμία αντίληψη περί προληπτικής αστυνόμευσης – μόνο καταστολή εκ των υστέρων και αυτή με έντονο φυλετικό προφίλ. Άρα δεν μπορεί να λειτουργήσει γιατί η ΕΛΑΣ δεν έχει δείξει ότι έχει τον επαγγελματισμό και την τεχνογνωσία.

Για να γίνει κάτι τέτοιο θα έπρεπε η αστυνομία να συνεργαστεί με φορείς των Ρομά, την τοπική αυτοδιοίκηση και την κοινωνία των πολιτών – και να είναι ταυτόχρονα υπόλογη σε όλους αυτούς όταν η δράση της παραβιάζει τους κανόνες, και όχι ασύδοτη όπως είναι τώρα.

–Ποια μέτρα θα ήταν κατά τη γνώμη σας προς τη σωστή κατεύθυνση έτσι ώστε να υπάρξει πιο σταθερή σχέση εμπιστοσύνης των πληθυσμών Ρομά της χώρας με τους κρατικούς θεσμούς;

Τα μέτρα θα μπορούσαν να είναι πολλά και όχι κοστοβόρα, αρκεί να υπήρχε η κατάλληλη πρόθεση και διαβούλευση με τους τοπικούς φορείς των κοινοτήτων. Ενδεικτικά:

1ον, οι θεσμοί να μην δρουν με νουθεσίες, πατερναλισμό και εκδικητικά. Πρέπει να ακούσουν τα προβλήματά των ανθρώπων και να δράσουν με βάση αυτά. Οι Ρομά πρέπει να αντιμετωπίζονται ως έλληνες και ευρωπαίοι πολίτες, όχι ως παρίες και εν δυνάμει εγκληματίες.

2ο άμεση βελτίωση των συνθηκών σε καταυλισμούς.

3ο Στοχευμένα προγράμματα επαγγελματικής ενίσχυσης για όσους  έχουν προοπτικές να ξεφύγουν  από τον κύκλο της φτώχειας. Μικρές επιδοτήσεις σε επαγγελματίες και εμπόρους Ρομά,  voucher  εργασίας, άδειες μικροπωλητή, κίνητρα για νομιμοποίηση κατοικιών.

Οι Ρομά αλλάζουν μαζί με την υπόλοιπη κοινωνία και ανάλογα με τα περιθώρια που τους δίνονται και  τους  τρόπους  επιβίωσης  που βρίσκουν

4ο Διαβουλεύσεις σε επίπεδο δήμων, προσπάθειες να συμμετέχουν οι Ρομά τοπικά και έμπρακτη απομόνωση ακροδεξιών φωνών.

5ο πιλοτική κατά τόπους ένταξη της ρομανί στην εκπαίδευση.

–Ποια βήματα πρέπει να ακολουθηθούν για τη βελτίωση της διαβίωσης σε καταυλισμούς και οικισμούς Ρόμα;

Πρόσβαση στο νερό και το ρεύμα,  δημιουργία  στοιχειωδών  υποδομών,  κοινωνική  πρόνοια.  Όχι στοχοποίησή τους από την αστυνομία. Όχι μαζικές επιχειρήσεις σκούπα. Και κάτι πολύ απλό: παροχή τεχνογνωσίας και υλικών από τους δήμους στους ανθρώπους που έχουν ανάγκη ώστε να βελτιώσουν τα σπίτια και τις καλύβες τους έως ότου υλοποιηθούν τα μεγαλόπνοα και κοστοβόρα σχέδια της πολιτείας που (θα) μένουν στα χαρτιά.

–Ισχυρίζονται πολλοί ότι όποια μέτρα και αν λάβει η Πολιτεία, οι Ρομά θα είναι πάντα αιχμάλωτοι της ιδιαίτερης κουλτούρας τους και της νομαδικής τους φύσης. Ποια θα μπορούσε να είναι η απάντηση σ’ αυτό;

Κλασσική αντίληψη από τον 18ο αιώνα – την εποχή του ρατσισμού και του φυλετισμού. Τα ίδια έλεγαν και άλλοι: οι αποικιοκράτες για τους ινδιάνους, οι Αμερικάνοι για τους μαύρους, αλλά και οι Έλληνες  για τους Βλάχους και άλλους.

Παροχή τεχνογνωσίας και  υλικών  από τους  δήμους  στους  ανθρώπους που έχουν  ανάγκη ώστε να βελτιώσουν τα σπίτια και τις καλύβες τους

Οι Ρομά αλλάζουν μαζί με την υπόλοιπη κοινωνία και ανάλογα με τα περιθώρια που τους δίνονται και  τους  τρόπους  επιβίωσης  που βρίσκουν. Πλέον  δεν είναι νομάδες  αλλά εγκατεστημένοι. Παλιά  είχαν έναν ρόλο στην οικονομία ως πλανόδιοι, μικροπωλητές και μουσικοί  γιατί αυτός ο χώρος τους δόθηκε. Σήμερα τι χώρο έχουν;