Ανάλυση: Στο μικροσκόπιο το σχέδιο των 21 σημείων-Τι μπορεί να σπάσει το αδιέξοδο στη Γάζα

Η Ουάσινγκτον, λίγες ώρες πριν την συνάντηση Τραμπ-Νετανιάχου, επανέρχεται με μια φιλόδοξη πρόταση για τον τερματισμό του πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας και τη διαμόρφωση ευρύτερου πλαισίου για την επανεκκίνηση της περιφερειακής αρχιτεκτονικής ασφάλειας: την αποκαλούμενη «Πρωτοβουλία των 21 σημείων» του Ντόναλντ Τραμπ. Η αμερικανική πλευρά την παρουσιάζει ως σχέδιο-ομπρέλα που καλύπτει από την άμεση εκεχειρία και την απελευθέρωση των ομήρων μέχρι μια σειρά θεσμικών μεταρρυθμίσεων στην Παλαιστινιακή Αρχή και έναν οδικό χάρτη για μελλοντικό παλαιστινιακό κράτος, υπό αυστηρούς όρους. Ωστόσο, πίσω από τις αισιόδοξες δηλώσεις του Λευκού Οίκου, η πραγματικότητα παραμένει περίπλοκη: ο Μπενιαμίν Νετανιάχου εντοπίζει «κόκκινες γραμμές» που δεν προτίθεται να υπερβεί, η Χαμάς απορρίπτει κρίσιμους όρους ως «δρακόντειους», ενώ οι αραβικές πρωτεύουσες καταθέτουν τις δικές τους τροποποιήσεις για να αποφευχθεί η κατάρρευση του σχεδίου.

Σπύρος Σιδέρης

Αν και υπάρχουν παράγοντες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πρόοδο, τα κενά και οι αντιφάσεις υπονομεύουν ήδη την προοπτική γρήγορης συμφωνίας.

Ο αμερικανός πρόεδρος ακούγεται ολοένα και πιο αισιόδοξος για τις πιθανότητες επιτυχίας του σχεδίου του τις τελευταίες ημέρες και το πρωί της Κυριακής δήλωσε στο Truth Social ότι υπάρχει πραγματική ευκαιρία για ΜΕΓΑΛΕΙΟ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ. «Έχουμε μια πραγματική ευκαιρία για κάτι σπουδαίο στη Μέση Ανατολή. Όλοι είναι έτοιμοι για κάτι ξεχωριστό, για πρώτη φορά. Θα το πετύχουμε», έγραψε σε ανάρτησή του στο Truth Social.

Στο Fox News αργότερα την ίδια ημέρα, ο Νετανιάχου φάνηκε πιο επιφυλακτικός.

«Εργαζόμαστε πάνω σε αυτό», δήλωσε στο δίκτυο. «Δεν έχει οριστικοποιηθεί ακόμη, αλλά συνεργαζόμαστε με την ομάδα του Προέδρου Τραμπ, αυτή τη στιγμή».

«Ελπίζω να τα καταφέρουμε, επειδή θέλουμε να απελευθερώσουμε τους ομήρους μας, θέλουμε να απαλλαγούμε από την κυριαρχία της Χαμάς και να την αφοπλίσουμε, να αποστρατιωτικοποιήσουμε τη Γάζα και να δημιουργήσουμε ένα νέο μέλλον για τους κατοίκους της Γάζας και τους Ισραηλινούς, και για ολόκληρη την περιοχή», συνέχισε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός.

'FREE OUR HOSTAGES': Israeli Prime Minister Benjamin Netanyahu addresses the 21-point peace plan for ending the Gaza war ahead of his meeting with President Trump at the White House on Monday. pic.twitter.com/J6owLMcIk0

— Fox News (@FoxNews) September 28, 2025

Τι περιλαμβάνει η πρόταση των ΗΠΑ

Στον πυρήνα της πρωτοβουλίας βρίσκεται ένα πακέτο μέτρων που συνδυάζει γνωστές ιδέες από προηγούμενα σχήματα με νέα στοιχεία:

• Άμεση εκεχειρία με στόχο την απελευθέρωση όλων των ομήρων μέσα σε 48 ώρες από την έναρξή της.
• Απομάκρυνση της Χαμάς από τη διακυβέρνηση της Γάζας και εξουδετέρωση του «επιθετικού οπλοστασίου» της.
• Χάρη σε στελέχη της Χαμάς που θα δεσμευτούν σε «ειρηνική συνύπαρξη» με το Ισραήλ και δυνατότητα εξόδου τους σε τρίτες χώρες —με παράθυρο επιστροφής στη Γάζα σε μεταγενέστερο χρόνο.
• Σταδιακή και υπό όρους αποχώρηση των Ισραηλινών Ενόπλων Δυνάμεων από τη Γάζα, με διαδοχικά στάδια που θα ρυθμιστούν κατά τις διαπραγματεύσεις.
• Ίδρυση μεταβατικού διοικητικού σχήματος στη Γάζα, αποσυνδεδεμένου από τη Χαμάς, και διεθνές πλαίσιο ανοικοδόμησης με επενδύσεις σε υγεία, εκπαίδευση και στέγαση. Το σχέδιο απορρίπτει ρητά σενάρια μαζικής μετανάστευσης των κατοίκων της Γάζας.
• Μεταρρυθμίσεις στην Παλαιστινιακή Αρχή: αναβάθμιση θεσμών, διαφάνεια, πρόγραμμα απο-ριζοσπαστικοποίησης. Μέχρι να αποδείξει έμπρακτη συμμόρφωση, προβλέπεται «προσωρινή διοίκηση» από διεθνείς τεχνοκράτες με αμερικανική ηγεσία και παλαιστινιακή συμμετοχή.
• Διεθνής συντονισμός ασφάλειας με συμμετοχή μετριοπαθών αραβικών και μουσουλμανικών κρατών και σαφή μηχανισμό επιτήρησης.
• Πολιτικός ορίζοντας: ρητή δέσμευση για διάλογο Ισραήλ–Παλαιστινίων με στόχο «ειρηνική συνύπαρξη» και μονοπάτι προς παλαιστινιακό κράτος, εφόσον επιτύχει η ανοικοδόμηση και οι μεταρρυθμίσεις.
• Ανταλλαγές κρατουμένων: μετά την επιστροφή των ομήρων, το Ισραήλ θα απελευθερώσει 250 Παλαιστινίους ισοβίτες και 1.700 κρατουμένους που συνελήφθησαν μετά τις 7 Οκτωβρίου 2023.
• Απρόσκοπτη ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα και αμερικανική εποπτεία της εφαρμογής.

Οι ενστάσεις του Μπενιαμίν Νετανιάχου

Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ εμφανίζεται επιφυλακτικός έως αρνητικός σε κρίσιμους άξονες:

1. Δυνατότητα μεταρρύθμισης της Παλαιστινιακής Αρχής: ο Μπενιαμίν Νετανιάχου δηλώνει ότι δεν πιστεύει πως η Ραμάλα μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτούμενες θεσμικές αλλαγές ώστε να αναλάβει τη Γάζα.
2. Αποστράτευση της Χαμάς: θεωρεί τον όρο αόριστο—ιδίως ως προς τον ορισμό του «επιθετικού όπλου»—και ανεπαρκή για την ισραηλινή ασφάλεια.
3. «Παράθυρο επιστροφής» στελεχών της Χαμάς στη Γάζα: το απορρίπτει.
4. Διαδρομή προς παλαιστινιακό κράτος: φοβάται ότι ισοδυναμεί με de facto αποδοχή της λύσης των δύο κρατών, που, κατά την ανάγνωση της Ιερουσαλήμ, ενδέχεται να συνδεθεί με διπλωματικά ανταλλάγματα (π.χ. εξομάλυνση με Σαουδική Αραβία).
5. Ρήτρα κυριαρχίας στη Δυτική Όχθη: σύμφωνα με το περιβάλλον του, εξακολουθεί να επιδιώκει εφαρμογή ισραηλινής κυριαρχίας σε ορισμένες ζώνες—κάτι που, όπως μεταδίδεται, ο Ντόναλντ Τραμπ δηλώνει ότι δεν θα επιτρέψει υπό το τρέχον διεθνές κλίμα.

Παρά ταύτα, ο Στιβ Γουίτκοφ -ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ- έχει πραγματοποιήσει πολλαπλές συναντήσεις με τον Νετανιάχου για να κλείσει τα κενά στη διατύπωση και την αλληλουχία βημάτων. Από το πρωθυπουργικό επιτελείο διαρρέει ότι υπάρχουν «διαφωνίες στη διατύπωση», αλλά αναζητούνται βελτιώσεις.

Τι απορρίπτει η Χαμάς

Από την άλλη πλευρά, πηγές προσκείμενες στη Χαμάς κάνουν λόγο για «υπερβολική» απαίτηση αφοπλισμού, την οποία θεωρούν αντιπαραγωγική και επικίνδυνη για την παλαιστινιακή ασφάλεια. Κατά την άποψή τους, ο όρος θα αδρανοποιήσει τη δυνατότητα αυτοάμυνας και θα επιτρέψει στο Ισραήλ να στοχοποιεί ηγετικά στελέχη άνευ κόστους.

Στο πολιτικό σκέλος, ο οργανισμός δηλώνει ότι δεν επιδιώκει να ενταχθεί στη νέα κυβέρνηση της Γάζας μετά τον πόλεμο, επιμένει όμως η σύνθεση της τεχνοκρατικής διοίκησης να είναι αποδεκτή από την ηγεσία του. Εάν η λίστα των προσώπων μονοπωληθεί από τη Παλαιστινιακή Αρχή, «δεν θα γίνει δεκτή».

Οι αραβικές τροποποιήσεις και το διπλωματικό πλαίσιο

Σύμφωνα με δημοσιεύματα στην περιοχή, Αίγυπτος, Κατάρ, Σαουδική Αραβία και Ιορδανία έχουν συμφωνήσει σε δέσμη τροποποιήσεων ώστε η πρωτοβουλία να καταστεί πολιτικά βιώσιμη:

• Σταδιακή αποχώρηση του ισραηλινού στρατού και ανάπτυξη διεθνών δυνάμεων σε ευαίσθητες ζώνες και σύνορα.
• Κυρίαρχος παλαιστινιακός ρόλος στη διοίκηση της Γάζας (αντί πλήρους διεθνούς επιτροπείας), με συμβουλευτική διεθνή επιτροπή εποπτείας.
• Απαιτήσεις προς τη Χαμάς για κατάπαυση του πυρός και παράδοση επιθετικών δυνατοτήτων, αλλά όχι πλήρη διάλυση όλων των δομών της δια μιας.
• Διαβεβαίωση του Λευκού Οίκου ότι δεν θα υπάρξει προσάρτηση εδαφών στη Δυτική Όχθη ή στη Γάζα.
• Επανενεργοποίηση της διαμεσολάβησης της Ντόχα, με ισχυρές αμερικανικές πιέσεις για να επιστρέψει στο τραπέζι χωρίς προαπαιτούμενα.

Όμηροι: το πιο επείγον μέτωπο

Ο υπεύθυνος του ισραηλινού μηχανισμού πληροφοριών για αιχμαλώτους και αγνοουμένους, ο ε.α. στρατηγός Νιτζάν Αλόν, προειδοποιεί ότι οι όμηροι στη Γάζα βρίσκονται σε διαρκή κίνδυνο — τόσο λόγω των στρατιωτικών επιχειρήσεων όσο και από τη φύλαξή τους από ένοπλες ομάδες. Το Κίνημα Οικογενειών Ομήρων ζητεί άμεση παύση της επιχείρησης, υπογραμμίζοντας ότι «δεν υπάρχει λόγος να διακινδυνεύσουν οι ζωές 48 ομήρων και μίας ομήρου λίγο πριν τεθεί σε ισχύ η ιστορική συμφωνία».

Παρά τις αντιστάσεις, υπάρχουν συγκλίσεις και ωθήσεις που ενδέχεται να σπάσουν το αδιέξοδο:

• Ο Ντόναλντ Τραμπ μιλά για «πολύ θετικές αντιδράσεις» τόσο από το Ισραήλ όσο και από αραβικές πρωτεύουσες και επιδιώκει συμφωνία-πλαίσιο σε ανώτατο επίπεδο με τον Μπενιαμίν Νετανιάχου.
• Στο ισραηλινό πολιτικό σκηνικό, φωνές όπως ο Γκιντεόν Σαάρ δηλώνουν ότι συμφέρον του Ισραήλ είναι ο τερματισμός των εχθροπραξιών στη Γάζα. Στις θρησκευτικές παρατάξεις υπάρχει διάθεση για εναλλακτικές εξόδους, αν και οι Ιταμάρ Μπεν Γκβιρ και Μπετζαλέλ Σμότριτς πιέζουν για προσάρτηση στη Γάζα ή/και στη Δυτική Όχθη.
• Ο Λευκός Οίκος φέρεται αποφασισμένος να περιορίσει τον ελιγμό τόσο της Ιερουσαλήμ όσο και της Χαμάς, με την πρώτη να μην μπορεί να διακινδυνεύσει ρήξη με τον κύριο σύμμαχό της και τη δεύτερη να αντιμετωπίζει συντονισμένη πίεση από αραβικούς μεσολαβητές (έως και έξωση από το Κατάρ, εάν χρειαστεί).
• Η κόπωση της κοινής γνώμης και η διεθνής κινητοποίηση για τους ομήρους δημιουργούν πολιτικό κίνητρο για συμβιβασμό.

Τα αγκάθια που μπορεί να τινάξουν τη συμφωνία

Κανένα από τα παραπάνω δεν εγγυάται άμεσο αποτέλεσμα. Αντιθέτως, το ιστορικό αποτυχιών την ύστατη στιγμή αποτελεί προειδοποίηση:

• Η ασάφεια στον αφοπλισμό της Χαμάς και ο ορισμός του «επιθετικού» έναντι «αμυντικού» οπλισμού.
• Το καθεστώς της μεταβατικής διοίκησης και ο βαθμός παλαιστινιακής κυριότητας στη Γάζα.
• Η σειρά και το timing της αποχώρησης των ισραηλινών δυνάμεων.
• Οι ανταλλαγές κρατουμένων: πολιτικό κόστος σε αμφότερες τις πλευρές.
• Ο πολιτικός ορίζοντας: ο όρος για μελλοντικό κράτος μπορεί να προκαλέσει ρήξεις στον ισραηλινό κυβερνητικό συνασπισμό, ενώ η απουσία του καθιστά δύσκολη την αραβική στήριξη.

Ρεαλιστική πρόβλεψη: συγκρατημένη αισιοδοξία με πολλά «αν»

Παρά το επικοινωνιακό momentum, στην Ιερουσαλήμ δεν αναμένουν άμεση υπογραφή. Οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται «μεταβαλλόμενες» ανάλογα με το στρατιωτικό πεδίο, το ανθρωπιστικό βάρος των ομήρων και τις ενδοκυβερνητικές ισορροπίες. Η αμερικανική διαμεσολάβηση παραμένει κεντρική, όμως η έκβαση θα κριθεί από:

• Την ικανότητα της Ουάσινγκτον να «κλειδώσει» κοινά σημεία με τις αραβικές πρωτεύουσες.
• Την ελαστικότητα του Νετανιάχου απέναντι στις πιέσεις του συνασπισμού του.
• Τη διάθεση της Χαμάς να αποδεχθεί μετρήσιμους και ελέγξιμους όρους αποστράτευσης.
• Την προστασία των ομήρων ως απόλυτη προτεραιότητα στο προοίμιο της εκεχειρίας.

Η «Πρωτοβουλία των 21 σημείων» είναι, ταυτόχρονα, η πιο συνολική απόπειρα τερματισμού των εχθροπραξιών και η πιο εύθραυστη ισορροπία πολιτικών και ασφαλείας που έρχεται στο τραπέζι εδώ και μήνες. Αν κλειδώσει η εκεχειρία και επιβεβαιωθεί η απελευθέρωση των ομήρων, τότε το μεταβατικό σχήμα στη Γάζα και ο διεθνής μηχανισμός ανοικοδόμησης θα αποκτήσουν ροπή. Αν, αντιθέτως, επικρατήσουν οι μέγιστες θέσεις —είτε του Νετανιάχου για την κυριαρχία και τον αποκλεισμό κάθε πολιτικού ορίζοντα, είτε της Χαμάς για την πλήρη απόρριψη των όρων αποστράτευσης— το σχέδιο θα καταρρεύσει επαναλαμβάνοντας το μοτίβο προηγούμενων ναυαγίων.

Για την ώρα, το μόνο σταθερό είναι η επείγουσα ανάγκη: διακοπή των πυρών, σωτηρία ζωών και επιστροφή των ομήρων. Από εκεί και πέρα, ο πολιτικός χάρτης που προτείνεται —μεταρρυθμίσεις, διεθνής επιτήρηση, παλαιστινιακή κυριότητα, οικονομική ανάταξη— μπορεί να λειτουργήσει ως γέφυρα μόνο αν οι εμπλεκόμενοι αποδεχθούν ότι κανείς δεν θα πάρει όλα όσα ζητά. Κι αυτό είναι το αληθινό τεστ για μια περιοχή που έχει μάθει να ζει με μηδενικά αθροίσματα.