Τι προτείνει η επιτροπή Γεωργίας (Agri) της Ευρωβουλής για τη νέα ΚΑΠ-Προβλήματα, πλεονεκτήματα, προοπτικές

Μεγαλύτερη ευελιξία για τη διατήρηση της γης σε καλύτερη φυσική κατάσταση, περισσότερη γραφειοκρατία σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών και μεγαλύτερη βοήθεια προς τους μικρομεσαίους αγρότες, ζήτησαν οι ευρωβουλευτές της αρμόδιας επιτροπής Γεωργίας της ΕΕ, κάτι που θ΄ αποφασιστεί τις επόμενες ημέρες. Παρόλα αυτά η μείωση του προϋπολογισμού της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) από €387 δισ. σε €300 δισ. (-23%) και η κατάργηση των δύο πυλώνων για άμεσες ενισχύσεις κι επενδύσεις εντείνουν το περιβάλλον αβεβαιότητας για τους Ευρωπαίους και ιδίως για τους Έλληνες αγρότες, που έχουν ν’ αντιμετωπίσουν σωρεία άλλων προβλημάτων, μετά το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ.

Της Άννας Στεργίου

Η δραστική μείωση αγροτικών κονδυλίων, αν εφαρμοστεί σε συνδυασμό με το υψηλότερο ενεργειακό κόστος, λόγω των νέων περιοριστικών μέτρων προς τη Ρωσία, αναμένεται να φέρει ανατιμήσεις σε μία σειρά από αγροτικά προϊόντα, εγχώρια και εισαγόμενα.

Μετά από συζήτηση της Επιτροπής Γεωργίας και Ανάπτυξης, οι ευρωβουλευτές της κατέληξαν σε συγκεκριμένες θέσεις χθες Τετάρτη σχετικά με πρόταση απλούστευσης της ισχύουσας κοινής γεωργικής πολιτικής της ΕΕ, μετά την αρχική πρόταση της Agri τον περασμένο Μάιο.

Στην Ελλάδα, απασχολούνται θεωρητικά τουλάχιστον 400.000 ενεργά μέλη στον τομέα της Γεωργίας, σύμφωνα με το στρατηγικό σχέδιο της χώρας, με μέσο γεωργικό εισόδημα στην ΕΕ, που αντιπροσώπευε το 31% του μέσου μισθού στην οικονομία το 2005 και αυξήθηκε στο 65% το 2022. Δυστυχώς, αυτό δεν συνέβη γιατί υπήρξε θεαματική αύξηση του ελληνικού γεωργικού εισοδήματος – πλην ελάχιστων παραγωγών και κάποιων εταιρειών, που στράφηκαν στις εξαγωγές – αλλά διότι μετά τα μνημόνια συρρικνώθηκαν οι μισθοί, δημοσίων και ιδιωτικών υπαλλήλων.

Η ελληνική γεωργία εξακολουθεί σε μεγάλο βαθμό παρά τα προγράμματα μετά το ’81 να είναι εξαρτημένη από τα ευρωπαϊκά κονδύλια. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει χρηματοδότηση και σ΄ άλλες περιοχές, ακόμη και στις ΗΠΑ. Το σίγουρο είναι πως στον τομέα της ελληνικής Γεωργίας απασχολούνται πολύ περισσότεροι από 400.000 μέλη είτε γιατί λειτουργούν στο πλαίσιο της οικογένειας (π.χ. σύζυγος) είτε γιατί άλλοι εργαζόμενοι ασχολούνται συγκυριακά ή συμπληρωματικά με το επάγγελμά τους: π.χ. δάσκαλοι που καλλιεργούν, δημόσιοι υπάλληλοι γενικότερα, είτε γιατί αφορά ανθρώπους, που ασχολούνται με τον τουρισμό τους θερινούς μήνες κ.ά.

Σύμφωνα με τα στοιχεία, που έχουν δοθεί στην Ευρώπη, οι αγροτικές περιοχές αντιπροσωπεύουν το 63% της ελληνικής επικράτειας και η γεωργική γη ανέρχεται σε περίπου 5,3 εκατομμύρια εκτάρια (το 1 εκτάριο αντιστοιχεί σε 10 στρέμματα). Οι κάτοικοι της υπαίθρου αντιπροσωπεύουν το 31% του ελληνικού πληθυσμού, ποσοστό υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ. Η ελληνική γεωργία αποτελείται από περίπου 700.000 αγροκτήματα, τα οποία είναι μάλλον μικρά σε φυσικό μέγεθος, με τη μέση έκταση να είναι 7 εκτάρια.

Στο σχέδιο ψηφίσματος που εγκρίθηκε από την Επιτροπή Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης (AGRI) με 38 ψήφους υπέρ, 8 κατά και 2 αποχές, οι ευρωβουλευτές ζήτησαν περαιτέρω ευελιξία και υποστήριξη των αγροτών όσον αφορά στη συμμόρφωση με τους κανόνες της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ). Το θέμα της γραφειοκρατίας ούτως ή άλλως αποτελεί αγκάθι για όλες τις κοινές αγροτικές πολιτικές (ΚΑΠ).

Το μοιραίο λάθος των ευρωβουλευτών που θα έπρεπε ν΄ αλλάξει είναι να μην υπάρχει άμεση πληρωμή σε συνθήκες κρίσης αλλά να πρέπει να περάσει από τα διαρθρωτικά γεωργικά ταμεία. Τα χωράφια μπορεί να έχουν πλημμυρίσει, οι φωτιές μπορεί να έχουν κάψει ζωντανά και οι αγρότες θα περιμένουν πότε θα ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός των Ταμείων, που πρέπει να περάσει κι από την εθνική μηχανή, η οποία δεν τρέχει για όλα τα κράτη με τον ίδιο γρήγορο ρυθμό;

Στην Ελλάδα, δε, που μετά το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ, όλες οι πληρωμές έχουν πάει πίσω, οι αγρότες θα πρέπει να παραμείνουν για καιρό στο ακουστικό τους, εξαιτίας της μεταφοράς αρμοδιοτήτων στην ΑΑΔΕ, διότι έχουν μείνει πίσω και στα βιολογικά και στις αποζημιώσεις λόγω Ντάνιελ και στις αποζημιώσεις για ζωονόσους κ.ά.

Στα θετικά που ψήφισαν οι ευρωβουλευτές ως προς τη νέα ΚΑΠ ήταν η βοήθεια προς τους μικρομεσαίους αγρότες, που είναι σημαντική και για τη χώρα μας.

Οι ευρωβουλευτές προτείνουν την αύξηση των μέγιστων ορίων για την υποστήριξη των μικρών αγροτών: ετήσια πληρωμή έως 5.000 ευρώ (αντί για τα προτεινόμενα 2.500 ευρώ) και νέα εφάπαξ πληρωμή για την ανάπτυξη επιχειρήσεων έως 75.000 ευρώ. Αυτό το θέμα όντως θα έλυνε πολλά προβλήματα και θα έδινε ανακούφιση στους μικρούς αγρότες αλλά θα δημιουργούσε και συνθήκες ανάπτυξης, αφού τα αγροτικά εφόδια και τα γεωργικά μηχανήματα είναι πλέον από άποψη τιμών, απλησίαστα.

Ζητούν επίσης να μειωθεί ο χρόνος, που θα έχει η Επιτροπή για να εγκρίνει τα αιτήματα των κρατών μελών για στρατηγικές τροποποιήσεις στα εθνικά στρατηγικά σχέδια, από τρεις σε δύο μήνες. Αυτό είναι σωστό αλλά δεν είναι σίγουρο ότι επειδή λέγεται θα τελεσφορήσει στην πράξη.

Το πρόβλημα της γραφειοκρατίας όμως είναι γενικότερο κι άπτεται και των προσλήψεων. Το ελληνικό κράτος μετά τα μνημόνια έχει ξεχαρβαλωθεί από άποψη διοίκησης, μετά τις μαζικές συνταξιοδοτήσεις και το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, παρά τις όποιες προσλήψεις έγιναν μετά το 2018 παραμένει υποστελεχωμένο.

Χαρακτηριστικό της κατάστασης είναι πως μέχρι σήμερα δεν έχουν ολοκληρωθεί στη χώρα μας τα προγράμματα για τα μικρά αρδευτικά μέσω ΤΟΕΒ της περιόδου 2014-20. Έτσι, κινδυνεύουν να μείνουν απλήρωτοι οι παραγωγοί, διότι υπάρχουν έργα που δεν είναι ακόμη έτοιμα, επειδή ο κρατικός μηχανισμός καθυστέρησε, δεν πρόλαβαν και οι εργολάβοι και η περίοδος τελειώνει. Οι ευρωβουλευτές υποστήριξαν μια σειρά αλλαγών για την εισαγωγή μεγαλύτερης ευελιξίας στον τρόπο με τον οποίο οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις μπορούν να συμμορφώνονται με τους περιβαλλοντικούς κανόνες της ΚΑΠ αλλά δυστυχώς όχι για όλα τα θέματα.

Οι ευρωβουλευτές της Agri συμφώνησαν ότι όχι μόνο οι εκμεταλλεύσεις που είναι πιστοποιημένες ως εξ ολοκλήρου βιολογικές, αλλά και οι εκμεταλλεύσεις όπου ορισμένα μέρη τους είναι πιστοποιημένα ως βιολογικά, καθώς και οι εκμεταλλεύσεις που βρίσκονται σε ειδικές ζώνες διατήρησης, θα πρέπει να θεωρούνται αυτόματα ότι πληρούν ορισμένες από τις απαιτήσεις για τη διατήρηση της γης σε καλή γεωργική και περιβαλλοντική κατάσταση (ΚΓΠΚ). Αυτό από μόνο του είναι ως στοιχείο είναι θετικό αλλά ολίγον είναι αόριστο.

Για την προστασία του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας, οι ευρωβουλευτές θέλησαν να παραταθεί ακόμη περισσότερο ο χρόνος που απαιτείται για να θεωρηθούν οι βοσκότοποι μόνιμοι. Το θέμα των οικολογικών προτάσεων της ΚΑΠ, παρόλο που είναι σημαντικό για την γεωργική ανάπτυξη, ωστόσο κατά κανόνα είναι εντελώς έξω από την πραγματικότητα της Ελλάδας, όπου ο γεωργικός κλήρος είναι μικρός, πολλά βοσκοτόπια θεωρούνται μη επιλέξιμα ενώ χρησιμοποιούνται από τους παραγωγούς.

Ας μην ξεχνάμε πως τα γραφειοκρατικά προβλήματα από τον ορισμό των βοσκοτόπων δημιούργησαν το απόστημα και έφεραν στο φως και το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ, καθώς η Ευρώπη δεν αναγνώριζε τρόπους και πρακτικές που εφαρμόζονται επί αιώνες στη χώρα μας. Ολόκληρες περιοχές βγαίνουν μη επιλέξιμες μέχρι σήμερα γιατί λόγω των δορυφορικών εικόνων θεωρούνται δάση ενώ τρέφονται από αυτές εδώ και χιλιάδες χρόνια αιγοπρόβατα ή και μοσχάρια ελευθέρας βοσκής.

Η Επιτροπή Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης (AGRI) είναι κατά του προτεινόμενου νέου τύπου άμεσης ενίσχυσης για τους αγρότες που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές, γεγονός που είναι εξ ορισμού λάθος. Υπάρχουν αγρότες που μέχρι σήμερα δεν έχουν πληρωθεί ολόκληρα τα ποσά για τον Ντάνιελ κι ας έχουν περάσει δυο χρόνια, γεγονός που αφήνει τους παραγωγούς χωρίς ρευστότητα. Δεν είναι τυχαίο, που απελπισμένοι αγρότες της Θεσσαλίας αναζητούν μεροκάματο αλλού.

Στα θετικά της πρότασης των ευρωβουλευτών είναι ότι στις νέες ενισχύσεις για τις κρίσεις εντάσσονται και οι επιδημίες ζωικών ασθενειών.

Το κείμενο που εγκρίθηκε προτείνει επίσης τη μείωση του ορίου της μέσης ετήσιας παραγωγής ή εισοδήματος σε ζημιές, από τουλάχιστον 20%, που προτείνει η Επιτροπή, σε τουλάχιστον 15%, έτσι ώστε περισσότεροι αγρότες να είναι επιλέξιμοι για εθνικές οικονομικές συνεισφορές σε ασφάλιστρα για ασφαλιστικά συστήματα ή σε αμοιβαία κεφάλαια. Η Ελλάδα βέβαια έχει διαφορετικό σύστημα ασφάλισης από τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ κι αυτό το μέτρο μέλλει να το δούμε και στην πράξη.

Ο εισηγητής Αντρέ Ροντρίγκεζ από τους σοσιαλιστές επέμεινε πως αυτή η ΚΑΠ που έρχεται θα είναι λιγότερο γραφειοκρατική κι ελπίζουν πως «θα επιτρέψει επίσης στους καταναλωτές να συνεχίσουν να έχουν πρόσβαση σε ποιοτικά, ασφαλή και πιο προσιτά προϊόντα».

Με την πρόταση πάντως δεν φαίνεται να λαμβάνεται υπόψη η βιωσιμότητα της ευρωπαϊκής γεωργίας ουσιαστικά αλλά και η ανανέωση γενεών, που με τον τρόπο που λειτουργεί το πρόγραμμα νέων γεωργών δεν έχει φέρει τ’ αναμενόμενα αποτελέσματα και χρειάζεται επανασχεδιασμό. Η μείωση των κονδυλίων απειλεί τη βιωσιμότητα την ώρα που η Φον ντερ Λάιεν επιμένει να αυξηθεί ο προϋπολογισμός για την ευρωπαϊκή άμυνα, δημιουργώντας ανασφάλεια και για τους αγρότες αλλά και ανατιμήσεις για τους καταναλωτές.

Το θέμα της γραφειοκρατίας ωστόσο έχει δυο όψεις, η μία είναι η ευρωπαϊκή και η άλλη η εθνική. Η Ελλάδα εξαιτίας της έλλειψης κτηματολογίου παραμένει μία χώρα χωρίς ελεύθερο διάδρομο για τον σχεδιασμό αγροτικής πολιτικής, ο οποίος συχνά συναγωνίζεται τις τουριστικές χρήσεις γης.

Η έκθεση που εγκρίθηκε από την AGRI αναμένεται να τεθεί σε ψηφοφορία κατά τη διάρκεια της συνόδου ολομέλειας στις 6-9 Οκτωβρίου. Αμέσως μετά αναμένεται να ξεκινήσουν συνομιλίες με τα κράτη μέλη, ώστε να καταστεί δυνατή η τελική έγκριση των νέων κανόνων κατά τη διάρκεια της συνόδου ολομέλειας του Νοεμβρίου.

Μέχρι τότε όμως θα πρέπει και η Ελλάδα να έχει κάνει τα απαραίτητα βήματα προόδου που μετά το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ, έχει μείνει πίσω στις πληρωμές, όπως παραδέχτηκε κι ο νέος πρόεδρος Ιωάννης Καββαδάς.

Σε κάθε περίπτωση τα προηγούμενα χρόνια αναδείχτηκαν και ζητήματα πολυπλοκότητας με προτάσεις πρακτικά ανεφάρμοστες είτε από την ευρωπαϊκή είτε από την ελληνική πλευρά με αποκορύφωμα τα οικολογικά σχήματα, όπου έγινε στην κυριολεξία αλαλούμ. Πέρα από την επιτροπή Agri, επείγει να λειτουργήσει ο μηχανισμός του ΟΠΕΚΕΠΕ, που είναι στον αέρα, καθώς υπήρξαν μεγάλες καθυστερήσεις και στην τοποθέτηση νέας διοίκησης του οργανισμού αλλά και προβλήματα και διοικητικής φύσης κατά τη μεταφορά του στην ΑΑΔΕ. Ο οργανισμός ήταν ήδη υποστελεχωμένος αλλά τώρα πρέπει να ληφθεί μέριμνα για διερεύνηση και της εμπλοκής υπαλλήλων κι η απομάκρυνσή των επίορκων. Όπως και να’ χουν τα πράγματα το θέματα των κονδυλίων παραμένει κομβικό κι αν δεν αλλάξει κάτι, παρά τις προσπάθειες των ευρωβουλευτών, να υπάρξουν βελτιώσεις, θα υποβαθμιστεί και η ποιότητα και θα συρρικνωθεί και η ποσότητα των ευρωπαϊκών αγροτικών προϊόντων, με ό, τι σημαίνει αυτό και για τους καταναλωτές.