Γεωπολιτική, ενέργεια και… Chevron: Οι λεονταρισμοί Νετανιάχου για τη συμφωνία αερίου με την Αίγυπτο μετά το “εχθρός” του Καΐρου

Μια αιφνιδιαστική κλιμάκωση στη ρητορική της Αιγύπτου απέναντι στο Ισραήλ επαναφέρει τη Μέση Ανατολή στο επίκεντρο της διεθνούς προσοχής. Ο πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι, μιλώντας στην πρόσφατη αραβοϊσλαμική σύνοδο κορυφής στην Ντόχα, χαρακτήρισε το Ισραήλ «εχθρό» – μια λέξη που είχε εξαφανιστεί από το επίσημο αιγυπτιακό λεξιλόγιο από την υπογραφή της Συμφωνίας Ειρήνης του 1979. Η δήλωση αυτή, που συνοδεύεται από την αιγυπτιακή καταγγελία για «απόπειρες εκτοπισμού Παλαιστινίων», δεν είναι μόνο ένα ισχυρό διπλωματικό μήνυμα, αλλά και μια υπενθύμιση ότι το Κάιρο, παρά την ενεργειακή του εξάρτηση, δεν διστάζει να ανεβάσει τους τόνους απέναντι στην ισραηλινή κυβέρνηση του Μπενιαμίν Νετανιάχου.

Σπύρος Σιδέρης

Λίγες ημέρες πριν από τη δήλωση Σίσι, η αμερικανική Chevron και η ισραηλινή κρατική εταιρεία Natural Gas Lines ανακοίνωσαν την υπογραφή συμφωνίας για την κατασκευή του νέου αγωγού «Nitzana», που θα μεταφέρει φυσικό αέριο από το κοίτασμα Λεβιάθαν προς την Αίγυπτο. Σύμφωνα με την Chevron, το κοίτασμα Leviathan διαθέτει αποθέματα περίπου 600 δισ. κυβικών μέτρων, ενώ ο νέος αγωγός “Nitzana” προβλέπεται να αυξήσει τις ισραηλινές εξαγωγές προς την Αίγυπτο σε περισσότερα από 62 εκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου την ημέρα –δηλαδή πάνω από 6,2 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως– μέσα στα επόμενα τρία χρόνια.

Η συμφωνία αυτή έρχεται να ενισχύσει μια ήδη υπάρχουσα συνεργασία: τον περασμένο μήνα, οι εταιρείες που εκμεταλλεύονται το Λεβιάθαν –η New Med του ομίλου Delek του Ισαάκ Τσούβα, η Chevron και η Ratio Energies– υπέγραψαν κολοσσιαία συμφωνία 35 δισ. δολαρίων για εξαγωγή φυσικού αερίου στην Αίγυπτο μέχρι το 2040. Ο Ισραηλινός υπουργός Ενέργειας Έλι Κοέν τη χαρακτήρισε «τη μεγαλύτερη στην ιστορία του Ισραήλ».

Για το Κάιρο, που διαθέτει μονάδες υγροποίησης LNG και εξάγει αέριο προς την Ευρώπη, η συμφωνία με το Ισραήλ αποτελεί κρίσιμο πυλώνα για την ενεργειακή του ασφάλεια και την προσέλκυση δυτικών επενδύσεων. Παράλληλα, δίνει στο Ισραήλ μια κερδοφόρα διέξοδο για τις πλεονάζουσες ποσότητες αερίου που δεν μπορεί να απορροφήσει η εσωτερική του αγορά.

Οι απειλές Νετανιάχου και το «βέτο» που δεν εφαρμόστηκε

Παρά την οικονομική λογική της συμφωνίας, ο Νετανιάχου προσπάθησε πρόσφατα να εμφανιστεί ως ρυθμιστής των εξελίξεων. Σύμφωνα με τη «Yisrael Hayom», ο Ισραηλινός πρωθυπουργός έδωσε εντολή να μη συνεχιστούν οι διαδικασίες χωρίς τη δική του έγκριση, επικαλούμενος υποτιθέμενη «μη τήρηση δεσμεύσεων» από την Αίγυπτο στο πλαίσιο της συμφωνίας ειρήνης. Η κίνηση ερμηνεύτηκε ως οικονομικός εκβιασμός, καθώς το Κάιρο αντιμετωπίζει σοβαρές δημοσιονομικές δυσκολίες και έχει ανάγκη από εισαγωγές φυσικού αερίου.

Ωστόσο, Αιγύπτιοι αναλυτές εκτιμούν ότι οι απειλές του Νετανιάχου είναι περισσότερο πολιτική χειρονομία προς το εσωτερικό παρά πραγματική στρατηγική. Ο πρώην υπουργός Πετρελαίου Οσάμα Καμάλ τονίζει ότι η Αίγυπτος «δεν θα αφήσει το αέριο να γίνει όπλο πίεσης» και ότι το Κάιρο διαθέτει εναλλακτικές πηγές τροφοδοσίας. Παρόμοια άποψη εκφράζει ο στρατηγικός αναλυτής Σαμίρ Φάρατζ, ο οποίος υπογραμμίζει ότι «οι οικονομικές ανάγκες υπερισχύουν των πολιτικών παιχνιδιών» και ότι το Ισραήλ δεν έχει την πολυτέλεια να μείνει με αδιάθετες ποσότητες αερίου.

Η απάντηση του Καΐρου: «Έχουμε εναλλακτικές»

Η επίσημη αιγυπτιακή απάντηση υπήρξε εξίσου αιχμηρή. Ο επικεφαλής της Κρατικής Υπηρεσίας Πληροφοριών Ντία Ρασουάν δήλωσε ότι αν ο Νετανιάχου «θέλει να ακυρώσει τη συμφωνία, ας το κάνει και ας αναλάβει το κόστος», επισημαίνοντας ότι το Ισραήλ εξαρτάται εξίσου –αν όχι περισσότερο– από την εξαγωγή του αερίου.

Ο Ρασουάν πρόσθεσε ότι η Αίγυπτος χρησιμοποιεί το ισραηλινό αέριο κυρίως για επανεξαγωγή και ότι έχει ήδη προετοιμάσει εναλλακτικά σενάρια για την κάλυψη των αναγκών της.

Στο ίδιο πνεύμα, ο πρώην υπουργός Καμάλ υπενθυμίζει ότι το Κάιρο επενδύει σε νέες υποδομές LNG και συνεργασίες με γειτονικές χώρες, γεγονός που μειώνει την εξάρτησή του από το Ισραήλ. Η στρατηγική αυτή προσφέρει στην Αίγυπτο ένα σημαντικό διαπραγματευτικό χαρτί, επιτρέποντάς της να διατηρεί σκληρή ρητορική χωρίς να υπονομεύει την ενεργειακή της ασφάλεια.

Ο ρόλος των ΗΠΑ και η «Chevron»

Η παρουσία της Chevron στη συμφωνία λειτουργεί ως ασπίδα σταθερότητας. Η αμερικανική εταιρεία, με σημαντικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο, φροντίζει να εξασφαλίσει ότι οι εμπορικές συμβάσεις θα παραμείνουν ενεργές, ανεξαρτήτως πολιτικών εντάσεων.

Αμερικανοί αναλυτές τονίζουν ότι η Ουάσιγκτον επιδιώκει να διατηρήσει την Αίγυπτο ως βασικό κόμβο εξαγωγής αερίου προς την Ευρώπη, ιδιαίτερα σε μια περίοδο που η ΕΕ προσπαθεί να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο.

Πολιτική κλιμάκωση και οικονομικός ρεαλισμός

Η διπλή πραγματικότητα –η πολιτική ένταση και η οικονομική αλληλεξάρτηση– καθορίζει πλέον τις ισορροπίες Καΐρου–Τελ Αβίβ. Από τη μια, η δήλωση Σίσι περί «εχθρού Ισραήλ» αποτυπώνει την αυξανόμενη πίεση της αιγυπτιακής κοινής γνώμης μετά την ισραηλινή επιχείρηση στη Γάζα. Από την άλλη, η επιμονή των εταιρειών και η στήριξη των ΗΠΑ δείχνουν ότι η οικονομική συνεργασία προχωρά, ανεξάρτητα από τις πολιτικές διαφωνίες.

Ο ειδικός σε θέματα ενέργειας Μάχερ Αζίζ επισημαίνει ότι «οικονομικές συμφωνίες τέτοιου μεγέθους σπάνια υπονομεύονται από βραχυπρόθεσμες πολιτικές αντιπαραθέσεις», υπενθυμίζοντας ότι ακόμη και χώρες σε σύγκρουση –όπως η ΕΕ και η Ρωσία– διατηρούν ενεργειακές σχέσεις παρά τις κυρώσεις.

Η ευρύτερη περιφερειακή διάσταση

Η εξέλιξη αυτή αποκτά βαρύνουσα σημασία για την Ευρώπη, η οποία αναζητεί νέες πηγές φυσικού αερίου για να καλύψει το κενό που αφήνει η μείωση των ρωσικών εισαγωγών. Η Αίγυπτος φιλοδοξεί να αναδειχθεί σε ενεργειακό κόμβο της Ανατολικής Μεσογείου, αξιοποιώντας το ισραηλινό αέριο αλλά και τα δικά της κοιτάσματα.

Για το Ισραήλ, η εξαγωγή αερίου μέσω Αιγύπτου αποτελεί στρατηγική επιλογή που του προσφέρει πρόσβαση σε ευρωπαϊκές αγορές χωρίς την ανάγκη ακριβών και γεωπολιτικά ριψοκίνδυνων αγωγών.

Στο μεταξύ, η διατήρηση των ενεργειακών ροών λειτουργεί ως αντίβαρο στις πολιτικές εντάσεις που κλιμακώνονται στη Γάζα. Η αλληλεξάρτηση δημιουργεί ένα πλέγμα συμφερόντων που καθιστά δύσκολη οποιαδήποτε μονομερή ρήξη, ακόμη και όταν η ρητορική φτάνει σε ακραία επίπεδα.

Η υπόθεση του αγωγού «Nitzana» δείχνει με τον πιο καθαρό τρόπο ότι στη Μέση Ανατολή οι οικονομικές ανάγκες συχνά υπερισχύουν των πολιτικών αντιπαραθέσεων. Παρά τις απειλές του Νετανιάχου και τη σκληρή γλώσσα του Σίσι, η συνεργασία Ισραήλ–Αιγύπτου στον τομέα του φυσικού αερίου προχωρά με την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών και την επιμονή της αγοράς.

Η συμφωνία δεν αναιρεί τις βαθιές διαφορές ούτε μειώνει το βάρος του παλαιστινιακού ζητήματος, αλλά αποδεικνύει ότι η ενέργεια παραμένει το ισχυρότερο κίνητρο για διατήρηση διαύλων επικοινωνίας σε μια περιοχή όπου η πολιτική ρήξη είναι πάντοτε πιθανή. Για την Αίγυπτο, το μήνυμα είναι διπλό: μπορεί να κλιμακώνει τη ρητορική της υπέρ των παλαιστινιακών δικαιωμάτων χωρίς να θυσιάζει τα ενεργειακά της συμφέροντα, ενώ για το Ισραήλ η συμφωνία αποτελεί εγγύηση ότι η οικονομία του θα συνεχίσει να αξιοποιεί το πλούσιο αέριό του, ανεξάρτητα από τις πολιτικές εντάσεις.