Ντόχα: Η Αραβοϊσλαμική Σύνοδος αναθεωρεί δραματικά τις σχέσεις με το Ισραήλ

Η Σύνοδος Αραβικών και Ισλαμικών χωρών που ολοκληρώθηκε στη Ντόχα κατέληξε σε ένα από τα πλέον σκληρά και ταυτόχρονα πολυεπίπεδα κείμενα της τελευταίας δεκαετίας για τη Μέση Ανατολή. Σε μια περίοδο που ο πόλεμος στη Γάζα συνεχίζεται με αμείωτη ένταση, η ισραηλινή αεροπορική επίθεση στο έδαφος του Κατάρ λειτούργησε ως καταλύτης: οι ηγέτες των 57 κρατών–μελών του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας (ΟΙΣ) και του Αραβικού Συνδέσμου έδωσαν κοινό μήνυμα ότι το πλαίσιο των σχέσεων με το Ισραήλ μπαίνει σε πλήρη αναθεώρηση. Η τελική διακήρυξη δεν περιορίστηκε σε καταδίκες∙ εισήγαγε ένα πακέτο πολιτικών, διπλωματικών και νομικών μέτρων που –αν υλοποιηθούν– μπορεί να μεταβάλουν ριζικά το τοπίο της σύγκρουσης, τόσο στη Γάζα όσο και στις ισραηλινο–αραβικές σχέσεις συνολικά.

Σπύρος Σιδέρης

Στο επίκεντρο του κειμένου βρίσκεται η απερίφραστη καταδίκη της «άνανδρης και παράνομης», όπως χαρακτηρίζεται, ισραηλινής επίθεσης στη Ντόχα. Η Σύνοδος έκανε λόγο για παραβίαση της κυριαρχίας ενός κράτους που λειτουργεί ως ουδέτερος μεσολαβητής και προειδοποίησε ότι τέτοιες ενέργειες υπονομεύουν τις διεθνείς διαδικασίες ειρηνευτικής διαμεσολάβησης.

Οι ηγέτες δήλωσαν την πλήρη στήριξή τους στο Κατάρ, επιδοκιμάζοντας τη «σοφή και ψύχραιμη» στάση της κυβέρνησης της Ντόχα, η οποία διατηρεί κεντρικό ρόλο στις προσπάθειες διαπραγμάτευσης για κατάπαυση του πυρός στη Γάζα.

Η ισραηλινή επιδρομή, που σύμφωνα με καταριανές πηγές είχε στόχο υψηλόβαθμα στελέχη της Χαμάς, προκάλεσε τον θάνατο του διευθυντή του πολιτικού γραφείου της οργάνωσης στη Ντόχα, Τζιχάντ Λαντ, του γιου του ηγετικού στελέχους Χαμάς Χαλίλ αλ-Χάγια, καθώς και τριών συνοδών τους. Η ίδια η Χαμάς ανακοίνωσε ότι ο Χαλίλ αλ-Χάγια, επικεφαλής της διαπραγματευτικής ομάδας από τη Γάζα, γλίτωσε απόπειρα δολοφονίας.

Διπλωματική και οικονομική αναθεώρηση

Το πιο ηχηρό σημείο του κοινού ανακοινωθέντος είναι η έκκληση για επανεξέταση των διπλωματικών και οικονομικών σχέσεων με το Ισραήλ. Οι συμμετέχουσες χώρες δεσμεύτηκαν να αξιολογήσουν μέτρα όπως:

• πάγωμα εμπορικών συναλλαγών,
• διακοπή στρατιωτικών προμηθειών και μεταφοράς όπλων,
• περιορισμό επενδύσεων σε ισραηλινές επιχειρήσεις,
• υποστήριξη νομικών ενεργειών σε διεθνή δικαστήρια, συμπεριλαμβανομένης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου.

Η απόφαση αυτή δεν είναι δεσμευτική για όλα τα κράτη, αλλά δίνει πολιτική κάλυψη σε κυβερνήσεις που ήδη δέχονται πίεση από την κοινή γνώμη τους για αυστηρότερη στάση απέναντι στο Τελ Αβίβ.

Σαφές μήνυμα για τη Γάζα και την Παλαιστίνη

Η διακήρυξη της Ντόχα επαναλαμβάνει την ανάγκη για άμεση κατάπαυση του πυρός στη Γάζα και κατηγορεί το Ισραήλ για «γενοκτονία, εθνοκάθαρση και παράνομο αποκλεισμό». Καλεί τη διεθνή κοινότητα να στηρίξει τη δημιουργία ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους στα σύνορα του 1967, με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ, και να εργαστεί για την αποπυρηνικοποίηση της Μέσης Ανατολής.
Παράλληλα, ζητά την αναστολή της ισραηλινής ιδιότητας μέλους στον ΟΗΕ ως μέτρο πίεσης, μια πρόταση που εάν τεθεί σε ψηφοφορία θα ανοίξει πρωτόγνωρη συζήτηση στους διεθνείς οργανισμούς.

Νομικές κινήσεις και διεθνής λογοδοσία

Οι ηγέτες κάλεσαν τα κράτη–μέλη να υποστηρίξουν την εκτέλεση ενταλμάτων σύλληψης που έχει εκδώσει ή θα εκδώσει το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για εγκλήματα πολέμου στα παλαιστινιακά εδάφη. Επίσης ζήτησαν την άσκηση κάθε «αποτελεσματικού νομικού μέσου» ώστε να τερματιστεί η ατιμωρησία του Ισραήλ, περιλαμβανομένης της επιβολής κυρώσεων και της αναστολής μεταφοράς στρατιωτικού υλικού. Πρόκειται για σαφή αναβάθμιση του διεθνούς νομικού πλαισίου που οι αραβικές και ισλαμικές χώρες επιδιώκουν να κινητοποιήσουν εναντίον της ισραηλινής πολιτικής.

Αντιδράσεις στο Ισραήλ και διεθνείς ισορροπίες

Η ισραηλινή κυβέρνηση, που ήδη βρίσκεται υπό πίεση για τις επιχειρήσεις στη Γάζα και τις σχέσεις με τις ΗΠΑ, αντιμετωπίζει τώρα ένα νέο διπλωματικό μέτωπο. Η προοπτική οικονομικών κυρώσεων και η πιθανότητα ενεργοποίησης διεθνών δικαστικών διαδικασιών αυξάνουν το κόστος της συνέχισης των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Παράλληλα, η αναφορά στη συλλογική ασφάλεια του αραβοϊσλαμικού κόσμου ενισχύει την πολιτική απομόνωση του Τελ Αβίβ, ιδίως αν χώρες–κλειδιά όπως η Σαουδική Αραβία, η Τουρκία ή η Ινδονησία μετατρέψουν τις δηλώσεις σε πρακτικές κινήσεις.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, παρότι αναγνωρίζονται στο κείμενο ως μεσολαβητικός παράγοντας μαζί με το Κατάρ και την Αίγυπτο, βρίσκονται σε δύσκολη θέση: από τη μία στηρίζουν το Ισραήλ στρατιωτικά, από την άλλη καλούνται να στηρίξουν τις διαπραγματεύσεις κατάπαυσης του πυρός που τώρα υπονομεύονται από την ίδια την ισραηλινή στρατηγική.

Επιπτώσεις για την ευρύτερη περιοχή

Η απόφαση της Ντόχα να θέσει υπό αμφισβήτηση ακόμη και την παρουσία του Ισραήλ στον ΟΗΕ έχει κυρίως πολιτικό συμβολισμό, αλλά δείχνει ότι το πλαίσιο των συμμαχιών αλλάζει. Χώρες που είχαν επιλέξει την «ήπια προσέγγιση», όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ή το Μπαχρέιν –που είχαν υπογράψει τις Συμφωνίες του Αβραάμ– θα βρεθούν μπροστά σε διλήμματα αν η πίεση των γειτόνων τους αυξηθεί.

Η ίδια η Γάζα παραμένει στο επίκεντρο μιας ανθρωπιστικής κρίσης με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες, αριθμοί που η Σύνοδος παρουσίασε ως απόδειξη «γενοκτονικών πρακτικών». Η νέα διπλωματική γραμμή δίνει ισχυρότερο βήμα στους Παλαιστίνιους στις διεθνείς οργανώσεις, ενώ αυξάνει την πίεση σε ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που μέχρι τώρα αρκούνταν σε γενικές εκκλήσεις για «αυτοσυγκράτηση».

Η Σύνοδος της Ντόχα δεν αρκέστηκε σε μια ακόμη διακήρυξη συμπαράστασης. Εισήγαγε ένα οδικό χάρτη πολιτικών, οικονομικών και νομικών μέτρων που, αν εφαρμοστούν, θα μπορούσαν να μετατρέψουν την ισραηλινο–παλαιστινιακή σύγκρουση σε ευρύτερη διεθνή κρίση. Για το Ισραήλ, οι αποφάσεις σημαίνουν αυξημένη διπλωματική απομόνωση και τον κίνδυνο κυρώσεων σε επίπεδο ΟΗΕ, σε μια στιγμή που η στρατιωτική επιχείρηση στη Γάζα έχει ήδη προκαλέσει σοβαρό ανθρωπιστικό και πολιτικό κόστος. Για τη διεθνή κοινότητα, η Ντόχα αποτελεί υπενθύμιση ότι ο πόλεμος στη Γάζα δεν είναι μόνο ένα περιφερειακό ζήτημα, αλλά ένας κόμβος όπου συναντώνται οι στρατηγικές ισορροπίες, οι ενεργειακοί σχεδιασμοί και η ίδια η αξιοπιστία του διεθνούς δικαίου.