Ο “κόφτης” της Κομισιόν στις παροχές- Πώς προέκυψαν τα μέτρα που ανακοίνωσε η κυβέρνηση με βάση το υπερπλεόνασμα

Στη δημόσια συζήτηση ασκείται κριτική στην κυβέρνηση ότι διαθέτει μόνο ένα μικρό μέρος από το υπερπλεόνασμα. Ωστόσο, το βασικό στοιχείο, όπως δείχνει το νέο ευρωπαϊκό δημοσιονομικό πλαίσιο που καθορίζεται από το αναθεωρημένο Σύμφωνο Σταθερότητας- είναι οι καθαρές πρωτογενείς δαπάνες (ΚΠΔ).

Διαβάστε πώς γίνεται αυτό, στη μικρή ανάλυση που ακολουθεί από την ενημερωτική επιθεώρηση KREPORT:

α. Η όποια αύξηση των δαπανών σε ετήσια βάση δεν προκύπτει αυτομάτως από την δημοσιονομική υπεραπόδοση. Βασικό στοιχείο καθορισμού της αύξησης των δαπανών αποτελούν πλέον οι καθαρές πρωτογενείς δαπάνες (ΚΠΔ). Τί περιλαμβάνουν αυτές;

β. Οι ΚΠΔ περιλαμβάνουν όλες τις δαπάνες της γενικής κυβέρνησης (μισθούς, συντάξεις, επιδόματα, λειτουργικά έξοδα), πλην των δαπανών για τόκους, των δαπανών που χρηματοδοτούνται από τους ευρωπαϊκούς πόρους και των έκτακτων  – προσωρινών μέτρων (κατόπιν της σύμφωνης γνώμης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής).

γ. Η ετήσια αύξηση των ΚΠΔ αποφασίζεται από κοινού με την ΕΕ και πρέπει να είναι συμβατή με την πορεία του δημόσιου χρέους και του ελλείμματος. Η Ελλάδα, λόγω του ύψους του χρέους, έχει την υποχρέωση να το μειώνει 0,5% του ΑΕΠ ετησίως. 

δ. Ο ρυθμός αύξησης των ΚΠΔ συνδέεται άμεσα με τον προβλεπόμενο ρυθμό δυνητικής ονομαστικής ανάπτυξης, δηλαδή με την πρόβλεψη της πραγματικής ανάπτυξης συν τον πληθωρισμό. Επομένως, όσο μεγαλύτερος ο ρυθμός της ονομαστικής ανάπτυξης, τόσο μεγαλύτερη κατ’ αναλογία και η αύξηση των ΚΠΔ. 

ε. Οι προβλέψεις για το ρυθμό αύξησης των ΚΠΔ συμφωνούνται με την ΕΕ και συμπεριλαμβάνονται στο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα που εγκρίνεται/ψηφίζεται από τη Βουλή κάθε χρόνο (υπενθύμιση: Στο μεσοπρόθεσμο εμπεριέχονται οι μακροοικονομικές προβλέψεις της επόμενης τετραετίας). 

στ. Η αναθεώρηση των προβλέψεων γίνεται σε ετήσια βάση, καθώς λαμβάνονται υπόψη τα πραγματικά  – καταγεγραμμένα  μακροοικονομικά και δημοσιονομικά δεδομένα της τελευταίας χρονιάς. 

ζ. Στην περίπτωση υπεραπόδοσης είτε λόγω αυξημένων εσόδων είτε λόγω μειωμένων πρωτογενών δαπανών δίνεται η δυνατότητα να “κλειδωθεί” ένα μέρος αυτής της υπεραπόδοσης σε ένα «λογαριασμό ελέγχου» (control account) και να χρησιμοποιηθεί μεταγενέστερα. Προϋπόθεση, να μην εκτροχιάζεται ο συμφωνημένος ρυθμός μείωσης του χρέους  – ελλείμματος. 

η. Ας δώσουμε ένα ενδεικτικό αριθμητικό παράδειγμα για τον τρόπο αξιοποίησης του υπερπλεονάσματος:

• Έτος αναφοράς 2025 (t)
• Ονομαστικό ΑΕΠ: 220 δισ. ευρώ
• Συμφωνημένο ανώτατο όριο καθαρών πρωτογενών δαπανών (ΚΠΔ) : 100 δισ. ευρώ
• Πραγματοποίηση ΚΠΔ 2025: 98,9 δισ. ευρώ (- 1,1 δισ. ευρώ ή 0,5% του ΑΕΠ).
• Συνολική υπεραπόδοση πρωτογενούς ισοζυγίου: +0,8% (0,5% από τις ΚΠΔ και +0,3% από το σκέλος των εσόδων).
• Εγγραφή στο control account: Πίστωση +0,5% του ΑΕΠ, που προέρχεται από τις μειωμένες καθαρές πρωτογενείς δαπάνες.
• Το 0,3% (σκέλος εσόδων) διακρατείται ως ταμειακό buffer για την ικανοποίηση ενός έτερου κανόνα του Συμφώνου Σταθερότητας που είναι η ύπαρξη της “ασφάλειας ανθεκτικότητας ελλείμματος” (deficit – resilience safeguard) προκειμένου να διασφαλιστεί ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης μένει κάτω από 3% του ΑΕΠ όχι μόνο στο σήμερα αλλά και μετά την λήξη των εκάστοτε προγραμμάτων προσαρμογής.
• Χρήση υπερπλεονάσματος το 2026 (t + 1)
• Υποθετική συμφωνημένη αύξηση ΚΠΔ: +1,6%
• Νέο όριο ΚΠΔ χωρίς τη χρήση του control account: 100 δισ. ευρώ x 1,6% = 101,6 δισ. ευρώ
• Όριο με χρήση του control account: 101,1 δισ. + 1,1 δισ. = 102,7 δισ. ευρώ

θ. Ο δημοσιονομικός χώρος είναι μεγαλύτερος για τα επόμενα χρόνια λόγω της εξαίρεσης των εξοπλιστικών προγραμμάτων από τον υπολογισμό του ελλείμματος (ρήτρα διαφυγής). 

ι. Μέρος του υπερπλεονάσματος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αύξηση των επενδύσεων που συγχρηματοδοτούνται από ευρωπαϊκούς πόρους, καθώς εξαιρούνται από τον υπολογισμό των καθαρών πρωτογενών δαπανών, αποσκοπώντας στην επίτευξη υψηλότερων ρυθμών ανάπτυξης που δυνητικά μπορούν να συμβάλουν στην μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση των πρωτογενών δαπανών. Υπενθυμίζουμε ότι σε αυτή την ενέργεια (αύξηση του ΠΔΕ) προχώρησε η κυβέρνηση τον Απρίλιο του 2025. 

Επομένως: Το υπερπλεόνασμα δεν αυξάνει αυτομάτως το «δημοσιονομικό χώρο» για δαπάνες αλλά δημιουργεί προϋποθέσεις αύξησης της βάσης υπολογισμού, επί της οποίας θα υπολογισθούν οι καθαρές πρωτογενείς δαπάνες.