Ανάλυση: Κάλπες… το πιο κρίσιμο στοίχημα της Συρίας-Προσδοκίες και πραγματικότητα

Οι επικείμενες εκλογές για το Συριακό Κοινοβούλιο (15-20 Σεπτεμβρίου) επαναφέρουν στο προσκήνιο το ερώτημα κατά πόσο η Δαμασκός μπορεί να οργανώσει μια διαδικασία που να ανταποκρίνεται στα διεθνή πρότυπα διαφάνειας, αλλά και στις ίδιες τις εσωτερικές ανάγκες της χώρας. Μετά από περισσότερο από μία δεκαετία σύγκρουσης και πολιτικής αστάθειας, η ανακοίνωση δύο νέων αποφάσεων από την Ανώτατη Εκλογική Επιτροπή της Συρίας σηματοδοτεί, τουλάχιστον σε θεσμικό επίπεδο, μια προσπάθεια για ενίσχυση της νομιμοποίησης της διαδικασίας.

Σπύρος Σιδέρης

Ωστόσο, τα ερωτήματα που προκύπτουν αφορούν τόσο την εφαρμογή των νέων κανόνων όσο και την ικανότητα του κράτους να εγγυηθεί ισότιμη και ασφαλή συμμετοχή όλων των πολιτών.

Νέες αποφάσεις για την εκλογική διαδικασία

Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση, η επιτροπή εξέδωσε δύο κομβικά κείμενα:

• Ο Κανονισμός υπ’ αριθμόν 28 καθορίζει τις εκτελεστικές οδηγίες του Προεδρικού Διατάγματος 143, που αφορά τον προσωρινό εκλογικό νόμο. Πρόκειται για την πρώτη συστηματική προσπάθεια να τεθεί ένα ξεκάθαρο νομικό πλαίσιο, με στόχο την ενίσχυση της διαφάνειας και την διασφάλιση της ακεραιότητας των εκλογών.
• Ο Κανονισμός υπ’ αριθμόν 27 επικυρώνει τη λίστα με τα μέλη των τοπικών εκλογικών επιτροπών σε κάθε περιφέρεια, ενώ καθορίζει και τα εκλογικά κέντρα.

Οι αρχές υπογραμμίζουν ότι οι εκλογές αυτές χαρακτηρίζονται ως «ιστορικές», καθώς αποσκοπούν στο να καλύψουν το κενό αντιπροσώπευσης και να ανταποκριθούν στις κοινωνικές και πολιτικές ανάγκες των πολιτών.

Ο εκπρόσωπος της Ανώτατης Εκλογικής Επιτροπής, δρ. Νουάρ Νάτζμε, τόνισε ότι οι εκτελεστικές οδηγίες καταρτίστηκαν με ιδιαίτερη προσοχή ώστε να εξασφαλιστεί «πλήρης διαφάνεια από την αρχή της διαδικασίας».

Σε δηλώσεις του υπογράμμισε ότι:

• Η ευρεία κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης,
• Η λαϊκή παρακολούθηση, και
• Η δυνατότητα υποβολής ενστάσεων,

συνθέτουν ένα τρίπτυχο που ενισχύει την αξιοπιστία του εγχειρήματος.

Ο ίδιος εξήγησε ότι η επιλογή των μελών των τοπικών επιτροπών έγινε μέσα από διαβουλεύσεις με κοινωνικούς και πολιτικούς φορείς, ώστε να αντικατοπτρίζεται η ποικιλομορφία της συριακής κοινωνίας. Παράλληλα, όπως είπε, η «αμεροληψία και η επαγγελματική επάρκεια αποτέλεσαν βασικά κριτήρια».

Σχετικά με την εκπαίδευση των μελών, ανακοίνωσε ότι θα πραγματοποιηθούν διήμερα σεμινάρια με στόχο να εξοικειωθούν οι επιτροπές με τις λεπτομέρειες της εκλογικής διαδικασίας.

Ασφάλεια και λογιστική υποστήριξη

Σε ερώτημα για τις εγγυήσεις ασφάλειας, ο δρ. Νάτζμε ανέφερε ότι οι κρατικές δομές είναι υπεύθυνες για την κάλυψη όλων των αναγκών: από την αστυνόμευση μέχρι την υλικοτεχνική υποστήριξη. Με αυτόν τον τρόπο, σύμφωνα με τον ίδιο, καλλιεργείται εμπιστοσύνη στην ικανότητα του κράτους να διεκπεραιώσει τις εκλογές χωρίς σοβαρές αναταράξεις.

Ωστόσο, αναγνώρισε ότι οι Σύριοι του εξωτερικού δεν θα έχουν τη δυνατότητα να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα από τις χώρες διαμονής τους. Όπως τόνισε, η συμμετοχή θα πρέπει να πραγματοποιηθεί εντός της Συρίας. Αν εκλεγεί υποψήφιος που διαμένει στο εξωτερικό, «είναι φυσικό να επιστρέψει στη χώρα ώστε να ασκήσει τα καθήκοντά του».

Επικέντρωση στη διαφάνεια

Ανάλογη στάση υιοθέτησε και ο δικηγόρος Μοχάμεντ Χατζ Αμπντού, μέλος τοπικής επιτροπής στο Χαλέπι. Όπως επισήμανε, η επιλογή των μελών βασίστηκε σε ευρείες διαβουλεύσεις και «με γνώμονα την αντικειμενικότητα και τη διαφάνεια».

Επισήμανε επίσης ότι:

• Η εκπαίδευση των επιτροπών θα είναι υποχρεωτική.
• Οι κρατικοί μηχανισμοί θα αναλάβουν την ασφάλεια και την τεχνική υποστήριξη.
• Οι επαγγελματικοί σύλλογοι, όπως η Ένωση Δικηγόρων, θα στείλουν νομικούς παρατηρητές σε κάθε εκλογικό τμήμα.

Επιπλέον, προβλέπεται παρουσία παρατηρητών που θα επιλέγουν οι ίδιοι οι υποψήφιοι, ώστε να ενισχυθεί η αξιοπιστία της διαδικασίας.

Ο Αμπντού τόνισε ότι η δημοσιότητα της διαδικασίας, η ευρεία κάλυψη από τα ΜΜΕ και η εγγύηση του απορρήτου της ψήφου αποτελούν «θεμελιώδη στοιχεία για την ενίσχυση της διαφάνειας».

Συμμετοχή γυναικών και ειδικών ομάδων

Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στη συμμετοχή των γυναικών και των ατόμων με αναπηρία.

Οι νέοι κανονισμοί προβλέπουν ποσόστωση:

• 20% συμμετοχή γυναικών,
• 3% συμμετοχή ατόμων με αναπηρία,
• Παράλληλη δυνατότητα συμμετοχής εσωτερικά εκτοπισμένων και ομογενών, με την προϋπόθεση της φυσικής παρουσίας τους στη Συρία.

Η υποψηφιότητα πρέπει να κατατίθεται αυτοπροσώπως, χωρίς δυνατότητα εξουσιοδότησης, ενώ οι εκλεγμένοι βουλευτές θα πρέπει να διαμένουν μόνιμα στη χώρα για να ασκούν απρόσκοπτα τα καθήκοντά τους.

Νομικές παρατηρήσεις και προκλήσεις

Παρά τα θετικά βήματα, Σύριοι νομικοί εκφράζουν επιφυλάξεις. Ο δικηγόρος Άχμαντ Σαχούντ σημείωσε ότι «οι αποφάσεις της επιτροπής δείχνουν σαφή βούληση για ενίσχυση της διαφάνειας, αλλά οι δυσκολίες δεν μπορούν να αγνοηθούν».

Σύμφωνα με τον ίδιο, η εξάρτηση από τους κρατικούς μηχανισμούς για την ασφάλεια και την υλικοτεχνική υποστήριξη «μπορεί να δημιουργήσει ερωτήματα για τον βαθμό ουδετερότητας σε ορισμένες περιοχές». Επιπλέον, ο περιορισμός των Σύριων της διασποράς στο να ψηφίσουν μόνο εντός Συρίας ενδέχεται να αποθαρρύνει σημαντική μερίδα εκλογέων.

Αν και η ποσόστωση για γυναίκες και άτομα με αναπηρία θεωρείται θετική, όπως είπε, απαιτούνται σαφέστεροι μηχανισμοί εφαρμογής ώστε να διασφαλιστεί η ισότιμη συμμετοχή.

Το ζήτημα της ασφάλειας αποτελεί κρίσιμο παράγοντα. Σε πολλές περιοχές της χώρας εξακολουθούν να καταγράφονται εντάσεις, γεγονός που μπορεί να δυσκολέψει τη διεξαγωγή της ψηφοφορίας. Η Ανώτατη Επιτροπή διατηρεί την ευθύνη να αξιολογήσει τις συνθήκες και, όπου αυτό δεν καταστεί δυνατό, να ενεργοποιήσει εναλλακτικές διαδικασίες, όπως η επιλογή βουλευτών μέσα από την προεδρική ποσόστωση.

Προοπτικές και αβεβαιότητες

Η διεξαγωγή εκλογών σε μια χώρα που βιώνει ακόμα τις συνέπειες πολυετούς εμφυλίου αποτελεί από μόνη της μια πρόκληση. Οι αποφάσεις της Ανώτατης Εκλογικής Επιτροπής δείχνουν πρόθεση για εκσυγχρονισμό και θεσμική οργάνωση, αλλά οι συνθήκες στο πεδίο —από την ασφάλεια μέχρι την οικονομική κρίση— καθιστούν αβέβαιο το αποτέλεσμα.

Παράλληλα, παραμένει ασαφές το πώς θα αντιδράσει η διεθνής κοινότητα στις εκλογές αυτές. Ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν ότι η Δαμασκός επιχειρεί να παρουσιάσει μια εικόνα κανονικότητας, επιδιώκοντας διεθνή αναγνώριση, ενώ άλλοι επισημαίνουν ότι η ουσιαστική αλλαγή απαιτεί πολιτική λύση που θα περιλαμβάνει όλες τις κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις.

Η διεθνής διάσταση

Η διεξαγωγή των εκλογών στη Συρία δεν αφορά μόνο το εσωτερικό της χώρας, αλλά αγγίζει και τη στάση της διεθνούς κοινότητας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει κατ’ επανάληψη τονίσει ότι οποιαδήποτε πολιτική διαδικασία στη Συρία πρέπει να ευθυγραμμίζεται με το Ψήφισμα 2254 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, το οποίο προβλέπει τη μετάβαση σε μια βιώσιμη πολιτική λύση μέσω διαλόγου και συνταγματικών μεταρρυθμίσεων. Από τις Βρυξέλλες, επισημαίνεται ότι η απλή διενέργεια εκλογών, χωρίς ευρύτερο πλαίσιο πολιτικής μετάβασης, δεν αρκεί για να θεωρηθεί ότι η Συρία επιστρέφει σε καθεστώς κανονικότητας.

Παράλληλα, ο ΟΗΕ, μέσω του Ειδικού Απεσταλμένου του Γενικού Γραμματέα, Γκέιρ Πέντερσεν, παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και επιμένει στην ανάγκη να υπάρξει συμπερίληψη όλων των πλευρών. Το ζητούμενο, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, είναι η δημιουργία συνθηκών που θα επιτρέψουν τη συμμετοχή όλων των Σύρων, ανεξαρτήτως πολιτικών πεποιθήσεων, περιοχής ή τόπου διαμονής.

Οι διεθνείς παρατηρητές υπενθυμίζουν ότι, όσο δεν επιτυγχάνεται ένας συνολικός συμβιβασμός, η διεθνής αναγνώριση των εκλογών αυτών θα παραμείνει περιορισμένη. Ωστόσο, οι τελευταίες αποφάσεις της Ανώτατης Εκλογικής Επιτροπής δείχνουν μια προσπάθεια για θεσμική οργάνωση και ίσως αποτελέσουν τη βάση για περαιτέρω βήματα, εφόσον συνοδευτούν από πολιτικό διάλογο και σταθεροποίηση της χώρας.

Εν κατακλείδι η Συρία ετοιμάζεται για εκλογές που χαρακτηρίζονται «ιστορικές» από τις αρχές της. Οι νέοι κανονισμοί, η εκπαίδευση των επιτροπών, η προσπάθεια ένταξης διαφορετικών κοινωνικών ομάδων και η έμφαση στη διαφάνεια συνθέτουν μια θετική εικόνα.

Την ίδια στιγμή, τα προβλήματα ασφάλειας, οι περιορισμοί στη συμμετοχή των ομογενών, και οι θεσμικές αδυναμίες υπενθυμίζουν ότι η διαδρομή προς μια πραγματικά πλουραλιστική και αντιπροσωπευτική δημοκρατική διαδικασία στη Συρία παραμένει δύσκολη.

Το ερώτημα που μένει ανοιχτό είναι αν αυτές οι εκλογές θα αποτελέσουν μια ουσιαστική ευκαιρία για δημοκρατική ανανέωση ή απλώς μια ακόμη θεσμική άσκηση χωρίς μακροπρόθεσμο αντίκτυπο στην πολιτική πραγματικότητα της χώρας.