Ο Ερντογάν και η Τουρκία στο κρίσιμο σταυροδρόμι των πρόωρων εκλογών

Η Τουρκία βρίσκεται σε μια περίοδο πολιτικής αναταραχής, καθώς οι πιέσεις προς τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών εντείνονται, υπό το φως των πρόσφατων δημοσκοπήσεων που καταγράφουν πτώση της δημοφιλίας του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης και του συμμάχου του, Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης, υπό την ηγεσία του Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Η πολιτική σκηνή επιβαρύνεται από τις συνεχείς διαπραγματεύσεις με το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK), στο πλαίσιο μιας νέας προσπάθειας επίλυσης του κουρδικού ζητήματος, η οποία προσφέρει τόσο ευκαιρίες όσο και κινδύνους για την κυβέρνηση και τους συμμάχους της.

Σπύρος Σιδέρης

Παράλληλα, η αντιπολίτευση εντείνει την πίεση, με ηγετικά στελέχη να ζητούν άμεση προσφυγή στις κάλπες, ενώ η υπόθεση του προφυλακισμένου υποψηφίου του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, Εκρεμ Ιμάμογλου, προσθέτει έναν επιπλέον παράγοντα αβεβαιότητας στο πολιτικό σκηνικό. Το σκηνικό αυτό δημιουργεί ένα περίπλοκο πλέγμα ισορροπιών μεταξύ πολιτικής στρατηγικής, λαϊκής υποστήριξης και διεθνούς πίεσης.

Οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις φέρουν το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) και τον σύμμαχό του σε σημαντική πτώση, με την αποδοχή τους να μειώνεται στα παραδοσιακά εκλογικά τους κάστρα. Στο πλαίσιο αυτό, ο επικεφαλής του κόμματος Ευημερία Ξανά, Φατίχ Ερμπακάν, επανέφερε την πρόταση για διεξαγωγή πρόωρων εκλογών την άνοιξη του 2026, χαρακτηρίζοντας τη διαδικασία αυτή ως «τη μεγαλύτερη υπηρεσία που μπορεί να προσφέρει το κυβερνών κόμμα στον λαό από εδώ και στο εξής».

Η θέση αυτή ενισχύεται από στελέχη της αντιπολίτευσης, όπως ο Ταχσί Οτσακλί, βουλευτής του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος για την περιοχή της Ρίζε, ο οποίος προβλέπει τη διεξαγωγή εκλογών το φθινόπωρο του 2026, ενώ εκτιμά ότι ο προφυλακισμένος υποψήφιος Ιμάμογλου θα απελευθερωθεί έως τον Οκτώβριο του ίδιου έτους.

Η κατάσταση γίνεται ακόμα πιο περίπλοκη καθώς ο πρόεδρος Ερντογάν και το κόμμα του, μαζί με τον σύμμαχό τους, Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης, αποφεύγουν να θέσουν επισήμως την επιλογή των πρόωρων εκλογών στον δημόσιο διάλογο, παρά το γεγονός ότι θα τους επέτρεπε να διατηρήσουν το δικαίωμα της υποψηφιότητας στις επόμενες προεδρικές εκλογές, πριν τη λήξη της συνταγματικής θητείας τους το 2028.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι μέσα στο κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης εξετάζεται πλέον και η πιθανότητα διεξαγωγής εκλογών το φθινόπωρο του 2027, σε μια κίνηση που θα μπορούσε να επηρεάσει καθοριστικά την πολιτική ισορροπία της χώρας.

Η πρωτοβουλία «Τουρκία χωρίς τρομοκρατία», που προτάθηκε από τον Ντεβλέτ Μπαχτσελί τον Οκτώβριο του 2024, και η δημιουργία της επιτροπής «Εθνικής Αλληλεγγύης, Αδελφοσύνης και Δημοκρατίας» στο κοινοβούλιο, ακολουθώντας την αντίστοιχη διαδικασία ειρηνευτικών συνομιλιών του 2013-2015, προκάλεσε έντονες ανησυχίες στους εθνικιστικούς ψηφοφόρους και στο ίδιο το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης.

Οι ηγετικές πηγές υποστηρίζουν ότι η εν λόγω πρωτοβουλία και οι διαβουλεύσεις γύρω από αυτήν είναι οι κύριοι λόγοι της σταδιακής φθοράς της δημοφιλίας του Συνασπισμού του Λαού, παρά τις διαβεβαιώσεις για επίτευξη μιας λύσης στο κουρδικό ζήτημα.

Οι δημοσκοπήσεις των τελευταίων εβδομάδων δείχνουν ότι η στρατηγική του Συνασπισμού δεν πείθει πλέον τους παραδοσιακούς υποστηρικτές του, ενώ η βάση των ψηφοφόρων εμφανίζεται διχασμένη και διστακτική να προσφέρει την ψήφο της στο κυβερνών κόμμα. Αυτό το πολιτικό κλίμα έχει δημιουργήσει συνθήκες πίεσης για τον Ερντογάν, ο οποίος φαίνεται να εξετάζει προσεκτικά τις επιλογές του, μεταξύ της συνέχισης της υπάρχουσας πολιτικής χωρίς εκλογές και της πρόωρης προσφυγής στις κάλπες, προκειμένου να επανακαθορίσει τις πιθανότητες επιτυχίας του.

Η στάση της αντιπολίτευσης είναι ενδεικτική της πίεσης που δέχεται ο πρόεδρος καθώς ο Εκρέμ Ιμάμογλου, ως προεδρικός υποψήφιος του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, παραμένει υπό κράτηση, γεγονός που εντείνει τις ανησυχίες για πολιτική καταστολή. Ο Οτσακλί και άλλα στελέχη της αντιπολίτευσης επισημαίνουν ότι η κυβέρνηση μπορεί να επιχειρήσει να περιορίσει πολιτικά τον Ιμάμογλου, όμως οι προσπάθειες αυτές μάλλον θα αποτύχουν και η χώρα θα οδηγηθεί σε πρόωρες εκλογές, πιθανότατα το φθινόπωρο του 2026.

Ο αναλυτής Γιουσάρ Αϊντίν, αρθρογράφος της τουρκικής εφημερίδας Birgün, παρατηρεί ότι η κυβέρνηση εμφανίζεται να ενεργεί σα να μην πρόκειται ποτέ να τεθεί το εκλογικό ζήτημα στον λαό. Σύμφωνα με τον Αϊντίν, η στρατηγική της κυβέρνησης περιλαμβάνει την πίεση των κομμάτων της αντιπολίτευσης και την απομάκρυνσή τους από τον εκλογικό ανταγωνισμό, ώστε να διασφαλιστεί η δυνατότητα ελέγχου του παιχνιδιού μέχρι την εμφάνιση ενός υποψηφίου που θα θεωρηθεί εύκολος αντίπαλος. Παράλληλα, εξετάζεται η πιθανότητα μιας επιθετικής εκλογικής στρατηγικής, ενόψει της προσέγγισης των εκλογών, για την ενίσχυση της δημόσιας στήριξης, όπως έχει συμβεί και στο παρελθόν με επιτυχία.

Εντός των κοινωνικών στρωμάτων, η κατάσταση είναι ιδιαίτερα δυναμική: οι πιο μορφωμένες και αστικές ομάδες τείνουν προς την αλλαγή, απαιτώντας μεγαλύτερη διαφάνεια, ελευθερία και μεταρρυθμίσεις, ενώ οι παραδοσιακοί εθνικιστικοί και θρησκευτικοί πυρήνες εξακολουθούν να στηρίζουν τον Συνασπισμό του Λαού. Η αντίθεση αυτή δημιουργεί ένα περίπλοκο πολιτικό πεδίο, όπου η κυβερνητική στρατηγική πρέπει να ισορροπήσει μεταξύ διατήρησης της εξουσίας και διαχείρισης κοινωνικών αναγκών και διεθνούς πίεσης.

Η κατάσταση στην Τουρκία επηρεάζεται και από το διεθνές περιβάλλον: οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, οι προσφυγικές ροές, η αστάθεια στη Συρία και η στρατηγική θέση της χώρας ως γεωπολιτικός κόμβος ενισχύουν την πολυπλοκότητα της εσωτερικής πολιτικής. Ο Ερντογάν και ο Μπαχτσελί φαίνεται να αξιολογούν συνεχώς το πώς οι διεθνείς και περιφερειακές εξελίξεις μπορούν να υπηρετήσουν τη στρατηγική τους, ενώ ταυτόχρονα η κοινωνία ζητά αλλαγές και μεγαλύτερη εκπροσώπηση.

Σε πολιτικό επίπεδο, η πρόταση για πρόωρες εκλογές παραμένει αμφιλεγόμενη. Από τη μια πλευρά, μπορεί να προσφέρει στον Ερντογάν τη δυνατότητα να διασφαλίσει την πολιτική του συνέχεια πριν την εκπνοή της συνταγματικής του θητείας. Από την άλλη, οι ανησυχίες για απώλεια δημοφιλίας, για την πίεση που δέχεται το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης και για τις κοινωνικές απαιτήσεις των ψηφοφόρων καθιστούν το πολιτικό παιχνίδι πολύπλοκο και αβέβαιο.

Συνολικά, η Τουρκία βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σημείο καμπής. Η στρατηγική του Ερντογάν και του Συνασπισμού του Λαού, οι πιέσεις από την αντιπολίτευση, η διαχείριση των κοινωνικών ομάδων και η διεθνής παρακολούθηση καθιστούν την πολιτική κατάσταση ασταθή και αβέβαιη. Η πιθανότητα πρόωρων εκλογών το 2026 ή το 2027 παραμένει υπαρκτή, ενώ η αναμέτρηση μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης θα κρίνει όχι μόνο την πολιτική σταθερότητα, αλλά και τη διαχείριση κρίσιμων θεμάτων, όπως το κουρδικό ζήτημα και οι εσωτερικές μεταρρυθμίσεις.

Η ανάλυση των πρόσφατων εξελίξεων δείχνει ότι ο Ερντογάν θα συνεχίσει να κινείται σε μια λεπτή γραμμή ισορροπίας μεταξύ διατήρησης της εξουσίας, εκλογικής στρατηγικής και διεθνούς πίεσης, ενώ η χώρα παρακολουθεί με έντονο ενδιαφέρον τις αποφάσεις που θα καθορίσουν το πολιτικό της μέλλον. Η αναμονή για τις επόμενες κινήσεις του προέδρου και των συμμάχων του καθιστά την Τουρκία μια χώρα σε κατάσταση συνεχούς πολιτικής εγρήγορσης, όπου κάθε εξέλιξη μπορεί να ανατρέψει τους συσχετισμούς και να επηρεάσει καθοριστικά την πορεία της χώρας στην επόμενη δεκαετία.