Η Σινο-Ινδική συνεργασία, οι νέες ισορροπίες και ο στρατηγικός ρόλος της Ρωσίας

Η δυναμική της διεθνούς σκηνής μεταβάλλεται ραγδαία, και η Σινο-Ινδική συνεργασία αποκτά νέα χαρακτηριστικά σε μια περίοδο όπου οι σχέσεις μεγάλων δυνάμεων αναδιατάσσονται. Η πρόσφατη συνάντηση του Κινέζου υπουργού Εξωτερικών Γουάνγκ Γι με τον Ινδό Σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας Άτζιτ Ντόβαλ και τον υπουργό Εξωτερικών Σουμπραμανιάμ Τζαϊσανκάρ σηματοδοτεί όχι απλώς μια νέα σελίδα στις διμερείς σχέσεις, αλλά και μια πιο σύνθετη αναζήτηση ισορροπιών ανάμεσα σε ανταγωνισμό και συνεργασία. Το γεγονός ότι η Ινδία και η Κίνα προχωρούν σε διάλογο για τα σύνορα, σε διεύρυνση της οικονομικής συνεργασίας και στην ενίσχυση της παρουσίας τους σε πολυμερή σχήματα όπως ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) και οι BRICS, αποτυπώνει την ανάγκη τους να επαναπροσδιορίσουν τις σχέσεις τους πέρα από τις παλιές εντάσεις.

Σπύρος Σιδέρης

Σε αυτό το πλαίσιο, η Ρωσία λειτουργεί ως στρατηγικός κρίκος – προμηθεύοντας και τις δύο χώρες με ενέργεια και φυσικούς πόρους, αλλά και διαμορφώνοντας ένα τριμερές πλέγμα συνεργασίας που επηρεάζει τη γεωπολιτική σκακιέρα από την Ευρασία έως τη Μέση Ανατολή.

Από την αντιπαλότητα στη συνεργασία

Η σχέση Κίνας – Ινδίας παραμένει περίπλοκη. Η μακρόχρονη διαμάχη για την αμφισβητούμενη συνοριακή γραμμή στα Ιμαλάια, με αποκορύφωμα τις αιματηρές συγκρούσεις του 2020 στη Λαντάκ, δηλητηρίασε το κλίμα για δεκαετίες. Ωστόσο, το τελευταίο διάστημα παρατηρείται μια προσεκτική επαναπροσέγγιση. Οι συνομιλίες στο Νέο Δελχί, στο πλαίσιο του 24ου γύρου διαβουλεύσεων ειδικών εκπροσώπων, κατέδειξαν ότι οι δύο πλευρές επιδιώκουν να ενισχύσουν την αμοιβαία εμπιστοσύνη και να βρουν έναν «δίκαιο και αμοιβαία αποδεκτό» τρόπο διαχείρισης της συνοριακής διένεξης.

Η δέσμευση για επαναλειτουργία του συνοριακού εμπορίου και των απευθείας πτήσεων μετά από πέντε χρόνια παγώματος είναι χαρακτηριστική: δείχνει τη βούληση να δοθεί προτεραιότητα στην οικονομική συνεργασία έναντι της αντιπαλότητας. Στην πραγματικότητα, Ινδία και Κίνα γνωρίζουν ότι η μεταξύ τους σχέση θα καθορίσει όχι μόνο την ισορροπία δυνάμεων στην Ασία, αλλά και την ευρύτερη παγκόσμια τάξη.

Ο ρόλος της Ρωσίας

Η Ρωσία αποτελεί τον τρίτο, αθόρυβο αλλά καθοριστικό παράγοντα αυτής της εξίσωσης. Εδώ και χρόνια είναι βασικός προμηθευτής ενέργειας τόσο για την Κίνα όσο και για την Ινδία. Μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις κυρώσεις της Δύσης, η Μόσχα βρέθηκε σε ανάγκη να αναπροσανατολίσει τις εξαγωγές της σε «φιλικές» χώρες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η Ινδία να αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο σε ιστορικά χαμηλές τιμές, ενώ η Κίνα να παραμένει ο μεγαλύτερος αγοραστής ρωσικού φυσικού αερίου και άνθρακα.

Η Μόσχα, λοιπόν, λειτουργεί σαν γέφυρα, προσφέροντας στους δύο ασιατικούς γίγαντες έναν κοινό χώρο συμφερόντων. Ο τριμερής διάλογος Ρωσίας–Κίνας–Ινδίας, άλλοτε μέσω του σχήματος RIC (Russia-India-China) και άλλοτε στο πλαίσιο των BRICS, δίνει τη δυνατότητα διαχείρισης διαφορών χωρίς να επιβάλλονται δυτικά πρότυπα. Έτσι, η Ρωσία δεν είναι απλώς ενεργειακός εταίρος, αλλά και στρατηγικός καταλύτης που διατηρεί ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας ανάμεσα σε Δελχί και Πεκίνο.

Γεωπολιτικές επιδιώξεις και στρατηγική αυτονομία

Η Ινδία υπό τον Ναρέντρα Μόντι προσπαθεί να ακολουθήσει μια πολιτική στρατηγικής αυτονομίας, ισορροπώντας ανάμεσα στη στενότερη συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες (ιδίως στο πλαίσιο του QUAD) και στη διατήρηση σταθερών δεσμών με τη Ρωσία και, εμμέσως, με την Κίνα. Αντίστοιχα, η Κίνα του Σι Τζινπίνγκ βλέπει στην Ινδία έναν δύσκολο αλλά απαραίτητο συνομιλητή, ειδικά σε μια εποχή που οι σχέσεις με την Ουάσιγκτον έχουν επιδεινωθεί.

Και οι δύο χώρες, ως μεγάλες αναδυόμενες δυνάμεις, κατανοούν ότι η συνεργασία τους μπορεί να προσφέρει σταθερότητα στην Ασία, να ενισχύσει το πολυπολικό διεθνές σύστημα και να περιορίσει την επιρροή της Δύσης στις περιφερειακές εξελίξεις. Παράλληλα, το εμπόριο, οι επενδύσεις σε υποδομές, οι συνεργασίες στον τομέα της τεχνολογίας και η συμμετοχή σε πολυμερή σχήματα δίνουν απτά κίνητρα για τη βελτίωση των σχέσεων.

Η στρατηγική σημασία του SCO και των BRICS

Το επικείμενο Σύνοδος Κορυφής του SCO στο Τιαντζίν και η παράλληλη συνεργασία στους BRICS αποτελούν στρατηγικούς χώρους συνάντησης. Εκεί, Ινδία και Κίνα προβάλλουν κοινά αιτήματα:

• Πολυπολικότητα και περιορισμό της μονοκρατορίας των ΗΠΑ.
• Ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς, όπου οι αναδυόμενες δυνάμεις έχουν λόγο.
• Ενεργειακή ασφάλεια, όπου η Ρωσία παρέχει την υλική βάση.

Ειδικά το SCO, όπου η Ινδία συμμετέχει πλέον ως πλήρες μέλος, δίνει στο Δελχί την ευκαιρία να συνομιλεί με το Πεκίνο σε ένα θεσμοθετημένο πλαίσιο, μειώνοντας τις πιθανότητες κλιμάκωσης.

Οικονομικές και κοινωνικές διαστάσεις

Η επανεκκίνηση του συνοριακού εμπορίου έχει πρακτική σημασία για τις τοπικές κοινωνίες των Ιμαλαΐων, που εξαρτώνται από τις διασυνοριακές ανταλλαγές. Παράλληλα, οι απευθείας πτήσεις και η διευκόλυνση των θεωρήσεων ανοίγουν δρόμο για περισσότερες τουριστικές, πολιτιστικές και επιχειρηματικές ανταλλαγές. Αυτά τα μέτρα χτίζουν μια βάση λαϊκής διπλωματίας, που συχνά είναι πιο ανθεκτική από τις ψυχρές κρατικές συμφωνίες.

Οι σκιές που παραμένουν

Παρά την αισιοδοξία, οι σκιές δεν λείπουν. Η Ινδία ανησυχεί για την πρωτοβουλία Belt and Road και ειδικά για τον Διάδρομο Κίνας–Πακιστάν, που περνά μέσα από το Κασμίρ. Από την άλλη, η Κίνα παρακολουθεί με καχυποψία τη στενή συνεργασία της Ινδίας με τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία στον Ινδο-Ειρηνικό. Το ερώτημα παραμένει αν η τρέχουσα προσέγγιση είναι στρατηγική επιλογή ή τακτικός ελιγμός ενόψει διεθνών πιέσεων.

Η Σινο-Ινδική συνεργασία βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Ο διάλογος για τα σύνορα, η ενεργειακή διασύνδεση μέσω Ρωσίας, η συμμετοχή σε πολυμερή σχήματα και η ενίσχυση των οικονομικών δεσμών συνθέτουν μια εικόνα προσεκτικής επαναπροσέγγισης. Οι δύο χώρες αναγνωρίζουν ότι ο 21ος αιώνας δεν μπορεί να γραφτεί χωρίς τη δική τους συμβολή. Ωστόσο, η πορεία αυτή δεν είναι χωρίς εμπόδια. Η ισορροπία ανάμεσα σε ανταγωνισμό και συνεργασία, σε στρατηγική αυτονομία και διεθνείς πιέσεις, θα κρίνει το μέλλον της Ασίας και, σε μεγάλο βαθμό, της διεθνούς τάξης.

Η Ρωσία, ως κοινός προμηθευτής πόρων και στρατηγικός μεσολαβητής, θα συνεχίσει να διαδραματίζει ρόλο-κλειδί στη διαμόρφωση αυτής της ισορροπίας. Το ερώτημα είναι αν Μόσχα, Πεκίνο και Δελχί θα μπορέσουν να μετατρέψουν την τριμερή συνεργασία σε μόνιμο μοχλό σταθερότητας ή αν οι ανταγωνισμοί θα ξαναφέρουν ρήγματα. Σε κάθε περίπτωση, η Σινο-Ινδική συνεργασία αποτελεί ίσως το πιο καθοριστικό στοιχείο του νέου γεωπολιτικού παζλ.