Αλάσκα “Ώρα μηδέν”: Τρία βασικά σενάρια για τη συνάντηση Τραμπ-Πούτιν

Σε ένα σκηνικό που θυμίζει διπλωματικό θρίλερ και γεωπολιτική σκακιέρα υψηλού ρίσκου, οι πρόεδροι Ντόναλντ Τραμπ και Βλαντίμιρ Πούτιν ετοιμάζονται να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι στην Αλάσκα, υπό το βάρος του πολέμου στην Ουκρανία, της ενεργειακής αντιπαράθεσης με την Ευρώπη και των αυξανόμενων πιέσεων από συμμάχους και αντιπάλους. Η συνάντηση, που ξεκινά τελικά στις 22:00 ώρα Μόσχας και Κιέβου, δεν είναι απλώς ένα ακόμη διμερές ραντεβού κορυφής· είναι η κορύφωση μιας αλληλουχίας παρασκηνιακών επαφών, υπόγειων συμφωνιών και ανταλλαγής μηνυμάτων που θα μπορούσαν να επανακαθορίσουν όχι μόνο τις γραμμές του μετώπου, αλλά και την ίδια την αρχιτεκτονική ασφάλειας στην Ευρασία.

Σπύρος Σιδέρης

Χωρίς να αναμένονται επίσημες υπογραφές, η προσδοκία είναι να διαμορφωθεί ένας «κύκλος κατανόησης» μεταξύ των δύο ηγετών – ένας ασαφής αλλά εν δυνάμει καθοριστικός οδικός χάρτης, που θα μπορούσε είτε να ανοίξει τον δρόμο για τερματισμό των εχθροπραξιών, είτε να οδηγήσει σε νέα, ακόμη πιο επικίνδυνη, κλιμάκωση.

Η ατζέντα και οι αποστολές

Η δομή της συνάντησης είναι προσεκτικά σχεδιασμένη: κατ’ ιδίαν συνομιλία των δύο προέδρων, συνοπτική δήλωση στον Τύπο και, στη συνέχεια, διαβουλεύσεις σε διευρυμένη σύνθεση.

Από ρωσικής πλευράς, στο τραπέζι θα καθίσουν οι Σεργκέι Λαβρόφ, Αντρέι Μπελούσοφ, Άντον Σιλουάνοφ, ο ειδικός απεσταλμένος Κίριλ Ντμίτριεφ και ο προεδρικός σύμβουλος Γιούρι Ουσάκοφ.

Από αμερικανικής πλευράς, ο Τραμπ θα συνοδεύεται από τον αντιπρόεδρο Τζ. Ν. Βανς, τον υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο, τον ειδικό απεσταλμένο Στίβεν Γουίτκοφ και τον υπουργό Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ – άνθρωπο–κλειδί για το ζήτημα των κυρώσεων.

Το γεγονός ότι έχει προγραμματιστεί κοινή συνέντευξη Τύπου δείχνει πως οι δύο πλευρές έχουν ήδη καταλήξει σε ένα βασικό πλαίσιο συμφωνίας – παρότι ο Τραμπ άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο να μην πραγματοποιηθεί, για λόγους τακτικής.

Ο δηλωμένος στόχος και τα υπονοούμενα

Ο Τραμπ εμφανίστηκε δημοσίως μετριοπαθής αλλά και αποφασισμένος: αμφιβάλλει για την άμεση επίτευξη κατάπαυσης του πυρός, ωστόσο εκτιμά ότι αυτή θα επέλθει «σύντομα», καθώς προτεραιότητά του είναι «ένα άμεσο ειρηνευτικό σχέδιο».

Δεν έκρυψε ότι στο τραπέζι θα τεθεί και ο «συμβιβασμός για τα σύνορα και τη γη», κάτι που διαψεύδει τον ισχυρισμό ότι η Ουάσιγκτον δεν θα συζητήσει εδαφικά ζητήματα με τη Μόσχα. Ο ίδιος αποδίδει 75% πιθανότητες επιτυχίας στη συνάντηση, αφήνοντας 25% στο ενδεχόμενο αποτυχίας – οπότε δηλώνει έτοιμος να επιβάλει νέες κυρώσεις στη Ρωσία.

Το υπονοούμενο είναι σαφές: εάν υπάρξει πρόοδος, ο επόμενος στόχος θα είναι μια τριμερής συνάντηση με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, πιθανώς ήδη την επόμενη εβδομάδα, ώστε να οριστικοποιηθεί η κατάπαυση του πυρός και οι όροι της ειρήνης.

Τα τρία σενάρια που κυκλοφορούν

Οι διπλωματικοί αναλυτές και τα διεθνή μέσα συγκλίνουν σε τρεις πιθανές εκδοχές για το τι πραγματικά επιδιώκουν Τραμπ και Πούτιν.

1. Η μεγάλη εδαφική ανταλλαγή
   Σύμφωνα με αυτήν, η Ρωσία θα διατηρήσει τον πλήρη έλεγχο των περιοχών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ, με αντάλλαγμα την επιστροφή κατεχόμενων τμημάτων των περιοχών Χάρκοβο και Σούμι στην Ουκρανία, ενώ το μέτωπο σε Ζαπορίζια και Χερσώνα θα παγώσει στα σημερινά όρια. Το σχέδιο αυτό θεωρείται από πολλούς στη Δύση ως ρεαλιστικό, αλλά για το Κίεβο είναι πολιτικά εκρηκτικό. Ο Ζελένσκι έχει διαμηνύσει ότι δεν θα αποσύρει στρατεύματα από το Ντονμπάς πριν την κατάπαυση του πυρός, ενώ οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν ταχθεί υπέρ της διατήρησης αυτής της θέσης.
2. Κατάπαυση του πυρός χωρίς προαπαιτούμενα
   Εδώ, η Μόσχα θα συμφωνήσει να σταματήσει τις εχθροπραξίες πριν από οποιαδήποτε συζήτηση για εδαφικά ζητήματα, σε αντάλλαγμα για σημαντικές παραχωρήσεις από την Ουάσιγκτον, όπως η μερική άρση κυρώσεων ή ακόμη και η αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας στην Κριμαία. Μέχρι στιγμής, όμως, δεν υπάρχουν αξιόπιστες ενδείξεις ότι μια τέτοια προσέγγιση είναι όντως στο τραπέζι.
3. Αποκλιμάκωση για αποφυγή ευρύτερης κρίσης
   Η τρίτη εκδοχή αφορά περισσότερο τη διαχείριση της γενικότερης έντασης στις σχέσεις ΗΠΑ–Ρωσίας. Μετά την απειλή του Τραμπ για επιβολή 100% δασμών στους αγοραστές ρωσικών καυσίμων και την άρνηση Ινδίας και Κίνας να σταματήσουν τις εισαγωγές, η διεθνής αγορά έφτασε κοντά σε εμπορικό πόλεμο. Παράλληλα, οι «πυρηνικές» αναφορές από τη Μόσχα και η αμερικανική απάντηση περί «ετοιμότητας» για σύγκρουση πυροδότησαν ανησυχία για ανεξέλεγκτη κλιμάκωση. Σε αυτό το πλαίσιο, μια περιορισμένη συμφωνία αποκλιμάκωσης –με αμοιβαίες χειρονομίες καλής θέλησης και πιθανή ανανέωση της συνθήκης New START– θα επέτρεπε και στις δύο πλευρές να διασώσουν το κύρος τους.

Το παρασκήνιο του Γουίτκοφ και οι ευρωπαϊκές ανησυχίες

Καθοριστικό ρόλο στο άνοιγμα του διαλόγου φέρεται να έπαιξε η αποστολή του Στίβεν Γουίτκοφ στη Μόσχα. Οι πληροφορίες ότι μετέφερε «προκαταρκτικές συμφωνίες» ενισχύουν την αίσθηση ότι η αυριανή συνάντηση δεν είναι απλώς εθιμοτυπική. Ωστόσο, η Ευρώπη παραμένει διχασμένη: από τη μία, ανησυχεί για μια συμφωνία πάνω από τα κεφάλια της· από την άλλη, φοβάται την πλήρη αποτυχία, που θα μπορούσε να επαναφέρει τα σενάρια ανοιχτής στρατιωτικής και οικονομικής αντιπαράθεσης.

Ο ρόλος του Ζελένσκι και τα όρια του Κιέβου

Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Κάθε κίνηση που θα μπορούσε να εκληφθεί ως παραχώρηση θα προκαλέσει πολιτική θύελλα στο εσωτερικό και πιθανή αποσταθεροποίηση της κυβέρνησής του. Ωστόσο, η επιμονή του σε «πλήρη αποχώρηση» των ρωσικών στρατευμάτων πριν από οποιαδήποτε συμφωνία περιορίζει την ευελιξία του Τραμπ στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Πιθανά αποτελέσματα και ρίσκα

Όποιο από τα τρία σενάρια κι αν επικρατήσει, η συνάντηση στην Αλάσκα θα είναι σημείο καμπής. Εάν επιτευχθεί πρόοδος, η πορεία προς την κατάπαυση του πυρός θα ανοίξει, αλλά με άγνωστο τίμημα για την Ουκρανία και τις ευρωπαϊκές ισορροπίες.

Εάν αποτύχει, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι κλιμάκωση σε όλα τα μέτωπα – στρατιωτικό, οικονομικό και διπλωματικό.

Η σκακιέρα της επόμενης ημέρας

Το μόνο βέβαιο είναι ότι το σημερινό τετ–α–τετ δεν αφορά μόνο το μέλλον της Ουκρανίας, αλλά και τη διαμόρφωση μιας νέας ισορροπίας ισχύος ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ρωσία.

Είτε πρόκειται για μια πραγματική ειρηνευτική πρωτοβουλία, είτε για έναν ελιγμό αποκλιμάκωσης με περιορισμένο ορίζοντα, η Αλάσκα θα αποτελέσει πεδίο δοκιμής για τις αντοχές, τις προθέσεις και τα όρια των δύο ηγετών.