Έρευνα/Ελληνική ακτοπλοΐα: Στο κατώφλι μιας κρίσιμης μετάβασης- Τα μεγάλα στοιχήματα

Η ελληνική ακτοπλοΐα, με στόλο 153 πλοίων που εξυπηρετούν 115 νησιά και ανήκουν σε 33 ναυτιλιακές επιχειρήσεις, παραμένει ο ζωτικός συνδετικός κρίκος για το 14,6% του πληθυσμού της χώρας που ζει σε νησιά. Από αυτά, μόλις 26 νησιά διαθέτουν αεροδρόμιο, γεγονός που καθιστά τα δρομολόγια των πλοίων όχι απλώς κρίσιμα, αλλά αναντικατάστατα. Ο κλάδος μεταφέρει ετησίως περίπου 9 εκατομμύρια τόνους αγαθών — το 82% του συνόλου των εμπορευματικών μεταφορών των νησιών.

Χρόνης Διαμαντόπουλος

Ωστόσο, η μέση ηλικία του ελληνικού στόλου αγγίζει τα 30 έτη, έναντι 24 ετών στην υπόλοιπη Ευρώπη, με το 29% των πλοίων να ξεπερνά τα 40 χρόνια. Η ανανέωση του στόλου αποτελεί πλέον επείγουσα ανάγκη, ειδικά καθώς πλησιάζουν οι αυστηρές περιβαλλοντικές προθεσμίες της Ε.Ε., όπως η πλήρης ένταξη στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) το 2026 και η εφαρμογή της Μεσογείου ως SECA (Περιοχή Ελέγχου Εκπομπών Θείου). Αυτές οι ρυθμίσεις αυξάνουν δραστικά το λειτουργικό κόστος, επηρεάζοντας άμεσα και τις τιμές των εισιτηρίων.

Το τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης της εταιρίας XRTC Business Consultants Ltd που αναλύει σε βάθος τις ναυτιλιακές αγορές ακόμα και τις πιο εξειδικευμένε με την ιδιότητα του συμβούλου Ακτοπλοϊκών Αγορών, μεταξύ άλλων παρουσιάζει και την ετήσια μελέτη για την Ελληνική Ακτοπλοΐα, για το έτος 2025.

Αγώνας δρόμου για «πράσινα» πλοία

Σύμφωνα με τη μελέτη οι μεγάλες εταιρείες, όπως η Attica Group και οι Μινωικές Γραμμές του ομίλου Grimaldi, έχουν ήδη προχωρήσει σε σχέδια κατασκευής νέων πλοίων με μειωμένο περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Η Attica συμφώνησε με τη Stena RoRo για τη ναυπήγηση δύο υπερσύγχρονων E-Flexer, μήκους 240 μέτρων, ικανών να μειώσουν τις εκπομπές κατά 60%. Ο όμιλος Grimaldi παρέλαβε το πρώτο πλοίο νέας γενιάς PCTC, έτοιμο για χρήση αμμωνίας.

Αντίθετα, οι μικρότερες εταιρείες δυσκολεύονται να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση λόγω περιορισμένων κεφαλαίων και έλλειψης εταιρικής διαφάνειας. Οι 24 μικρές ακτοπλοϊκές που εξυπηρετούν κυρίως άγονες γραμμές, συχνά με παλαιά πλοία, κινδυνεύουν να μείνουν εκτός «πράσινης μετάβασης» χωρίς κρατική και ευρωπαϊκή στήριξη.

Η αγορά σε αριθμούς και τάσεις

Όπως αναφέρει η μελέτη της XRTC το 2024, η μεταφορική κίνηση επιβατών αυξήθηκε κατά 4% και των οχημάτων κατά 3% σε σχέση με το 2023 — ρυθμοί χαμηλότεροι από το προηγούμενο έτος. Η τουριστική κίνηση κατέγραψε 36 εκατομμύρια διεθνείς αφίξεις (χωρίς κρουαζιέρα), αυξημένες κατά 9,8%, ενώ τα συνολικά τουριστικά έσοδα έφτασαν τα €21,7 δισ.

Οι μεγαλύτεροι «παίκτες» της αγοράς —η Attica και οι Μινωικές— διακινούν το μεγαλύτερο μέρος των επιβατών και φορτίων. Η Attica, μετά τη συγχώνευση με την ΑΝΕΚ, διαθέτει 43 πλοία και καλύπτει το 37% των επιβατών και το 46% των οχημάτων της ελληνικής ακτοπλοΐας. Παρά τη σημαντική αύξηση στο μεταφορικό έργο της, τα οικονομικά της επηρεάστηκαν από την άνοδο του κόστους καυσίμων και την εισαγωγή του ΣΕΔΕ, με το EBITDA να μειώνεται στα €96,3 εκατ. από €137,2 εκατ. το 2023.

Οι Μινωικές, με δραστηριότητα κυρίως στη γραμμή Πειραιάς–Ηράκλειο και στη διεθνή γραμμή Ηγουμενίτσα–Πρίντεζι, εμφάνισαν μείωση κύκλου εργασιών στα €110,4 εκατ. και καθαρών κερδών σε μόλις €0,8 εκατ., επικαλούμενες αυξημένες τιμές καυσίμων και επιβράδυνση της τουριστικής κίνησης.

Πολλές ταχύτητες, πολλές προκλήσεις

Η ελληνική ακτοπλοϊκή αγορά χαρακτηρίζεται πλέον από «πολλές ταχύτητες». Στη μία πλευρά, ισχυροί όμιλοι με διεθνή παρουσία και πρόσβαση σε κεφάλαια. Στην άλλη, μικρές και μεσαίες εταιρείες που καλύπτουν κρίσιμες αλλά χαμηλής κερδοφορίας γραμμές, συχνά με παλαιά πλοία. Το αποτέλεσμα είναι ένα μωσαϊκό διαφορετικών επιχειρηματικών μοντέλων και τεχνολογικών δυνατοτήτων, που δυσκολεύει τη χάραξη ενιαίας εθνικής στρατηγικής.

Η εποχικότητα παραμένει έντονη: Ιούλιος-Σεπτέμβριος καταγράφουν τη μεγαλύτερη κίνηση επιβατών και Ι.Χ., ενώ η μεταφορά φορτηγών κατανέμεται πιο ομοιόμορφα όλο το χρόνο. Οι γραμμές του Αργοσαρωνικού και των Κυκλάδων συγκεντρώνουν την υψηλότερη κίνηση.

Η ανάγκη εθνικής στρατηγικής

Η μελέτη υπογραμμίζει ότι η επόμενη τριακονταετία απαιτεί έναν «νέο κύκλο» για την ελληνική ακτοπλοΐα, με εθνικό σχέδιο που θα προσελκύσει επενδύσεις και θα ενσωματώσει τις απαιτήσεις της πράσινης μετάβασης. Αυτό σημαίνει:

• Άμεση ανανέωση του στόλου με τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών.
• Κρατικά και ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά εργαλεία για μικρομεσαίες εταιρείες.
• Αναβάθμιση λιμενικών υποδομών ώστε να υποστηρίξουν νέα καύσιμα και ηλεκτροδότηση πλοίων.
• Σταθερό πλαίσιο εργασιακών σχέσεων και εκπαίδευση ναυτικών/στελεχών.

Η τρέχουσα συγκυρία, με την τουριστική κίνηση σε ιστορικά υψηλά και την ελληνική οικονομία σε αναπτυξιακή πορεία, δημιουργεί θετικό περιβάλλον για επενδύσεις. Το «Πράσινο Ταμείο» της Ε.Ε. και το Green Deal μπορούν να λειτουργήσουν ως καταλύτες, αρκεί η Ελλάδα να κινηθεί γρήγορα.

Συμπερασματικά σύμφωνα με την έρευνα η ελληνική ακτοπλοΐα βρίσκεται στο κατώφλι μιας κρίσιμης μετάβασης. Ο συνδυασμός γηρασμένου στόλου, αυστηρών περιβαλλοντικών υποχρεώσεων και ανάγκης για επενδύσεις δισεκατομμυρίων ευρώ καθιστά αναπόφευκτη τη ριζική αναδιοργάνωση. Αν υπάρξει έγκαιρος συντονισμός κράτους και αγοράς, η επόμενη δεκαετία μπορεί να σημάνει την αναγέννηση ενός κλάδου που αποτελεί τον «αιμοδότη» της νησιωτικής Ελλάδας.