Συνάντηση Τραμπ-Πούτιν: Στα πρότυπα νέας “Γιάλτας” με βασικό “μενού” την Ουκρανία και παγκόσμιο γεωπολιτικό διακύβευμα

Σε μία περίοδο έντονης διεθνούς αβεβαιότητας και αναδιατάξεων στις σχέσεις των μεγάλων δυνάμεων, ο Λευκός Οίκος ολοκληρώνει τις τελευταίες προετοιμασίες για την πολυσυζητημένη σύνοδο ανάμεσα στον Ντόναλντ Τραμπ και τον Βλαντίμιρ Πούτιν, η οποία θα διεξαχθεί στην πολιτεία της Αλάσκας. Η αμερικανική προεδρία προβάλλει την επικείμενη συνάντηση ως μια ευκαιρία ιστορικής εμβέλειας, παραλληλίζοντάς την με την περίφημη «Σύνοδο της Γιάλτας» του 1945, όπου οι ηγέτες των ΗΠΑ, της Σοβιετικής Ένωσης και του Ηνωμένου Βασιλείου διαμόρφωσαν τη μεταπολεμική αρχιτεκτονική της Ευρώπης.

Σπύρος Σιδέρης

Ωστόσο, πίσω από τη ρητορική περί «τολμηρού βήματος για την ειρήνη» κρύβεται ένα σύνθετο πλέγμα στρατηγικών, αμοιβαίων υποψιών και κινδύνων, με την Ουκρανία και την Ευρωπαϊκή Ένωση να παρακολουθούν με έντονη ανησυχία για τις ενδεχόμενες παραχωρήσεις που θα μπορούσαν να προκύψουν.

Η διπλωματική στόχευση της Ουάσιγκτον

Σύμφωνα με στελέχη του Λευκού Οίκου, η σύνοδος στην Αλάσκα θεωρείται κορυφαία στιγμή της στρατηγικής Τραμπ για απευθείας διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία, με στόχο την κατάπαυση του πυρός και την εξεύρεση πλαισίου για τερματισμό της πολεμικής σύγκρουσης στην Ουκρανία.

Η αποστολή του ειδικού απεσταλμένου Στιβ Γουίτκοφ στη Μόσχα και οι απειλές για σκληρές κυρώσεις, εάν δεν υπάρξει σεβασμός στις ημερομηνίες εκεχειρίας, εντάσσονται σε αυτή τη γραμμή πίεσης.

Η Ουάσιγκτον εμφανίζεται διατεθειμένη να προωθήσει προτάσεις που, κατά τους αναλυτές, μπορεί να περιλαμβάνουν σημαντικές εδαφικές παραχωρήσεις από το Κίεβο προς τη Μόσχα. Η προσδοκία είναι ότι η συνάντηση θα ξεκινήσει με διμερές τετ-α-τετ και θα ακολουθήσει πιθανή τριμερής με τη συμμετοχή του Βολοντίμιρ Ζελένσκι – πρόταση που ο Πούτιν φέρεται να απορρίπτει.

Ο Αμερικανός αντιπρόεδρος, Τζ. Ντ. Βανς, επιβεβαίωσε την προσπάθεια να εμπλακεί ο Ουκρανός πρόεδρος, αν και χαρακτήρισε οποιαδήποτε απευθείας συνάντησή του με τον Πούτιν ως «ανεπιτυχές προηγούμενο».

Ο συμβολισμός της Αλάσκας

Η επιλογή της Αλάσκας δεν είναι τυχαία. Η περιοχή αυτή, που πωλήθηκε από τη Ρωσία στις ΗΠΑ το 1867, αποτελεί σημείο αναφοράς για ιστορικές γεωπολιτικές συμφωνίες.

Η αμερικανική πλευρά αξιοποιεί αυτόν τον συμβολισμό για να υπογραμμίσει τη δυνατότητα «νέων συμφωνιών» μεταξύ μεγάλων δυνάμεων, ενώ η ρωσική πλευρά βλέπει μια ευκαιρία να εμφανιστεί ως ισότιμος συνομιλητής στην παγκόσμια σκηνή.

Το πιθανό πακέτο συμφωνίας

Σύμφωνα με τις διαρροές, η Ρωσία αναμένεται να προτείνει μονομερή ουκρανική αποχώρηση από τα υπόλοιπα τμήματα των περιοχών Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ, με αντάλλαγμα το «πάγωμα» των γραμμών αντιπαράθεσης αλλού.

Συζητείται επίσης το ενδεχόμενο «ανταλλαγών» εδαφών – όπως τμήματα της Ζαπορίζια και της Χερσώνας – και η παροχή εγγυήσεων ασφαλείας στην Ουκρανία, πιθανώς μέσω ευρωπαϊκών δυνάμεων ειρήνης, αντί για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Ο Τραμπ φέρεται να αποκλείει την ένταξη της Ουκρανίας στη Συμμαχία, προωθώντας εναλλακτικές λύσεις.

Ωστόσο, αναλυτές προειδοποιούν ότι τυχόν παραχωρήσεις χωρίς πλήρη ειρηνευτική συμφωνία θα επιτρέψουν στη Μόσχα να προβάλλει εικόνα νίκης, χωρίς να δεσμεύεται σε οριστική λήξη του πολέμου.

Η στρατηγική «ειρήνη μέσω ισχύος», εμπνευσμένη από την εποχή Ρέιγκαν, αποτελεί το πλαίσιο ρητορικής της κυβέρνησης Τραμπ.

Δηλώσεις και αντιδράσεις πριν τη σύνοδο

Σύμφωνα με τον ανταποκριτή του Sky News, Ντέιβιντ Μπλέβινς, οι πρόσφατες δηλώσεις του Τραμπ για τον Ζελένσκι «δεν προμηνύουν τίποτα θετικό» ενόψει της συνάντησης με τον Πούτιν. Ο δημοσιογράφος υποστηρίζει ότι ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ φαίνεται να «επαναφέρει την παλαιά τάση εξιδανίκευσης» του Ρώσου ηγέτη.

Ο Μπλέβινς επικαλέστηκε χαρακτηριστικές φράσεις του Τραμπ: «Ήταν πολύ “σεβαστό” – έτσι το περιέγραψε – που ο Πούτιν αποφάσισε να έρθει στη χώρα μας, αντί να πάμε εμείς στη δική του». Παράλληλα, ο Τραμπ αμφισβήτησε τη στάση του Ζελένσκι για την ανάγκη συνταγματικής έγκρισης σε πιθανή ανταλλαγή εδαφών, σχολιάζοντας ότι «δεν χρειάστηκε έγκριση για να ξεκινήσει πόλεμο και να σκοτώνει ανθρώπους». Κατά τον Μπλέβινς, αυτές οι δηλώσεις επαναφέρουν την εικόνα ενός Τραμπ που «υποτιμά» τον Ουκρανό πρόεδρο, κάτι που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά το κλίμα της συνόδου.

Πιέσεις και κίνδυνοι

Η Ουάσιγκτον έχει ήδη πιέσει τους συμμάχους του ΝΑΤΟ να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες και την υποστήριξη προς την Ουκρανία, ενώ έχει απειλήσει τρίτες χώρες – όπως η Ινδία – με δασμούς για αγορές ρωσικού πετρελαίου.

Ο γεωπολιτικός αναλυτής Τόμας Μαλίνεν εκτιμά ότι αυτή η πίεση στοχεύει σε μια «γρήγορη συμφωνία» που ο Τραμπ θέλει να παρουσιάσει πριν τις ενδιάμεσες εκλογές του 2026.

Από την άλλη, ο Βρετανός στρατηγός ε.α. Ρίτσαρντ Σίριφ προειδοποιεί ότι η αισιοδοξία του Τραμπ μπορεί να αποδειχθεί πολιτική αφέλεια, καθώς η Ρωσία έχει επανειλημμένα παραβιάσει συμφωνίες κατάπαυσης του πυρός.

Η στρατηγική της Μόσχας

Η ρωσική ηγεσία θεωρεί ότι οι ισορροπίες την ευνοούν. Ο γερουσιαστής Αλεξέι Πούσκοφ, στενός συνεργάτης του Πούτιν, σχολίασε ότι η πολιτική «απομόνωσης της Ρωσίας» έχει καταλήξει σε διπλωματική απομόνωση της Ευρώπης και της Ουκρανίας. Η Μόσχα επιδιώκει να εδραιώσει τα κέρδη της στο Ντονμπάς, να κηρύξει «λήξη» του πολέμου υπό ευνοϊκούς όρους και να εμφανίσει το Κίεβο ως υπαίτιο σε περίπτωση αποτυχίας.

Ο Γερμανός πολιτικός Φρίντριχ Μερτς τονίζει ότι ο Πούτιν ανταποκρίνεται μόνο σε πίεση και καλεί τον Τραμπ να αυξήσει τις κυρώσεις αν η Ρωσία συνεχίσει την επιθετική της πολιτική μετά τη σύνοδο.

Η ουκρανική θέση

Ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι έχει χαρακτηρίσει τον αποκλεισμό της Ουκρανίας από τη σύνοδο «αντισυνταγματικό» και επιμένει ότι οποιαδήποτε εδαφική αλλαγή απαιτεί δημοψήφισμα. Αν και οι δημοσκοπήσεις δείχνουν αυξανόμενη κόπωση του ουκρανικού λαού και μεγαλύτερη αποδοχή συμβιβασμών, ο Ζελένσκι απορρίπτει την ιδέα μόνιμων παραχωρήσεων. Σχεδιάζει να ενισχύσει το μέτωπο με τους Ευρωπαίους εταίρους, ώστε να αποτρέψει συμφωνία που θα αφήσει την Ουκρανία εκτεθειμένη.

Προοπτικές και αβεβαιότητες

Το ενδεχόμενο να ρίξει ο Τραμπ την ευθύνη στο Κίεβο, αν απορρίψει τους ρωσικούς όρους, είναι υπαρκτό, όπως και η πιθανότητα χαλάρωσης των κυρώσεων προς τη Μόσχα.

Σε ένα τέτοιο σενάριο, η Ρωσία θα έχει επιτύχει μια σημαντική διπλωματική νίκη, ενώ η Ουκρανία θα βρεθεί αντιμέτωπη με έναν «παγωμένο» πόλεμο που θα περιορίσει την ανεξαρτησία της και θα δοκιμάσει την αντοχή της δυτικής συμμαχίας.

Η σύνοδος της Αλάσκας, όπως και η Γιάλτα πριν από 80 χρόνια, ενδέχεται να αποτελέσει σημείο καμπής. Η διαφορά είναι ότι σήμερα το διακύβευμα δεν είναι η ανασυγκρότηση της μεταπολεμικής Ευρώπης, αλλά η αποτροπή μιας νέας φάσης αστάθειας που μπορεί να διαρκέσει δεκαετίες.