Γάζα: Αισιοδοξία για τις διαπραγματεύσεις μετά την ξαφνική επίσκεψη ηγετικού κλιμακίου της Χαμάς στο Κάιρο

Σε μια περίοδο που η Γάζα παραμένει παγιδευμένη ανάμεσα σε σφοδρές στρατιωτικές επιχειρήσεις και διεθνείς πιέσεις για αποκλιμάκωση, η ξαφνική επίσκεψη ηγετικού κλιμακίου της Χαμάς στο Κάιρο αναζωπυρώνει τα σενάρια για αναβίωση των διαπραγματεύσεων. Μετά από εβδομάδες αδιεξόδου και σκληρών δηλώσεων από την παλαιστινιακή οργάνωση κατά της Αιγύπτου για τη διαχείριση της ανθρωπιστικής βοήθειας, η παρουσία του Χαλίλ αλ-Χάγια και της ομάδας διαπραγμάτευσης απέναντι σε ανώτατους αξιωματούχους της αιγυπτιακής μυστικής υπηρεσίας δημιουργεί ελπίδες — αλλά και ερωτήματα. Μπορεί αυτή η κίνηση να αποτελέσει το σημείο καμπής προς μια συνολική εκεχειρία ή είναι απλώς ένα ακόμη επεισόδιο στο μακρόσυρτο γεωπολιτικό δράμα της Μέσης Ανατολής;

Σπύρος Σιδέρης

Την ίδια ώρα, η ισραηλινή κυβέρνηση δείχνει να ισορροπεί μεταξύ δύο διαμετρικά αντίθετων δρόμων: της σκληρής γραμμής για πλήρη κατάληψη του θύλακα και της διαπραγμάτευσης για μια ευρύτερη συμφωνία. Στον ορίζοντα, οι διεθνείς πιέσεις — από τον Εμανουέλ Μακρόν μέχρι την Καμπέρα — εντείνονται, διαμορφώνοντας ένα πυκνό και ασταθές πλαίσιο, όπου κάθε κίνηση μπορεί να κρίνει το τέλος ή τη διαιώνιση της σύγκρουσης.

Το παρασκήνιο της επίσκεψης

Η άφιξη του παλαιστινιακού κλιμακίου στο Κάιρο δεν ήταν τυχαία. Η Χαμάς δεν ανακοίνωσε επίσημα την ατζέντα, ενώ και η αιγυπτιακή πλευρά τήρησε χαμηλούς τόνους. Σύμφωνα με πηγές της οργάνωσης που επικαλούνται αραβικά μέσα ενημέρωσης, οι συνομιλίες επικεντρώνονται σε τρία βασικά πεδία:

• Επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για παύση των εχθροπραξιών.
• Αντιμετώπιση των ισραηλινών απειλών για πλήρη στρατιωτική κατοχή της Γάζας.
• Διεύρυνση του αραβικού ρόλου στην είσοδο ανθρωπιστικής βοήθειας.

Η συγκυρία αποκτά ιδιαίτερο βάρος, καθώς μόλις λίγες ημέρες πριν, ο Αμερικανός απεσταλμένος Στιβ Γουίτκοφ είχε συνάντηση στην Ιμπίθα με τον Πρωθυπουργό του Κατάρ Μοχάμεντ μπιν Αμπντουλραχμάν αλ-Θάνι, σε μια προσπάθεια να «ξεπαγώσουν» οι συνομιλίες που κατέρρευσαν στα τέλη Ιουλίου.

Η αιγυπτιακή στάση και οι αναμενόμενες κινήσεις

Ο Αιγύπτιος ακαδημαϊκός και μέλος του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων Αχμέτ Φουάντ Ανουάρ θεωρεί ότι η επίσκεψη ενδέχεται να περιλαμβάνει και ένα άτυπο mea culpa εκ μέρους της Χαμάς για τις αιχμηρές δηλώσεις περί καθυστέρησης στην είσοδο βοήθειας. Ο ίδιος εκτιμά ότι το ενδιαφέρον μετατοπίζεται πλέον σε νέες προτάσεις για μια συνολική συμφωνία τερματισμού της σύγκρουσης.

Στο ίδιο πνεύμα, ο Παλαιστίνιος αναλυτής Χουσάμ αλ-Ντζάνι βλέπει την επίσκεψη ως ένδειξη σοβαρής κινητικότητας, που μπορεί να λειτουργήσει ως μοχλός πίεσης για βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στη Γάζα και προώθηση της διαπραγματευτικής διαδικασίας. Ο ειδικός σε θέματα Χαμάς Ιμπραχίμ αλ-Μαντχούν απορρίπτει πλήρως το ενδεχόμενο ρήξης με την Αίγυπτο, επιμένοντας πως η επικοινωνία είναι πλέον πιο στενή και ουσιαστική από ποτέ.

Το ισραηλινό δίλημμα

Την ώρα που το Κάιρο φιλοξενεί την παλαιστινιακή αντιπροσωπεία, το Ισραήλ εμφανίζεται να κινείται σε δύο παράλληλες τροχιές. Από τη μία, ο Πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου έδωσε το πράσινο φως στον Γουίτκοφ να διαπραγματευθεί «μια συνολική συμφωνία». Από την άλλη, συνομίλησε με τον πρώην Πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ για σχέδια πλήρους στρατιωτικού ελέγχου των τελευταίων οχυρών της Χαμάς, με στόχο την εξάλειψη της οργάνωσης και την επιστροφή των ομήρων.

Στο πεδίο, οι εξελίξεις ήταν δραματικές: έντονος βομβαρδισμός στην ανατολική Γάζα και αεροπορική επιδρομή κοντά στο νοσοκομείο αλ-Σίφα, που κόστισε τη ζωή σε έξι δημοσιογράφους, μεταξύ αυτών και του γνωστού ανταποκριτή του Al Jazeera, Άνας αλ-Σαρίφ.

Οι διεθνείς πιέσεις και η αλλαγή στάσης

Η διεθνής κοινότητα δείχνει να εντείνει την πίεση προς το Ισραήλ. Ο Αυστραλός Πρωθυπουργός Άντονι Αλμπανέζε προανήγγειλε ότι η χώρα του θα αναγνωρίσει επίσημα το παλαιστινιακό κράτος στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ τον επόμενο μήνα, ακολουθώντας το παράδειγμα της Γαλλίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και του Καναδά.

Ο Εμανουέλ Μακρόν προειδοποίησε ότι η απόφαση του ισραηλινού υπουργικού συμβουλίου να επεκτείνει τις επιχειρήσεις και να επανακαταλάβει τη Γάζα «προμηνύει μια άνευ προηγουμένου καταστροφή» και μπορεί να οδηγήσει σε πόλεμο χωρίς τέλος.

Οι ισραηλινές «πέντε βάσεις» για τον τερματισμό του πολέμου

Το Ισραήλ, μέσω του υπουργικού του συμβουλίου, έχει εγκρίνει ένα σχέδιο πέντε σημείων:

1. Αφοπλισμός της Χαμάς.
2. Επιστροφή όλων των ομήρων — ζωντανών και νεκρών.
3. Αφοπλισμός ολόκληρης της Γάζας.
4. Διατήρηση ισραηλινού ελέγχου ασφαλείας στον θύλακα.
5. Δημιουργία εναλλακτικής πολιτικής διοίκησης, εκτός Χαμάς και Παλαιστινιακής Αρχής.

Σύμφωνα με τον Αχμέτ Φουάντ Ανουάρ, εάν αποφευχθεί η πλήρης στρατιωτική κατοχή, υπάρχει θεωρητικά περιθώριο για ενιαία συμφωνία που θα καλύψει τις βασικές διαφορές, ιδίως στο θέμα του αφοπλισμού.

Το μέλλον των διαπραγματεύσεων

Παρά τον εγγενή σκεπτικισμό, αρκετοί αναλυτές θεωρούν ότι η τρέχουσα συγκυρία, με συντονισμένες πιέσεις από Κάιρο και Ριάντ, ίσως αυξήσει τις πιθανότητες για παύση των εχθροπραξιών. Ο Χουσάμ αλ-Ντζάνι τονίζει ότι, αν η Ουάσινγκτον κινηθεί με πραγματική βούληση για να πιέσει το Ισραήλ, τότε οι πιθανότητες για συμφωνία «θα εκτοξευθούν».

Ωστόσο, η ιστορία των ισραηλινο-παλαιστινιακών διαπραγματεύσεων διδάσκει ότι κάθε συμφωνία είναι εύθραυστη και υπόκειται σε αστάθμητους παράγοντες: από τοπικά επεισόδια βίας μέχρι πολιτικές ανατροπές στις εμπλεκόμενες χώρες.

Η επίσκεψη της Χαμάς στο Κάιρο είναι μια κίνηση με βαρύνουσα σημασία, αλλά και υψηλό ρίσκο. Αν μετατραπεί σε εφαλτήριο για νέα διαπραγματευτική ορμή, μπορεί να οδηγήσει σε μια συνολική εκεχειρία που θα αλλάξει τα δεδομένα. Αν όμως παγιδευτεί στην αμοιβαία καχυποψία και στις παράλληλες στρατιωτικές επιλογές, η Γάζα κινδυνεύει να παραμείνει θέατρο μιας σύγκρουσης που ήδη έχει ξεπεράσει τα όρια της ανθρώπινης αντοχής.

Σε κάθε περίπτωση, το επόμενο διάστημα θα αποτελέσει κρίσιμο τεστ για το κατά πόσο η διεθνής και περιφερειακή διπλωματία μπορεί να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να αποτρέψει την οριστική διολίσθηση της περιοχής σε έναν πόλεμο χωρίς ημερομηνία λήξης.