Έρευνα: Το Brain Drain είναι ακόμη εδώ-Γιατί οι Έλληνες επιστήμονες εξακολουθούν να εγκαταλείπουν τη χώρα

Το φαινόμενο του «brain drain» στην Ελλάδα δεν είναι απλώς μια παρενέργεια της οικονομικής κρίσης, αλλά αντανακλά βαθύτερα προβλήματα που ταλανίζουν τη χώρα εδώ και δεκαετίες. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών του Πανεπιστήμιου της Θεσσαλίας, που επικαλείται πρόσφατη έρευνα των Λαμπριανίδη και Συκά, οι λόγοι που ωθούν τους Μετανάστες Υψηλής Εξειδίκευσης (ΜΥΕ) να εγκαταλείψουν την Ελλάδα είναι πολυδιάστατοι και αποκαλυπτικοί για την κατάσταση της χώρας.

Χρόνης Διαμαντόπουλος

Οι εργασιακές συνθήκες στο επίκεντρο

Όπως αναφέρει το κείμενο που περιγράφει αναλυτικά την έρευνα η κύρια αιτία φυγής δεν είναι, όπως πολλοί πιστεύουν, αποκλειστικά οι οικονομικές απολαβές. Στην κορυφή της λίστας βρίσκονται οι «καλύτερες εργασιακές συνθήκες», που προηγούνται ακόμα και των οικονομικών κινήτρων. Οι επιστήμονες αναζητούν εργασία που να ανταποκρίνεται στο επίπεδο των σπουδών τους, με προοπτικές εξέλιξης και αξιοπρεπή περιβάλλον εργασίας.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας: το 35,6% των νέων εργαζομένων θεωρεί ότι οι δεξιότητές τους είναι υψηλότερες από αυτές που απαιτεί η θέση τους, ποσοστό που εκτινάσσεται στο 48,3% για κατόχους μεταπτυχιακών και διδακτορικών διπλωμάτων. Παράλληλα, το 30,9% των νέων εργάζεται σε αντικείμενο άσχετο με τις σπουδές του.

Χρόνιες παθογένειες του συστήματος

Δεύτερος βασικός λόγος είναι η έλλειψη αξιοκρατίας, ένα χρόνιο πρόβλημα που υπονομεύει την εμπιστοσύνη όσων έχουν υψηλή μόρφωση. Οι νέοι επιστήμονες αναζητούν περιβάλλοντα όπου η αξία και η επίδοση αναγνωρίζονται και ανταμείβονται, κάτι που φαίνεται να λείπει από την ελληνική πραγματικότητα.

Τρίτος παράγοντας είναι η επιθυμία για μια πιο ανοιχτή, ασφαλή και δυναμική κοινωνία. Οι ΜΥΕ θέλουν να ζουν σε περιβάλλοντα που προάγουν την ανεκτικότητα και προσφέρουν ευκαιρίες γνωριμίας με διαφορετικούς πολιτισμούς.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, η Ελλάδα κατατάσσεται στη δεύτερη υψηλότερη θέση στην ΕΕ των 27 όσον αφορά το πλεόνασμα δεξιοτήτων, ενώ ηγείται σε αναντιστοιχία θέσης εργασίας και αντικειμένου σπουδών. Το CEDEFOP επιβεβαιώνει ότι το ποσοστό πλεονάσματος δεξιοτήτων μεταξύ των νέων πτυχιούχων 25-34 ετών είναι το υψηλότερο στην ΕΕ.

Οι διαστάσεις του φαινομένου

Το 37,3% των νέων σκέφτεται να αναζητήσει εργασία στο εξωτερικό, με το ποσοστό στις ηλικίες 17-24 να φτάνει το 44,4%. Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι ότι σχεδόν 1 στα 10 άτομα με μεταπτυχιακό δίπλωμα σκέφτεται να μείνει στην Ελλάδα αλλά να εργάζεται εξ αποστάσεως για το εξωτερικό.

Από το 2012 έως το 2019, η Ελλάδα παρουσίασε τη μεγαλύτερη επιδείνωση των εργασιακών συνθηκών στον ευρωπαϊκό χώρο. Η μισθολογική συμπίεση (22% για τον κατώτατο μισθό και 32% για τους νέους έως 25 ετών), σε συνδυασμό με την αύξηση των εργατικών ατυχημάτων κατά 11,7% το 2022, σχηματίζουν ένα εχθρικό περιβάλλον για τους νέους επιστήμονες.

Το μέλλον

Από την έρευνα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας προκύπτει ότι το φαινόμενο του brain drain δεν είναι μόνο οικονομικό, αλλά και δημογραφικό πρόβλημα. Η φυγή του πιο παραγωγικού τμήματος του πληθυσμού επιδεινώνει τη δημογραφική κρίση της χώρας, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο που θα είναι δύσκολο να σπάσει χωρίς ριζικές αλλαγές στις πολιτικές και τη νοοτροπία. Η λύση δεν βρίσκεται μόνο στην αύξηση των μισθών, αλλά στη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου πλαισίου που θα προσφέρει αξιοκρατία, ποιοτικές θέσεις εργασίας και ένα υγιές κοινωνικό περιβάλλον. Διαφορετικά, η «διαρροή εγκεφάλων» θα συνεχίσει να αδειάζει τη χώρα από το πιο πολύτιμο κεφάλαιό της: τους νέους της επιστήμονες.