Μετανάστες: Χρειάζεται η Ελλάδα περισσότερους; Τι δείχνουν διεθνείς μελέτες 

Σε εποχές έντονης δημογραφικής πίεσης (που δεν αποκλείεται να εξελιχθεί σε δημογραφική κατάρρευση τα επόμενα χρόνια) γεννάται το ερώτημα αν η Ελλάδα οφείλει να υιοθετήσει μία διαφορετική μεταναστευτική πολιτική από την ιδιαίτερα περιοριστική (στο όριο της νομιμότητας) που ακολουθεί σήμερα. Η απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα είναι καταφατική. Οσο και κάποιοι ενοχλούνται, έστω και αν δεν εξυπηρετεί το κυρίαρχο (σχεδόν σ’ όλη την Ευρώπη) πολιτικό αφήγημα, η χώρα χρειάζεται μετανάστες ίσως περισσότερο από ποτέ στη σύγχρονη ιστορία της.

Νίκος Γιαννόπουλος

Αλλωστε υπάρχουν διεθνείς έρευνες που αποδεικνύουν με συγκεκριμένα επιχειρήματα ότι η μετανάστευση συμβάλλει και στην οικονομική ανάπτυξη αλλά μεσομακροπόθεσμα και στην κοινωνική συνοχή.

Σταχυολογούμε σχετικά αποσπάσματα από τη μελέτη της Ευγενίας Βέλλα (https://www.eliamep.gr/wp-content/uploads/2024/06/Policy-briefs-special-edition-Leventis-3-EL-.pdf), ερευνήτρια του ΕΛΙΑΜΕΠ και Επίκουρη Καθηγήτρια στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών:

Η δημογραφική κρίση απαιτεί μια ενεργή και στρατηγική πολιτική στον τομέα της μετανάστευσης για την κάλυψη των αναγκών μιας αγοράς εργασίας με συρρικνούμενο εργατικό δυναμικό. Οι μετανάστες με συμπληρωματικές δεξιότητες σε σχέση με αυτές των γηγενών ή με προθυμία να αναλάβουν θέσεις εργασίας που είναι ανεπιθύμητες από τους ντόπιους αποτελούν μικρή απειλή για τον γηγενή πληθυσμό όσον αφορά στον ανταγωνισμό για θέσεις εργασίας. Στην πραγματικότητα, οι μετανάστες μπορούν να ενισχύσουν την οικονομία με διάφορους τρόπους.

Τέσσερις από αυτούς όπως περιγράφονται στην εν λόγω μελέτη:

1. Αύξηση του εργατικού δυναμικού: Οι μετανάστες αυξάνουν την προσφορά εργατικού δυναμικού, καλύπτοντας βασικούς ρόλους και αντιμετωπίζοντας ελλείψεις σε διάφορους τομείς, όπως η υγειονομική περίθαλψη, η γεωργία και η τεχνολογία.
2. Επιχειρηματικότητα: Πολλοί μετανάστες ιδρύουν επιχειρήσεις, δημιουργώντας θέσεις εργασίας και τονώνοντας την οικονομική δραστηριότητα. Τα επιχειρηματικά τους εγχειρήματα μπορούν να συμβάλλουν στην καινοτομία και στην αύξηση του ανταγωνισμού.
3. Καταναλωτική ζήτηση: Οι μετανάστες αυξάνουν την καταναλωτική ζήτηση με την αγορά αγαθών και υπηρεσιών, γεγονός που στηρίζει τις τοπικές επιχειρήσεις και την οικονομική ανάπτυξη.
4. Διαφοροποίηση δεξιοτήτων: Οι μετανάστες φέρνουν ποικίλες δεξιότητες, ενισχύοντας την παραγωγικότητα και προωθώντας την καινοτομία στο εργατικό δυναμικό.

Επιπρόσθετα, έκθεση του ΟΟΣΑ (OECD International Migration Outlook 2023) διαπιστώνει ότι οι μετανάστες αυξάνουν το συνολικό προϊόν μιας χώρας, συμβάλλοντας θετικά στην οικονομική ανάπτυξη τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα. Οι χώρες με ορθολογικές πολιτικές ένταξης ωφελούνται περισσότερο λόγω της αυξημένης συμμετοχής των μεταναστών στην αγορά εργασίας και της φορολογικής τους συμβολής. Αρα, ως χώρα φαίνεται ότι χρειαζόμαστε ένα εντελώς διαφορετικό μοντέλο ένταξης μεταναστών στον εργασιακό και τον εν γένει κοινωνικό βίο το οποίο θα απελευθερώσει δημιουργικές δυνάμεις.

Την ίδια ώρα ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (IOM World Migration Report 2024) υπογραμμίζει ότι η μετανάστευση βοηθά τις γηράσκουσες κοινωνίες να σταθεροποιήσουν τον πληθυσμό εργασίας, να ανακουφίσουν το συνταξιοδοτικό και να διατηρήσουν τη βιωσιμότητα των συστημάτων πρόνοιας.  Για την Ελλάδα, όπως γίνεται κατανοητό, το πρόβλημα είναι τεράστιο. Είναι προφανέστατο ότι η τύχη του συνταξιοδοτικού συστήματος της χώρας εξαρτάται από το ποσοστό ένταξης μεταναστών στην οικονομική ζωή τόσο στο άμεσο όσο και στο απώτερο μέλλον.

Τέλος, η μελέτη της DG Employment της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (2024), μεταξύ άλλων αναφέρει: Στην Ελλάδα, κρίνεται αναγκαία η ανάπτυξη νομικών και οργανωμένων οδών μετανάστευσης που να ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας. Παράλληλα, απαιτείται βελτίωση στη διαχείριση της αναγνώρισης επαγγελματικών προσόντων και η ανάπτυξη πλήρων προγραμμάτων κοινωνικής ένταξης για την προώθηση της αυτονομίας των μεταναστών.

Και επίσης: Οι οικονομικοί μετανάστες καλύπτουν σημαντικά κενά κυρίως σε τομείς χαμηλής ειδίκευσης, όπως ο αγροτικός τομέας, οι κατασκευές, και ο τουρισμός. Η παρουσία τους ενισχύει τη βιωσιμότητα επιχειρήσεων και διαφυλάσσει την ανταγωνιστικότητα, ιδιαίτερα σε εποχικές ανάγκες. Η απουσία ή ο περιορισμός της μετανάστευσης θα οδηγήσει σε σημαντικές ελλείψεις εργατικού δυναμικού, με αρνητικές συνέπειες για την οικονομία.

Κοντολογίς: Φαίνεται ότι δεν υπάρχει άλλη λύση για την ελληνική οικονομία και την ελληνική κοινωνία. Από το πόσους μετανάστες θα εντάξουμε τα επόμενα χρόνια στην ελληνική αγορά εργασίας, θα εξαρτηθεί ένα μεγάλο μέρος της οικονομικής προόδου της χώρας. Όσο πιο γρήγορα γίνει αυτό κατανοητό από αυτούς που θα πάρουν τις κρίσιμες αποφάσεις αλλά και από το κοινωνικό σώμα, τόσο το καλύτερο. Ο χρόνος πάντως έχει αρχίσει και πιέζει ασφυκτικά.