Ισραήλ: Εκτός ορίων η κρίση της στράτευσης των χαρεδίμ

Σε ένα από τα πιο ευαίσθητα και εκρηκτικά μέτωπα της ισραηλινής κοινωνίας, το Γενικό Επιτελείο του Ισραήλ (IDF) ανακοίνωσε την ολοκλήρωση της αποστολής 54.000 στρατολογικών κλήσεων προς υπερορθόδοξους νέους (χαρεδίμ), σηματοδοτώντας την έναρξη μιας νέας φάσης στο επίμαχο ζήτημα της στρατιωτικής θητείας. Η ενέργεια αυτή έρχεται σε μια περίοδο έντονης κοινωνικής πόλωσης, πολιτικών διεργασιών και αυξανόμενης πίεσης προς το Ισραήλ να επιτύχει δικαιότερη κατανομή των βαρών στον τομέα της εθνικής άμυνας. Παράλληλα, κορυφαίοι ραβίνοι από τον λιταΐζοντα και τον σεφαραδίτικο υπερορθόδοξο χώρο διοργάνωσαν έκτακτο συνέδριο, δηλώνοντας ρητά και κατηγορηματικά ότι «απαγορεύεται απολύτως να ενταχθεί κανείς στον στρατό».

Σπύρος Σιδέρης

Το χάσμα ανάμεσα στην κρατική πολιτική και τον θρησκευτικό νόμο βαθαίνει, με τη Γάζα στο φόντο και τη στρατολόγηση των χαρεδίμ στο επίκεντρο.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση του IDF, οι κλήσεις για τον πρώτο γύρο καταγραφής αφορούν άνδρες ηλικίας από 17,5 έως 28 ετών, συμπληρώνοντας τους 24.000 προηγούμενους αποδέκτες που είχαν ειδοποιηθεί εντός του 2024. Ο στρατός τόνισε ότι κάθε νέος στο Ισραήλ λαμβάνει πρώτη ειδοποίηση στα 16,5 έτη, με βάση την ισχύουσα νομοθεσία για την υποχρεωτική στράτευση, ενώ οι ημερομηνίες παρουσίας κατανέμονται σε όλη τη διάρκεια του έτους. Σε περίπτωση μη εμφάνισης, ακολουθεί δεύτερη ειδοποίηση, στη συνέχεια τρίτη, έπειτα προειδοποίηση σύλληψης και τέλος ένταλμα σύλληψης.

Το IDF αναγνωρίζει ότι δεν είναι εφικτό να προχωρήσει σε συλλήψεις δεκάδων χιλιάδων νεαρών, ωστόσο στόχος του είναι να δημιουργήσει κλίμα αποτροπής, ενισχύοντας την παρουσία του στα σημεία εισόδου στις πόλεις, σε στρατηγικά οδικά σημεία και στον αερολιμένα Μπεν Γκουριόν. Ήδη από τον επόμενο μήνα αναμένεται η έναρξη επιχειρήσεων σύλληψης όσων δεν συμμορφωθούν, με τη συνδρομή της αστυνομίας του Ισραήλ.

Παράλληλα, ανακοινώθηκε διεύρυνση των στρατιωτικών εγκαταστάσεων κράτησης και ενίσχυση της στρατονομίας, στο πλαίσιο της προετοιμασίας για μαζική εφαρμογή του νόμου. «Ο στρατός θα λειτουργήσει βάσει του νόμου και των εντολών της πολιτικής ηγεσίας», ανέφερε η επίσημη ανακοίνωση, προσθέτοντας ότι θα καταβληθεί προσπάθεια οι όροι της θητείας να προσαρμοστούν στον τρόπο ζωής της υπερορθόδοξης κοινότητας.

Η αντίδραση των θρησκευτικών ηγετών ήταν άμεση και μαχητική. Στην τοποθεσία Μααλέ ΧαΜισά πραγματοποιήθηκε έκτακτο συνέδριο, με συμμετοχή ισχυρών προσωπικοτήτων από τις κοινότητες των χασιδιστών, των λιταΐμ και των σεφαραδιτών. Μεταξύ των παριστάμενων ήταν και ο ραβίνος Μοσέ Τσάντκα, μέλος του Συμβουλίου Σοφών της Τορά του κινήματος Σας. Στο κοινό ανακοινωθέν υπογραμμίστηκε: «Απαγορεύεται να καταταγεί κανείς σε στρατιωτικό πλαίσιο υπό οποιαδήποτε συνθήκη. Κάθε μαθητής ή νέος πρέπει να σταθεί με πίστη και να μην παρασυρθεί να ενταχθεί στον στρατό».

Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου, οι ραβίνοι και οι αδμόροι κάθισαν σε μακρύ τραπέζι, πάνω στο οποίο υπήρχε πανό με το σύνθημα: «Μαθητή! Μη φοβάσαι, ο Θεός είναι μαζί σου — εσύ είσαι ο ήρωας του Ισραήλ». Στο τελικό τους μήνυμα δήλωσαν ότι ούτε οι ποινές, ούτε οι συλλήψεις, ούτε οι κρατικές αποφάσεις θα μεταβάλουν τον τρόπο ζωής της κοινότητας. «Δεν ζούμε από τον λόγο τους, αλλά από τον λόγο του Δημιουργού του κόσμου, καταφυγή και ελπίδα μας». Οι ραβίνοι υπενθύμισαν ότι οι πρόγονοί τους στάθηκαν αμετακίνητοι σε περιόδους διωγμών και πόνου και δήλωσαν: «Θα συνεχίσουμε την πορεία τους για πάντα, γιατί αυτή η Τορά δεν θα αντικατασταθεί».

Το μήνυμα απευθύνθηκε επίσης στους γονείς και δασκάλους των νεαρών που έχουν ήδη λάβει στρατολογικές προσκλήσεις. Σύμφωνα με τους θρησκευτικούς ηγέτες, το κράτος επιχειρεί να τους παγιδεύσει μέσω “ειδικών διαδρομών για χαρεδίμ” ή μέσω “πολιτικών καναλιών στράτευσης”, ώστε να προσελκύσει τους καλύτερους από τους πιστούς νέους. Κάλεσαν τους γονείς να προστατεύσουν τα παιδιά τους και να τα προειδοποιήσουν με αυστηρότητα να μην πέσουν στην παγίδα.

Χαρακτηριστική της σφοδρότητας της αντιπαράθεσης ήταν η τοποθέτηση του γηραιότερου μέλους του Συμβουλίου των Σοφών της Τορά του κόμματος Ντεγκέλ ΧαΤορά, ραβίνου Μεΐρ Τσβι Μπεργκμάν, ο οποίος καταφέρθηκε κατά της θρησκευτικής σιωνιστικής κοινότητας. «Δεν κατανοούν το νόημα της Τορά», δήλωσε. «Νομίζουν πως είναι σαν ένα πανεπιστημιακό πρόγραμμα Ταλμούδ». Επέκρινε την ιδέα ότι μπορεί κανείς να συνδυάσει στρατιωτική θητεία και μελέτη Τορά και κατέληξε: «Χαρεδίμ που μπαίνει στον στρατό, δεν βγαίνει χαρεδίμ. Η κατάταξη απαγορεύεται απολύτως. Οφείλουμε να θυσιάσουμε και τη ζωή μας γι’ αυτό».

Η κλιμάκωση αυτή έρχεται σε μια περίοδο έντονου δημόσιου διαλόγου στο Ισραήλ γύρω από την ανισότητα στην υποχρεωτική στρατιωτική υπηρεσία, την ώρα που μεγάλα τμήματα του πληθυσμού θρηνούν απώλειες στον πόλεμο της Γάζας, ενώ οι χαρεδίμ παραμένουν εκτός στρατιωτικού πλαισίου επί δεκαετίες. Η ισραηλινή κυβέρνηση δέχεται ασφυκτικές πιέσεις από το Ανώτατο Δικαστήριο, την αντιπολίτευση αλλά και την ίδια την κοινωνία, προκειμένου να τερματίσει τα προνόμια των υπερορθόδοξων και να επιτύχει δίκαιη κατανομή των υποχρεώσεων.

Η πρόθεση του στρατού να προχωρήσει άμεσα σε συλλήψεις καταδεικνύει τη σοβαρότητα της απόφασης και την προσπάθεια να εκπεμφθεί μήνυμα αποφασιστικότητας. Ωστόσο, η πρακτική αδυναμία μαζικών συλλήψεων φανερώνει και τα όρια της κρατικής εξουσίας απέναντι σε ένα οργανωμένο και ηθικά συμπαγές σύστημα θρησκευτικής ανυπακοής.

Η κρίση για τη στράτευση των χαρεδίμ δεν είναι απλώς νομική ή διοικητική. Είναι κρίση ταυτότητας για το Ισραήλ του 21ου αιώνα: ένα κράτος δημοκρατικό αλλά ταυτόχρονα εβραϊκό· στρατιωτικά πανίσχυρο αλλά κοινωνικά κατακερματισμένο. Η επόμενη φάση της αντιπαράθεσης δεν θα κριθεί μόνο στους δρόμους ή στα στρατολογικά γραφεία, αλλά στις πολιτικές ισορροπίες της Κνεσέτ και στη σχέση κράτους και θρησκείας — μια σχέση που καθορίζει όχι μόνο το παρόν, αλλά και το μέλλον της χώρας.