Γάζα: Η αιγυπτιακή πρόταση για τη διακυβέρνηση και την ανοικοδόμηση-Οι τρεις φάσεις

Σε μια από τις πιο κρίσιμες περιόδους της παλαιστινιακής ιστορίας και εν μέσω μιας καταστροφικής πολεμικής κρίσης που μαίνεται στη Γάζα από τις 7 Οκτωβρίου 2023, η Αίγυπτος εμφανίζεται στο διπλωματικό προσκήνιο με ένα ολοκληρωμένο σχέδιο διακυβέρνησης και αποκατάστασης του παλαιστινιακού θύλακα. Η πρόταση παρουσιάστηκε από τον Αιγύπτιο Υπουργό Εξωτερικών, Μπάντρ Αμπντελάτι, στο περιθώριο της Διεθνούς Διάσκεψης για τη «λύση των δύο κρατών» που πραγματοποιήθηκε στη Νέα Υόρκη και βασίζεται σε τρεις φάσεις: άμεση κατάπαυση του πυρός, πρώιμη φάση αποκατάστασης και μετάβαση σε μια μορφή διακυβέρνησης υπό παλαιστινιακή και διεθνή επίβλεψη.

Σπύρος Σιδέρης

Στόχος είναι η διαμόρφωση ενός νέου διοικητικού και θεσμικού πλαισίου για τη Γάζα, με απομάκρυνση της Χαμάς από το πολιτικό προσκήνιο και τελική κατάληξη τη δημιουργία ενιαίου παλαιστινιακού κράτους.

Ο Αμπντελάτι δήλωσε ευθέως ότι το Κάιρο έχει έτοιμο ένα σχέδιο με πλήρη πολιτική, θεσμική και αστυνομική πρόβλεψη, το οποίο έχει ήδη τύχει αραβικής και διεθνούς υποστήριξης, υπό την προϋπόθεση επίτευξης συμφωνίας για κατάπαυση πυρός. Όπως τόνισε, «η Αίγυπτος εκπαιδεύει ήδη εκατοντάδες Παλαιστινίους για την ανάληψη καθηκόντων ασφάλειας», ενώ διεξάγει καθημερινές επαφές με τις ΗΠΑ και το Κατάρ ώστε να επιτευχθεί η αναγκαία πολιτική συναίνεση.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ, Αϊμάν Ράκαμπ, η πρόταση του Καΐρου εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική αποκατάστασης που υιοθετήθηκε στην έκτακτη Αραβική Σύνοδο Κορυφής τον περασμένο Μάρτιο και αφορά το σύνολο της ανοικοδόμησης της Γάζας. Η πρόταση της Αιγύπτου περιλαμβάνει τη δημιουργία επιτροπής κοινωνικής υποστήριξης που θα διοικεί προσωρινά τη Γάζα, την εκπαίδευση ενός νέου παλαιστινιακού αστυνομικού μηχανισμού υπό την αιγίδα της Παλαιστινιακής Αρχής και την απουσία της Χαμάς από τη μεταβατική πολιτική σκηνή.

Ο Ράκαμπ υποστηρίζει ότι η Χαμάς αναγνωρίζει πλέον ότι δεν είναι αποδεκτή ως διαχειριστική δύναμη στη μετά τον πόλεμο εποχή — ούτε σε τοπικό ούτε σε διεθνές επίπεδο. Επιπλέον, το σχέδιο προτείνει την προσωρινή ανάπτυξη διεθνών ή αραβικών δυνάμεων ασφαλείας για την επίβλεψη της τάξης έως ότου η νέα δύναμη εκπαιδευτεί επαρκώς και μεταβιβαστεί στην Παλαιστινιακή Αρχή, γεγονός που θα οδηγήσει στην προκήρυξη εκλογών και την εκκίνηση μιας πολιτικής διαδικασίας δημιουργίας ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους.

Σημαντικό στοιχείο αποτελεί το γεγονός ότι η πρόταση περιλαμβάνει και το τεχνικό και οικονομικό σκέλος της ανοικοδόμησης. Η συνολική εκτιμώμενη δαπάνη φτάνει τα 53 δισεκατομμύρια δολάρια, με δύο διακριτές φάσεις: η πρώτη, διάρκειας έξι μηνών, αφορά την πρώιμη ανάκαμψη, με απομάκρυνση περίπου 50 εκατομμυρίων τόνων ερειπίων, εγκατάσταση προσωρινών κατοικιών και επισκευή περίπου 60.000 μερικώς κατεστραμμένων μονάδων. Η δεύτερη φάση, διάρκειας έως πέντε ετών, περιλαμβάνει την κατασκευή νέων κατοικιών, την ίδρυση λιμανιού και αεροδρομίου καθώς και τη δημιουργία περιοχών εφοδιαστικής υποστήριξης.

Ο Αιγύπτιος διπλωμάτης Μοχάμεντ Χεγκάζι, μέλος του Αιγυπτιακού Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων, περιέγραψε το σχέδιο ως τριμερή στρατηγική παρέμβαση, όπου η πρώτη φάση αφορά τη διπλωματική πίεση για κατάπαυση πυρός, η δεύτερη την προσωρινή αποκατάσταση και η τρίτη τη σταδιακή εφαρμογή της λύσης των δύο κρατών. Σύμφωνα με τον ίδιο, η διακυβέρνηση της Γάζας θα βασιστεί σε μια επιτροπή κοινωνικής υποστήριξης που θα λειτουργεί υπό την Παλαιστινιακή Αρχή, με μοναδική κρατική εξουσία και ενιαίο οπλισμό — κρίσιμη προϋπόθεση για την εξάλειψη των ανταγωνιστικών ένοπλων φατριών.

Ο πρώην Υφυπουργός Εξωτερικών της Αιγύπτου, Χουσεΐν Χαρίντι, συμφωνεί με την παραπάνω ανάλυση και προσθέτει ότι η πρόταση περιλαμβάνει και τη δημιουργία προσωρινής κυβέρνησης τεχνοκρατών, η οποία θα διοικήσει τη Γάζα για έξι μήνες, υπό την αιγίδα της Παλαιστινιακής Αρχής και χωρίς κομματικό χαρακτήρα. Η πρόβλεψη για ανάπτυξη διεθνούς δύναμης ειρήνης παραμένει ενεργή, εφόσον υπάρξει συντονισμός με τα Ηνωμένα Έθνη.

Στη βάση της έκτακτης Συνόδου για την Παλαιστίνη που φιλοξενήθηκε στο Κάιρο, το σχέδιο ενισχύθηκε περαιτέρω από τον «Νεοϋορκέζικο Διακηρυκτικό Χάρτη», ο οποίος εκδόθηκε στο τέλος της Διάσκεψης του ΟΗΕ για τη λύση των δύο κρατών. Το κείμενο αυτό υπογράμμισε την ανάγκη άμεσης εκκίνησης του σχεδίου ανοικοδόμησης, την παραμονή των Παλαιστινίων στις εστίες τους και τη διεθνή υποστήριξη για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του εγχειρήματος.

Ωστόσο, παρά τα θετικά σήματα, ο Χαρίντι επισημαίνει έναν θεμελιώδη σκόπελο: η ισραηλινή και η αμερικανική κυβέρνηση φαίνεται να έχουν διαφορετική αντίληψη για τη μεταπολεμική Γάζα. Σύμφωνα με διαρροές, προωθείται ένα σχέδιο βάσει του οποίου περίπου το 40% της Γάζας θα τεθεί υπό ισραηλινό έλεγχο. Αν και δεν υπάρχει επίσημη επιβεβαίωση, διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι το Ισραήλ έχει ήδη ξεκινήσει βήματα εφαρμογής αυτής της στρατηγικής, γεγονός που θα μπορούσε να ακυρώσει το αιγυπτιακό σχέδιο.

Η παρούσα πρόταση της Αιγύπτου, η οποία ισορροπεί ανάμεσα στην ανάγκη θεσμικής σταθερότητας και τη διεθνή νομιμότητα, αναμένεται να βρεθεί στο επίκεντρο των μελλοντικών διαπραγματεύσεων, εφόσον επιτευχθεί κατάπαυση πυρός. Η πρόκληση έγκειται στην ευθυγράμμιση των διεθνών παικτών, στην αποδοχή των παλαιστινιακών φατριών, και κυρίως, στην κατοχύρωση του παλαιστινιακού λαού ως αυθεντικού κυρίαρχου της επόμενης ημέρας στη Γάζα.

Η συζήτηση για το μέλλον της Γάζας αποκτά έτσι μεταβατική γεωπολιτική σημασία: όχι μόνο για την ίδια την Παλαιστίνη, αλλά και για την περιφερειακή αρχιτεκτονική της Μέσης Ανατολής, την ευρωαραβική συνεργασία, και τη διεθνή τάξη που θα προκύψει μετά την πιο αιματηρή σύγκρουση της τελευταίας δεκαετίας.