Ανάλυση: Οι πραγματικοί στόχοι Νετανιάχου πίσω από την προστασία των Δρούζων στη νότια Συρία

Σε μια από τις πιο ευαίσθητες και εύφλεκτες γωνιές της Μέσης Ανατολής, το νότιο μέτωπο της Συρίας παίρνει ξανά φωτιά, αυτή τη φορά με την υπογραφή του Μπενιαμίν Νετανιάχου. Οι πρόσφατες ισραηλινές επιθέσεις εναντίον συριακών στρατιωτικών θέσεων, με πρόσχημα την «προστασία των Δρούζων» της Συρίας, έχουν ανοίξει νέο κύκλο συζήτησης για τα πραγματικά κίνητρα του Ισραηλινού πρωθυπουργού, ενώ οι φωνές που μιλούν για επεκτατικές βλέψεις και στρατηγικές στοχεύσεις πληθαίνουν.

Σπύρος Σιδέρης

Ο ίδιος ο Νετανιάχου προσπάθησε να εμφανίσει τη στρατιωτική δράση ως πράξη υπεράσπισης των Δρούζων, όπως ισχυρίστηκε στις συνομιλίες του με τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, όμως η τοπική πραγματικότητα στη Συρία και οι ενδοϊσραηλινές αντιδράσεις δείχνουν μια πολύ πιο σύνθετη εικόνα.

Οι Δρούζοι της Συρίας, μια κοινότητα με μακραίωνη παρουσία, έχουν υποστεί επιθέσεις και διώξεις από το 2011, κυρίως από το καθεστώς του Μπασάρ αλ-Άσαντ, πολύ πριν εμφανιστούν στο προσκήνιο οι επιθέσεις από ένοπλες βεδουίνικες ομάδες. Το Ισραήλ δεν επενέβη ούτε μία φορά για την προστασία τους, και η αιφνίδια στρατιωτική του «ευαισθησία» το 2024 εγείρει ερωτήματα.

Οι ίδιοι οι Δρούζοι του Ισραήλ, αν και υποχρεωμένοι σε στρατιωτική θητεία από το 1958, υποφέρουν από διακρίσεις, κακοδιαχείριση στις κοινότητές τους, ελλείψεις σε υποδομές, κατασχέσεις γης και απειλές κατεδαφίσεων λόγω του νόμου «Καμέντς». Η ισραηλινή κυβέρνηση επισφράγισε το καθεστώς υποβάθμισης με τον Νόμο του Έθνους που θεσμοθέτησε την εθνοτική ανωτερότητα των Εβραίων πολιτών. Αν αυτό είναι το πλαίσιο για τους Δρούζους εντός Ισραήλ, δύσκολα μπορεί να πείσει κάποιος ότι η έγνοια του Νετανιάχου στρέφεται στους συγγενείς τους στη Συρία.

Οι τελευταίες επιθέσεις της Δευτέρας και Τρίτης στη Συρία, όταν μαχητές επιτέθηκαν βάναυσα στη Σουέιντα, έφεραν καθυστερημένες ισραηλινές στρατιωτικές κινήσεις που περιλάμβαναν πλήγματα σε συμβολικούς κρατικούς στόχους, όπως το γενικό επιτελείο και το υπουργείο Άμυνας. Αν το ενδιαφέρον ήταν για τους Δρούζους, γιατί δεν επενέβη το Ισραήλ προτού φτάσουν τα συριακά άρματα από τη Δαμασκό στη Σουέιντα; Και γιατί δεν αξιοποίησε τους υπάρχοντες διαύλους επικοινωνίας με τη Δαμασκό, μέσω της Άγκυρας ή του Μπακού, παρά προτίμησε τις βίαιες μονομερείς επιθέσεις;

Η αντιπολίτευση στο Ισραήλ, με προεξάρχοντα τον Γιαΐρ Λαπίντ, κατήγγειλε ανοιχτά τις επιθέσεις, ενώ ακόμα και δεξιοί αναλυτές όπως ο καθηγητής Εγιάλ Ζίσερ μίλησαν για άλλες στοχεύσεις πίσω από τη στρατιωτική κλιμάκωση. Η ανάγνωση αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι ο Λαπίντ έχει πρόσβαση σε απόρρητες κρατικές πληροφορίες. Όλα δείχνουν ότι οι πραγματικοί στόχοι του Νετανιάχου δεν ήταν οι Δρούζοι, αλλά η επιδίωξη στρατηγικών κερδών στη νότια Συρία.

Η μακρά γραμμή του Ισραήλ να αποδυναμώσει τη Συρία ως ενιαίο κράτος δεν είναι νέα. Από την πτώση του Άσαντ, ο Νετανιάχου επιχείρησε να υλοποιήσει παλιές ισραηλινές επιδιώξεις για τον κατακερματισμό της Συρίας, έχοντας πραγματοποιήσει περίπου 500 αεροπορικές επιδρομές που κατέστρεψαν το 85% των αντιαεροπορικών δυνατοτήτων της. Η συνάντηση Τραμπ-Σαράα στη Ριάντ θεωρήθηκε από το Τελ Αβίβ ως πλήγμα σε αυτές τις φιλοδοξίες, και ο Νετανιάχου ξεκίνησε έναν αγώνα για να μην τις εγκαταλείψει.

Κρίσιμο στοιχείο της στρατηγικής του είναι η διεκδίκηση αναγνώρισης της προσάρτησης των Υψιπέδων του Γκολάν και η δημιουργία αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης από τη Δαμασκό μέχρι τα σύνορα με την Ιορδανία και το Ισραήλ, σε βάθος 3-5 χιλιομέτρων, που θα περιλαμβάνει και εννέα μόνιμα ισραηλινά στρατιωτικά φυλάκια. Αυτή η πρόταση απορρίφθηκε από τον πρόεδρο Αχμάντ αλ-Σαράα, ο οποίος αρνήθηκε να υπογράψει όρους που θα παρέδιδαν την εθνική κυριαρχία, έστω και για αντάλλαγμα ασφαλιστικών συμφωνιών τύπου «Συμφωνίες Αβραάμ».

Ο Νετανιάχου, εφαρμόζοντας τη στρατηγική του «ειρήνη μέσω ισχύος», προχώρησε σε κλιμάκωση όχι μόνο στρατιωτική, αλλά και πολιτική και επικοινωνιακή, κατηγορώντας τον Σαράα για σχέσεις με τη Τζαμπχάτ αλ-Νούσρα, για συνέργεια σε σφαγές Δρούζων και για βία κατά Αλαουιτών στην παραλιακή Συρία. Ένας από τους πιο έμπειρους Ισραηλινούς αναλυτές, ο Τσβι Μπαράελ, παρομοίασε τον Νετανιάχου με ελέφαντα σε πορσελάνινο κατάστημα, που εισβάλλει βίαια στη σκηνή χωρίς στρατηγικό σχέδιο και θρυμματίζει ό,τι αγγίζει.

Η εικόνα που διαμορφώνεται, λοιπόν, δεν είναι απλώς μιας ανθρωπιστικής παρέμβασης, αλλά μιας συνειδητής εκμετάλλευσης της αστάθειας στη νότια Συρία για να επιβληθούν γεωπολιτικές τετελεσμένες καταστάσεις. Η Δαμασκός βρίσκεται μπροστά σε μια δύσκολη εξίσωση: από τη μια πρέπει να αποκαταστήσει την ασφάλεια στη Σουέιντα και να καθησυχάσει τις ανησυχίες των Δρούζων, και από την άλλη να αποκρούσει την ισραηλινή πίεση χωρίς να εμπλακεί σε ανοιχτή σύγκρουση. Παράλληλα, το γεγονός ότι η Άγκυρα εμφανίζεται ως δυνητικός μεσολαβητής δείχνει ότι η περιφερειακή αρχιτεκτονική ασφάλειας στη Μέση Ανατολή βρίσκεται σε φάση αναδιάταξης.

Το ερώτημα που μένει ανοιχτό είναι αν η συριακή ηγεσία θα καταφέρει να κεφαλαιοποιήσει την αραβική στήριξη που εκφράστηκε στις πρόσφατες κοινές δηλώσεις (όπως αυτή των δώδεκα αραβικών κρατών) και να διαμορφώσει ένα νέο εσωτερικό κοινωνικό συμβόλαιο που να εντάσσει ισότιμα τις θρησκευτικές και εθνοτικές κοινότητες. Αν αυτό δεν συμβεί, το κενό θα συνεχίσει να καλύπτεται από περιφερειακές δυνάμεις, με το Ισραήλ στην πρώτη γραμμή των επικίνδυνων ελιγμών, εργαλειοποιώντας κάθε κρίση για να επεκτείνει τις θέσεις του. Το νότιο μέτωπο της Συρίας, αντί για χώρος προστασίας των πολιτών, κινδυνεύει έτσι να μετατραπεί σε εργαστήριο πειραματισμών γεωπολιτικής ισχύος, με απρόβλεπτες συνέπειες για όλη την περιοχή.