H “Γαλάζια Πατρίδα” της Λιβύης και τα κενά στην εξωτερική μας πολιτική

Και δεύτερη ρηματική διακοίνωση προς τον ΟΗΕ έχει κάνει η Λιβύη, με την κατάθεση χάρτη όπου τα όρια της υφαλοκρηπίδας της φτάνουν έως την Κρήτη. Το έγγραφο κατατέθηκε στις 27 Μαΐου και δημοσιεύτηκε την 1η Ιουλίου. Στη σχετική επιστολή, η Λιβύη επικαλείται το τουρκολιβυκό μνημόνιο, χαρακτηρίζει άκυρη τη συμφωνία Ελλάδας–Αιγύπτου για την ΑΟΖ και κατηγορεί την Αθήνα ότι «συνεχίζει έρευνες και γεωτρήσεις (…) κατά σοβαρή παραβίαση των καθιερωμένων κανόνων και πρακτικών του διεθνούς δικαίου».

Σεραφείμ Κοτρώτσος

Το θέμα είναι από μόνο του σοβαρό, καθώς είναι η δεύτερη προκλητική πράξη σε βάρος της Ελλάδας από την προσωρινή κυβέρνηση της Τρίπολης μέσα σε δύο εβδομάδες. Γίνεται, όμως, ακόμα σοβαρότερο διότι μόλις πριν λίγες ημέρες βρέθηκε στην πρωτεύουσα της Δυτικής Λιβύης ο υπουργός Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτης, ο οποίος, μάλιστα, στις δηλώσεις που έκανε εξήρε το επίπεδο συνεννόησης των δύο πλευρών και προϊδέασε για προσπάθειες σύγκλισης ενώπιον του διεθνούς δικαίου.

Αυτομάτως προκύπτουν δύο πιθανότητες: ή ο επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας δεν γνώριζε για τη δεύτερη ρηματική διακοίνωση κατά της χώρας μας από τους συνομιλητές του, ή είχε ενημερωθεί αλλά προσποιήθηκε ότι δεν συμβαίνει κάτι ανησυχητικό και συνέχισε να διαπραγματεύεται (τι;).

Και οι δύο εκδοχές είναι ιδιαιτέρως προβληματικές, μάλλον πρέπει να επιλέξουμε τη δεύτερη, ειδάλλως θα έπρεπε να “ξηλωθούν” πολλοί από υπηρεσιακούς παράγοντες στο νεοκλασικό της Βασιλίσσης Σοφίας, στο προξενείο της Τρίπολης, ακόμα και στις μυστικές μας υπηρεσίες που υποτίθεται παρακολουθούν τις σχετικές εξελίξεις.

Ως προς τη δεύτερη εκδοχή: προφανώς πρέπει να εκτιμήσουμε ότι βασίζεται στη γνωστή άποψη ότι συνομιλούμε ακόμα και με αυτούς που προκαλούν έμμεσα ή άμεσα την εθνική μας κυριαρχία και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο, ώστε να μην κλείνουμε τους διαύλους επικοινωνίας- κάτι τέτοιο, όπως λέγεται, θα ήταν χειρότερο.

Ας δούμε τι απαντά το υπουργείο Εξωτερικών σχετικά με τη δεύτερη κατά σειρά “επιθετική” ενέργεια της Τρίπολης:

• Υπογραμμίζει ότι η ρηματική διακοίνωση δεν έχει νομική ισχύ και δεν επηρεάζει την υπάρχουσα διεθνή τάξη πραγμάτων.
  -Οι θέσεις αυτές έχουν τεθεί στο παρελθόν και απαντηθεί προσηκόντως από την Ελλάδα και την Αίγυπτο.

Ερώτημα: Τέθηκαν και κατά τις επαφές Γεραπετρίτη στην Τρίπολη; Εάν ναι, γιατί δεν ανακοινώθηκαν και η ελληνική πλευρά περιορίστηκε να περιγράφει ένα σχεδόν “ειδυλλιακό” περιβάλλον συνομιλιών;

• Όπως σημειώνουν, επίσης, το διεθνές δίκαιο δεν επικαθορίζεται από μονομερείς ρηματικές διακοινώσεις, ούτε από ευσεβείς πόθους τρίτων. Τέτοιες θέσεις δεν παραπέμπουν σε ετοιμότητα για επανέναρξη συνομιλιών για οριοθέτηση Υφαλοκρηπίδας και Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, βάσει του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας.

• Η Ελλάδα θα συνεχίσει στον δρόμο του διεθνούς δικαίου και των στέρεων περιφερειακών συμμαχιών που πολλαπλασιάζουν τη διπλωματική της ισχύ.

Ερώτημα: Ποιές ακριβώς είναι οι στέρεες περιφερειακές συμμαχίες; Μέχρις ώρας κανείς δεν άσκησε με δυναμικό τρόπο κριτική στη νέα λιβυκή πρόκληση, ίσως κάτι πρέπει να αναμένουμε από την Αίγυπτο.

• Σε αντίθεση με άκυρες και ανυπόστατες συμφωνίες, η Ελλάδα βαδίζει και ενεργεί βάσει του Διεθνούς Δικαίου και δεν διστάζει να διατυπώνει ευθέως τις θέσεις της σε κάθε συνομιλητή της, όπως έπραξε και πρόσφατα ο Υπουργός Εξωτερικών κατά την επίσκεψή του στη Λιβύη. Σημείωση: Εάν, όντως, το έπραξε, δεν μας το είπε…

Πάμε τώρα σε κάποια πρώτα συμπεράσματα:

1. Η Αθήνα επιμένει να μην συνδέει άμεσα και δημόσια τις προκλήσεις της Τρίπολης με τον γεωπολιτικό της πάτρονα, την Τουρκία. Είναι, όμως, πασιφανές ότι ακολουθεί κατά γράμμα το αφήγημα του Ερντογάν για τις θαλάσσιες ζώνες στη νοτιοανατολική Μεσόγειο. Πρόκειται για ένα δόγμα “Γαλάζιας Πατρίδας” από τη Λιβύη, “copy paste” του (μητρικού) δόγματος του τουρκικού αναθεωρητισμού. Γιατί,άραγε, δεν ομολογείται ότι η Τρίπολη δρά ως γεωπολιτικός “μισθοφόρος” για λογαριασμό της Τουρκίας, πράττει, ουσιαστικά, αυτό που ευθέως δεν θέλει να κάνει η Άγκυρα ώστε να συνεχίσει να εμφανίζεται ως πρόβατο (ενώ είναι λύκος) ενώπιον των Ευρωπαίων και των ΗΠΑ μέχρις ότου εξασφαλίσει τα μείζονα: συμμετοχή στην ευρωπαϊκή κοινή άμυνα (ReArm, SAFE), συμφωνίες με Ουάσιγκτον για τα F35, και με Βερολίνο και Λονδίνο για τα Eurofighter, κονδύλια για το μεταναστευτικό, και αναγνώριση του γεωπολιτικού διαμεσολαβητικού ρόλου τους στην ευρύτερη περιοχή.

2. Δεν επισημαίνεται ότι το ανυπόστατο και παράνομο (μεν) τουρκολιβυκό μνημόνιο –ο μεγάλος αιφνιδιασμός της εξωτερικής μας πολιτικής το 2019– μπορεί να μην παράγει έννομα αποτελέσματα, όπως λέμε, προκαλεί(δε), ωστόσο, γεωπολιτικές στρεβλώσεις που όσο περνάει ο χρόνος αποκτούν μόνιμο χαρακτήρα. Δηλαδή, “κανονικοποιούνται” έναντι μιας διεθνούς κοινότητας που ανέχεται πλέον τον αναθεωρητισμό κάθε είδους, και, επιπλέον, αποφεύγει να αναγνωρίσει το ανοικτό μέτωπο των τουρκικών κινήσεων στην περιοχή μας (Αιγαίο, Ν.Α Μεσόγειος, Κυπριακό). ως εκ τούτου, η αντίδραση με την επίκληση του διεθνούς δικαίου μπορεί να είναι ορθή και υποχρεωτική, δεν φαίνεται, όμως, αποτελεσματική, διότι σχεδόν κανείς από τους εταίρους και συμμάχους μας δεν πολυνοιάζεται για το διεθνές δίκαιο.

3. Η εξωτερική μας πολιτική δείχνει να μην δηλώνει δημόσια (θεωρώ ότι είναι απίθανο να μην λαμβάνεται υπόψη στον σχεδιασμό στα κλειστά δωμάτια του υπουργείου Εξωτερικών) ότι αυτή τη στιγμή η Τουρκία κινείται εναντίον μας “δια αντιπροσώπων”:

–μέσω της Τρίπολης για να αναιρέσει ή να “φρενάρει” την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών στη Ν.Α Μεσόγειο και, κυρίως, την υλοποίηση των σχεδίων ερευνών και εξόρυξης από τις αμερικανικές πολυεθνικές Exxon και Chevron, (θετικό, μέχρις ώρας το ότι, όπως ενημερώνει ο αρμόδιος υπουργός Στ. Παπασταύρου, οι εταιρείες δεν προτίθενται να υποχωρήσουν από τους σχεδιασμούς τους)

-και μέσω της Βεγγάζης με “εργαλειοποίηση” των μεταναστευτικών ροών προς την Κρήτη. Προτιμά, δηλαδή, να προσποιείται ότι τα “ήρεμα νερά” (κανείς δεν υποτιμά την αξία τους) στο Αιγαίο είναι υπέρτερης σημασίας από την διευρυνόμενη και ολοένα και πιό προκλητική παρουσία της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή.

Εν κατακλείδι, εάν συνεχιστεί αυτή η πολιτική της Τουρκίας, τα μέτωπα για τη χώρα μας θα αυξάνονται, και η διαχείρισή τους θα γίνεται δυσκολότερη. Οι συσχετισμοί στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ δεν μας ευνοούν όσο πριν λίγα χρόνια όταν επαιρόμεθα για τις ισχυρές φιλίες και συμμαχίες μας. Εφόσον δεν αναθεωρηθεί η στρατηγική της εξωτερικής μας πολιτική και δεν γίνουν γρήγορα κινήσεις για την ανάκτηση γεωπολιτικού “εδάφους”, τότε θα βρεθούμε μπροστά σε τετελεσμένα που θα εκλαμβάνονται ως ανεκτά από τη διεθνή κοινότητα, όσο κι αν καταστρατηγούν το διεθνές δίκαιο.