Μεταναστευτικό/ Η φρίκη που ζουν οι εξαθλιωμένοι Αφρικανοί στη Λιβύη και την Τυνησία- Μαρτυρία που σοκάρει

Το άρθρο του ADEKEYE ADEBAJO*, αφρικανού πανεπιστημιακού στο The Project Syndicate πραγματικά σοκάρει. Επιβεβαιώνει, δε, μαρτυρίες που είδαν το φως της δημοσιότητας σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο εκμεταλεύονται, κακοποιούν, και εξαθλιώνουν πρόσφυγες και μετανάστες οι αρχές της ανατολικής Λιβύης -και όχι μόνο- πριν τους βάλουν στα σαπιοκάραβα που τους φέρνουν στις ακτές της Κρήτης.

Βιασμοί γυναικών, απαγωγές, εκβιασμοί και άλλα πολλά, αποτελούν τη μέθοδο των διακινητών που δρουν κάτω από την ανοχή, ίσως και τον έλεγχο, του Χαφτάρ, και άλλων αρχών στη Βόρεια Αφρική.

«Η ακτοφυλακή της Λιβύης υποβάλει τους Αφρικανούς μετανάστες που προσπαθούν να φτάσουν στην Ευρώπη σε αδιανόητες φρικαλεότητες – σεξουαλική βία, βασανιστήρια, αυθαίρετες κρατήσεις, ξυλοδαρμούς και υποδούλωση. Οι δυνάμεις ασφαλείας της Τυνησίας βιάζουν γυναίκες, ξυλοκοπούν παιδιά, εγκαταλείπουν ανθρώπους στην έρημο. Η τρέχουσα πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που χρηματοδοτεί τρίτες χώρες, συχνά με καταπιεστικά καθεστώτα, για να κλείσουν τα σύνορα με κάθε τρόπο, είναι απάνθρωπη.

«Για να αντιμετωπίσουν την πηγή της αφρικανικής μετανάστευσης, οι Ευρωπαίοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να κατανοήσουν γιατί οι νέοι Αφρικανοί ξεκινούν το επικίνδυνο ταξίδι τους. Η μείωση της μετανάστευσης από την Αφρική απαιτεί γενναιόδωρη συνεισφορά στην ανάπτυξή της. Η ΕΕ επέλεξε κυνικά τη δεύτερη προσέγγιση, υπονομεύοντας την ηθική της υπόσταση. Αν η Ένωση θέλει να παρουσιάσει τον εαυτό της ως μια παγκόσμια δύναμη για το καλό, ας ακολουθήσει μεταναστευτικές πολιτικές που αντανακλούν την ανθρωπιά. Όχι την ιδιοτέλεια»

Στο άρθρο (συνοπτική καταγραφή από το KREPORT) του ο πανεπιστημιακός αναφέρει:

Οι Ευρωπαίοι μπορεί να νιώθουν αποτροπιασμό για τις μεταναστευτικές πολιτικές του Ν. Τραμπ, οι οποίες περιλαμβάνουν τη σύλληψη ανθρώπων από τους δρόμους και την απέλασή τους χωρίς δίκαιη δίκη. Ωστόσο, η δεκαετής κατασταλτική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά των παράνομων Αφρικανών μεταναστών που – φεύγοντας από συγκρούσεις, κλιματικές καταστροφές και φτώχεια – προσπαθούν να φτάσουν στην Ευρώπη δια θαλάσσης με σάπια σκάφη, είναι εξίσου αποτρόπαια.

Η ΕΕ, αντί να χρησιμοποιήσει την οικονομική της δύναμη για να ενισχύσει την ανάπτυξη και να υποστηρίξει τη δημιουργία θέσεων εργασίας στην Αφρική, διέθεσε 500 εκατ. ευρώ (585 εκατ. δολάρια) στο Πλαίσιο Συνεργασίας για τη Μετανάστευση του 2016, ένα νέο τρόπο συνεργασίας με τις χώρες προέλευσης για τη μείωση της μετανάστευσης. Οι συνεργασίες με την Αιθιοπία, το Μάλι, τον Νίγηρα, τη Νιγηρία και τη Σενεγάλη υποτάξανε την αναπτυξιακή βοήθεια στους στόχους παρεμπόδισης της μετανάστευσης.

Οι συνολικές αφίξεις μεταναστών στην ΕΕ μειώθηκαν κατά περίπου 20% τους πρώτους πέντε μήνες του 2025. Η μείωση οφείλεται στις επί χρόνια παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τους εταίρους της ΕΕ, τρίτες χώρες που ουσιαστικά δωροδοκούνται για να εμποδίζουν τη μετακίνηση των ανθρώπων. Το 2024, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο καυτηρίασε το λεγόμενο Ταμείο Έκτακτης Ανάγκης για την Αφρική (5 δισεκ. ευρώ) επειδή έκλεισε τα μάτια στους κινδύνους για τα ανθρώπινα δικαιώματα που ενέχει η ανάθεση της μεταναστευτικής πολιτικής σε αυταρχικά καθεστώτα στην Τυνησία, την Αίγυπτο, τη Λιβύη.

Η ακτοφυλακή της Λιβύης έχει υποβάλει τους Αφρικανούς μετανάστες σε αδιανόητες φρικαλεότητες – σεξουαλική βία, βασανιστήρια, αυθαίρετες κρατήσεις, ξυλοδαρμούς και υποδούλωση. Οι δυνάμεις ασφαλείας της Τυνησίας βιάζουν γυναίκες, ξυλοκοπούν παιδιά, εγκαταλείπουν ανθρώπους στην έρημο και, σύμφωνα με αναφορές, συμπράττουν με λαθρέμπορους. Πέρυσι, μια εσωτερική έκθεση της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης που διέρρευσε προειδοποίησε ότι η συνεχιζόμενη υποστήριξη προς το αυταρχικό καθεστώς της Τυνησίας θα βλάψει τη φήμη της ΕΕ.

Η σκληρότητα που επιδεικνύεται εντός της ΕΕ δεν είναι λιγότερο συγκλονιστική. Η Frontex φέρεται να εμπλέκεται στην συγκάλυψη εκατοντάδων παράνομων επαναπροωθήσεων στο Αιγαίο Πέλαγος. Πολωνοί συνοριοφύλακες ανάγκασαν μετανάστες να επιστρέψουν στη Λευκορωσία, όπου ξυλοκοπήθηκαν και βιάστηκαν. Πέρυσι, τρεις Αιγύπτιοι έφηβοι πέθαναν από το κρύο, καθώς Βούλγαροι αξιωματικοί εμπόδισαν τη διάσωσή τους κοντά στα τουρκικά σύνορα. Πολλοί Σουδανοί αιτούντες άσυλο εξακολουθούν να κρατούνται παράνομα σε ελληνικές φυλακές.

Η τρέχουσα προσέγγιση της ΕΕ είναι αναποτελεσματική και απάνθρωπη. Η πρότασή της να χρησιμοποιήσει την εξωτερική βοήθεια ως μέσο πίεσης, είναι ακόμη πιο αναποτελεσματική.

Για να αντιμετωπίσουν την πηγή της αφρικανικής μετανάστευσης, οι Ευρωπαίοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να κατανοήσουν γιατί οι νέοι άνθρωποι ξεκινούν αυτό το επικίνδυνο ταξίδι.

Μια έκθεση του 2019 του Προγράμματος Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, βασισμένη σε συνεντεύξεις με 1.970 Αφρικανούς μετανάστες από 39 χώρες, που διεξήχθησαν σε 13 κράτη μέλη της ΕΕ, διαπίστωσε ότι είχαν συνήθως εκπαίδευση πάνω από το μέσο όρο των χωρών καταγωγής τους και είχαν σταθερές θέσεις εργασίας εκεί. Ωστόσο, μόνο το 38% δήλωσε ότι κέρδιζε αρκετά «για να τα βγάζει πέρα». Αδυνατώντας να εκπληρώσουν τις φιλοδοξίες τους στην Αφρική και με πολλούς από αυτούς να αντιμετωπίζουν πόλεμο και καταπίεση, αυτοί οι νέοι στράφηκαν προς την Ευρώπη αναζητώντας ευκαιρίες και ασφάλεια.

Η μείωση της μετανάστευσης από την Αφρική απαιτεί γενναιόδωρη συνεισφορά στην ανάπτυξή της, όχι χρηματοδότηση τρίτων χωρών (πολλές εκ των οποίων έχουν καταπιεστικά καθεστώτα) για να κλείσουν τα σύνορα με κάθε μέσο. Η ΕΕ επέλεξε κυνικά τη δεύτερη προσέγγιση, υπονομεύοντας την ηθική της υπόσταση. Αν η Ένωση θέλει να παρουσιάσει τον εαυτό της ως μια παγκόσμια δύναμη για το καλό, μετά την αποχώρηση της Αμερικής από την παγκόσμια σκηνή, πρέπει να ακολουθήσει μεταναστευτικές πολιτικές που αντανακλούν την κοινή μας ανθρωπιά. Όχι ιδιοτελή συμφέροντα.

(*) Ο Adekeye Adebajo, καθηγητής και ανώτερος ερευνητής στο Κέντρο Προώθησης της Επιστήμης του Πανεπιστημίου της Πρετόρια, υπηρέτησε σε αποστολές του ΟΗΕ στη Νότια Αφρική, τη Δυτική Σαχάρα και το Ιράκ. Είναι συγγραφέας των βιβλίων The Splendid Tapestry of African Life: Essays on A Resilient Continent, its Diaspora, and the World (Routledge, 2025) και Global Africa: Profiles in Courage, Creativity, and Cruelty (Routledge, 2024). Είναι επίσης συντάκτης του βιβλίου «The Black Atlantic’s Triple Burden: Slavery, Colonialism, and Reparations» (Manchester University Press, 2025).