Εμβόλια που σώζουν ζωές: Παγκόσμια πρόοδος με εμπόδια στην παιδική ανοσοποίηση

Νέα δεδομένα από ΠΟΥ και UNICEF καταγράφουν μικρή πρόοδο αλλά και σοβαρές ανισότητες στην πρόσβαση στα εμβόλια το 2024. 

Ρούλα Σκουρογιάννη

Το 2024, περίπου 115 εκατομμύρια βρέφη παγκοσμίως (89%) έλαβαν τουλάχιστον μία δόση του βασικού εμβολίου κατά της διφθερίτιδας, του τετάνου και του κοκίτη (DTP), ενώ 109 εκατομμύρια (85%) ολοκλήρωσαν και τις τρεις δόσεις, σύμφωνα με τα νεότερα στοιχεία κάλυψης των εμβολιασμών που έδωσαν σήμερα στη δημοσιότητα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και η UNICEF.

Σε σύγκριση με το 2023, περίπου 171.000 περισσότερα παιδιά έλαβαν την πρώτη δόση του DTP, ενώ ένα εκατομμύριο περισσότερα ολοκλήρωσαν τη σειρά των τριών δόσεων. Αν και η πρόοδος είναι μετριοπαθής, αντικατοπτρίζει τη συνεχιζόμενη προσπάθεια των χωρών να προστατεύσουν τα παιδιά ακόμη και εν μέσω αυξανόμενων προκλήσεων.

20 εκατομμύρια παιδιά χωρίς πλήρη εμβολιαστική κάλυψη

Παρά την πρόοδο, σχεδόν 20 εκατομμύρια βρέφη έχασαν τουλάχιστον μία δόση του εμβολίου DTP το 2024. Ανάμεσά τους βρίσκονται 14,3 εκατομμύρια “παιδιά μηδενικής δόσης”, τα οποία δεν έχουν λάβει ούτε μία δόση οποιουδήποτε εμβολίου. Ο αριθμός αυτός υπερβαίνει κατά 4 εκατομμύρια τον στόχο του 2024 για την επίτευξη των στόχων της Εμβολιαστικής Ατζέντας 2030, και κατά 1,4 εκατομμύρια εκείνον του 2019, που αποτελεί το σημείο αναφοράς για την πρόοδο.

«Τα εμβόλια σώζουν ζωές και συμβάλλουν στην ευημερία ανθρώπων, οικογενειών και κοινωνιών», δήλωσε ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ, Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus. «Αν και είναι ενθαρρυντική η αύξηση των παιδιών που εμβολιάζονται, έχουμε ακόμα πολύ δρόμο. Οι περικοπές στη διεθνή βοήθεια και η παραπληροφόρηση για τα εμβόλια απειλούν να υπονομεύσουν δεκαετίες προόδου».

Η άνιση πρόσβαση στα εμβόλια επιμένει

Τα στοιχεία από 195 χώρες δείχνουν ότι 131 χώρες έχουν διατηρήσει κάλυψη άνω του 90% για την πρώτη δόση του DTP από το 2019. Ωστόσο, η ομάδα αυτή δεν έχει διευρυνθεί ουσιαστικά.

Από τις χώρες που είχαν κάτω από 90% κάλυψη το 2019, μόνο 17 πέτυχαν αύξηση τα τελευταία πέντε χρόνια. Αντίθετα, σε 47 χώρες η πρόοδος έχει σταματήσει ή υποχωρεί – ανάμεσά τους και 22 χώρες που είχαν ξεπεράσει το 90% αλλά κατέγραψαν μείωση.

Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η κατάσταση σε περιοχές που πλήττονται από συγκρούσεις, αστάθεια ή ανθρωπιστικές κρίσεις. Αν και το 25% των βρεφών στον κόσμο ζει σε 26 τέτοιες χώρες, αντιστοιχούν στο 50% όλων των ανεμβολίαστων παιδιών παγκοσμίως. Σε αυτές τις χώρες, ο αριθμός των ανεμβολίαστων παιδιών εκτινάχθηκε από 3,6 εκατομμύρια το 2019 σε 5,4 εκατομμύρια το 2024.

Πρόοδος στις χώρες χαμηλού εισοδήματος – Πτώση σε πιο εύπορα κράτη

Στις 57 χώρες χαμηλού εισοδήματος που υποστηρίζονται από τον οργανισμό Gavi, the Vaccine Alliance, η κάλυψη εμβολιασμού βελτιώθηκε, με αποτέλεσμα τη μείωση των ανεμβολίαστων παιδιών κατά περίπου 650.000 μέσα σε έναν χρόνο.

Ωστόσο, ανησυχητικές ενδείξεις υποχώρησης εμφανίζονται σε χώρες μεσαίου και υψηλού εισοδήματος, όπου παραδοσιακά διατηρούνταν υψηλά ποσοστά κάλυψης (>90%). Ακόμη και μικρές μειώσεις μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο επιδημιών και να πιέσουν περαιτέρω τα ήδη επιβαρυμένα συστήματα υγείας.

«Φτάσαμε σε περισσότερα παιδιά, αλλά εκατομμύρια παραμένουν ακάλυπτα. Αυτό πρέπει να μας κινητοποιήσει», υπογράμμισε η Διευθύντρια της UNICEF, Catherine Russell.

Επέκταση της κάλυψης και με άλλα εμβόλια

Παρά τις δυσκολίες, πολλές χώρες – ειδικά εκείνες που υποστηρίζονται από το Gavi – επεκτείνουν ή ενισχύουν την εφαρμογή εμβολίων για HPV, μηνιγγίτιδα, πνευμονιόκοκκο, πολιομυελίτιδα και ροταϊό.

Ιδιαίτερη πρόοδος καταγράφηκε στο εμβόλιο κατά του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV): το 2024, το 31% των έφηβων κοριτσιών έλαβε τουλάχιστον μία δόση – έναντι 17% το 2019. Η άνοδος αυτή οφείλεται κυρίως στη χρήση σχήματος μίας δόσης, που υιοθετήθηκε σε πολλές χώρες.

«Το 2024, οι χώρες χαμηλού εισοδήματος προστάτευσαν περισσότερα παιδιά από ποτέ με όλα τα εμβόλια που υποστηρίζει το Gavi», δήλωσε η Διευθύνουσα Σύμβουλος του οργανισμού, Dr Sania Nishtar.

Η ιλαρά επιστρέφει – Μακριά από τον στόχο του 95%

Αύξηση παρατηρήθηκε και στην κάλυψη για την ιλαρά:

• 84% των παιδιών έλαβαν την πρώτη δόση
• 76% έλαβαν και τη δεύτερη

Παρότι 2 εκατομμύρια περισσότερα παιδιά εμβολιάστηκαν σε σχέση με το 2023, η κάλυψη παραμένει πολύ χαμηλότερη από το απαιτούμενο 95% για την αποτροπή επιδημιών.

Το αποτέλεσμα; Περισσότερα από 30 εκατομμύρια παιδιά παραμένουν ανεπαρκώς προστατευμένα και ο αριθμός των χωρών με μεγάλες ή διαταρακτικές επιδημίες ιλαράς σχεδόν διπλασιάστηκε, από 33 το 2022 σε 60 το 2024.

Η παγκόσμια δέσμευση σε κίνδυνο – Τι προτείνουν ΠΟΥ και UNICEF

Παρά τη μεγάλη κοινωνική αποδοχή του παιδικού εμβολιασμού και την επέκταση της προστασίας από περισσότερες ασθένειες, οι νέες εκτιμήσεις προειδοποιούν: η παγκόσμια πρόοδος κινδυνεύει να σταματήσει ή να αντιστραφεί λόγω χρηματοδοτικών ελλειμμάτων, αυξανόμενης αστάθειας και παραπληροφόρησης για τα εμβόλια.

Ο ΠΟΥ και η UNICEF καλούν τις κυβερνήσεις και τους εταίρους να:

• Καλύψουν το χρηματοδοτικό κενό του Gavi για το 2026–2030, ώστε να συνεχιστεί η προστασία εκατομμυρίων παιδιών.
• Ενισχύσουν τους εμβολιασμούς σε περιοχές κρίσεων, φτάνοντας σε παιδιά μηδενικής δόσης.
• Υιοθετήσουν τοπικά σχέδια δράσης και επενδύσεις σε πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας για να κλείσουν τα κενά πρόσβασης.
• Αντιμετωπίσουν τη παραπληροφόρηση με τεκμηριωμένες παρεμβάσεις για την αύξηση της αποδοχής των εμβολίων.
• Επενδύσουν σε συστήματα παρακολούθησης και καταγραφής για πιο στοχευμένες εμβολιαστικές εκστρατείες.