Ο εφιάλτης επιστρέφει: Ανοιχτό το ενδεχόμενο νέων ισραηλινών πληγμάτων στο Ιράν–Ο ρόλος Τραμπ

Σε μία από τις πλέον αβέβαιες περιόδους για την ασφάλεια της Μέσης Ανατολής, οι πληροφορίες που μεταδίδει το αμερικανικό Axios δείχνουν πως η ισραηλινή κυβέρνηση έχει αρχίσει να προετοιμάζεται για το ενδεχόμενο νέων στρατιωτικών επιχειρήσεων κατά του Ιράν, σε περίπτωση που η Τεχεράνη επιχειρήσει επαναφορά του πυρηνικού της προγράμματος. Σύμφωνα με πηγές που επικαλείται ο ιστότοπος, ο Ντόναλντ Τραμπ εμφανίζεται έτοιμος να εγκρίνει τέτοιες κινήσεις, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, ενόψει της επανόδου του στον Λευκό Οίκο και της συνάντησής του με τον Μπενιαμίν Νετανιάχου.

Σπύρος Σιδέρης

Το διπλωματικό και στρατηγικό σκηνικό αποκτά νέα ένταση, ενώ η ισραηλινή διπλωματία επιχειρεί να εδραιώσει ένα πλαίσιο νομιμοποίησης για μια τέτοια επέμβαση, την ώρα που το Ιράν δηλώνει στρατιωτικά αυτάρκες και δείχνει διάθεση επανέναρξης διαλόγου — υπό όρους.

Ισραηλινές προετοιμασίες και σενάρια παρέμβασης

Όπως αναφέρει το Axios, ο στενός συνεργάτης του Νετανιάχου, Ρον Ντέρμερ, δήλωσε σε κλειστές συναντήσεις στην Ουάσιγκτον ότι αποκόμισε την εντύπωση πως η διοίκηση Τραμπ είναι έτοιμη να στηρίξει νέα ισραηλινά πλήγματα κατά του Ιράν, εφόσον υπάρξουν σαφείς ενδείξεις επανεκκίνησης των ιρανικών πυρηνικών δραστηριοτήτων. Οι πιθανοί λόγοι στρατιωτικής παρέμβασης περιλαμβάνουν, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, προσπάθειες απομάκρυνσης εμπλουτισμένου ουρανίου από κατεστραμμένες εγκαταστάσεις — όπως η Φορντό, η Νατάνζ και η Ισφαχάν — ή την εκ νέου κατασκευή υποδομών εμπλουτισμού.

Το Ισραήλ φαίνεται να επιδιώκει προκαταρκτική συμφωνία με τις ΗΠΑ, όχι μόνο για το δικαίωμα αυτοάμυνας, αλλά και για την εκ των προτέρων αποδοχή στρατιωτικής δράσης, αν η Τεχεράνη υπερβεί τα όρια των συνομιλιών. Στο ίδιο πλαίσιο, ο Ντέρμερ είχε συναντήσεις με τον Αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Ντι Τζέι Βανς, τον Υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο και τον ειδικό απεσταλμένο του Λευκού Οίκου Στιβ Γουίτκοφ, επιδιώκοντας ευθυγράμμιση αντιλήψεων πριν από τη συνάντηση Τραμπ–Νετανιάχου.

Ο Τραμπ μεταξύ διαπραγμάτευσης και απειλής

Αν και ο Ντόναλντ Τραμπ έχει απειλήσει δημοσίως δύο φορές με στρατιωτικό πλήγμα κατά του Ιράν, σε περίπτωση επανεκκίνησης της πυρηνικής δραστηριότητας, δεν έχει αποκλείσει την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων με την Τεχεράνη. Φέρεται να επιδιώκει μια συμφωνία που θα λειτουργήσει ως εξωτερική επιτυχία, ιδίως μετά την αποτυχία του να επιλύσει τις συγκρούσεις σε Γάζα και Ουκρανία. Ορισμένοι αναλυτές στις ΗΠΑ εκτιμούν ότι η επιδίωξη εξομάλυνσης με το Ιράν μπορεί να συνυπάρξει με επιλεκτική κλιμάκωση, ώστε να εξαναγκαστεί η ιρανική πλευρά σε υποχωρήσεις.

Η θέση του Ιράν και οι δηλώσεις Πεζεσκιαν

Σε συνέντευξη που παραχώρησε στον Αμερικανό δημοσιογράφο Τάκερ Κάρλσον, ο πρόεδρος του Ιράν Μασούντ Πεζεσκιαν επανέλαβε την πάγια θέση της Τεχεράνης: το Ιράν δεν χρειάζεται ούτε στρατιωτική ούτε οικονομική στήριξη από τρίτες χώρες (όπως η Ρωσία ή η Κίνα) για να υπερασπιστεί την κυριαρχία του. Παράλληλα, αναγνώρισε ότι οι πυρηνικές εγκαταστάσεις έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές, τις οποίες η Τεχεράνη δεν έχει ακόμη επιθεωρήσει πλήρως.

Σε μια προσπάθεια επαναφοράς του διαλόγου, ο Πεζεσκιαν δήλωσε ότι επιθυμεί την επιστροφή στις διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ, υπό την προϋπόθεση αποκατάστασης της εμπιστοσύνης. Ωστόσο, η εσωτερική του θέση παραμένει εύθραυστη, καθώς κάθε άνοιγμα προς την Ουάσιγκτον οφείλει να εγκριθεί από τον Ανώτατο Ηγέτη και την υπερσυντηρητική πλειοψηφία της Ματζλίς, η οποία απορρίπτει κάθε μορφή «παράδοσης» ή αναγνώρισης της ηγεμονίας του Ισραήλ στην περιοχή.

Στρατιωτικές ισορροπίες και νέες αγορές όπλων

Μετά τον πρόσφατο πόλεμο των 12 ημερών με το Ισραήλ, η Τεχεράνη ενίσχυσε την αεροπορική της ισχύ με την αγορά κινεζικών μαχητικών J-10C, σε μια προσπάθεια να αντισταθμίσει την υπεροχή της ισραηλινής πολεμικής αεροπορίας. Το IRGC (Φρουροί της Επανάστασης) είχε επείγουσα ανάγκη εκσυγχρονισμού, καθώς βασιζόταν κυρίως σε παλαιά αμερικανικά μοντέλα και σε περιορισμένο αριθμό MiG-29.

Η αναβάθμιση αυτή υποδηλώνει ότι το Ιράν δεν αποκλείει νέα σύγκρουση και προετοιμάζεται για ενδεχόμενη πλήρη εμπλοκή, αν δεχθεί επίθεση. Παρ’ όλα αυτά, ο Πεζεσκιάν επιμένει ότι το Ιράν δεν επιθυμεί πόλεμο, καλώντας τις ΗΠΑ να μην παρασυρθούν σε μια σύγκρουση που — κατά την άποψή του — εξυπηρετεί αποκλειστικά τα συμφέροντα του Νετανιάχου.

Εκτιμήσεις για το Ισραήλ: Τα όρια του σχεδίου και οι εσωτερικές προκλήσεις

Παρότι το Ισραήλ διατηρεί στρατηγικό πλεονέκτημα στον αέρα, οι παράπλευρες συνέπειες του πολέμου έχουν επηρεάσει την κοινωνική συνοχή στο εσωτερικό. Η δημοσιογράφος Χάνα Αλ-Σαμάντι σχολίασε ότι η μετανάστευση Ισραηλινών πολιτών, η επιστροφή των κατοίκων του βόρειου Ισραήλ και η αδυναμία επιβολής νέας περιφερειακής αρχιτεκτονικής αποδεικνύουν πως και το Ισραήλ αντιμετωπίζει βαθιά διαρθρωτικά εμπόδια στη μεταπολεμική φάση.

Επιπλέον, η Wall Street Journal ανέφερε ότι η ισραηλινή κυβέρνηση επιδιώκει ελεύθερη επιχειρησιακή πρόσβαση στον ιρανικό εναέριο χώρο, αντίστοιχη με αυτή που διαθέτει σε Συρία και Λίβανο. Ο υπουργός Άμυνας Ισραέλ Κάτζ φέρεται να υποστηρίζει πλήρως αυτή τη στρατηγική επιλογή.

Το σενάριο του Όσλο και η επανεκκίνηση του διαλόγου

Μέσα σε αυτό το θολό περιβάλλον, το μοναδικό κανάλι επικοινωνίας που παραμένει ενεργό είναι οι πυρηνικές συνομιλίες. Ο Αμερικανός απεσταλμένος Στιβ Γουίτκοφ σχεδιάζει συνάντηση με τον Ιρανό ΥΠΕΞ Αμπάς Αραγκτσί στο Όσλο μέσα στις επόμενες ημέρες. Αν και δεν έχει ανακοινωθεί επίσημη ημερομηνία, Ιρανοί αξιωματούχοι επιβεβαιώνουν ότι η προετοιμασία βρίσκεται σε εξέλιξη.

Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν η συνάντηση αυτή θα αποτελέσει αφετηρία για νέα προσέγγιση ή αν θα επιβεβαιώσει την παράλληλη πόλωση Τελ Αβίβ–Τεχεράνης, με τις ΗΠΑ σε ενδιάμεση θέση. Ορισμένοι Ιρανοί αναλυτές εκτιμούν ότι οι διαφορές μεταξύ Τραμπ και Νετανιάχου ενδέχεται να είναι προσχηματικές και ζητούν από την Ουάσιγκτον ρεαλιστικότερες θέσεις και αποστασιοποίηση από την ισραηλινή ρητορική, που βασίζεται σε ένα μοντέλο «αποστρατιωτικοποιημένης Μέσης Ανατολής».

Διπλή ατζέντα και εύθραυστη ισορροπία

Η επόμενη φάση των εξελίξεων στον άξονα ΗΠΑ–Ισραήλ–Ιράν θα κριθεί από τρεις βασικές παραμέτρους:

• την πυρηνική πρόοδο της Τεχεράνης,
• τις εσωτερικές ισορροπίες εξουσίας στο Ιράν,
• και το αν θα κυριαρχήσει η πολιτική της πίεσης ή της συνεννόησης στην Ουάσιγκτον.

Οι Ιρανοί αξιωματούχοι κινούνται σε δύο επίπεδα: αναβαθμίζουν τη στρατιωτική τους ισχύ, αλλά ταυτόχρονα δηλώνουν ανοιχτοί στον διάλογο, χωρίς να αποδέχονται την ισραηλινή ηγεμονία στην περιοχή.

Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου επιχειρεί να διαμορφώσει το πλαίσιο αντιπαράθεσης, ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ επιδιώκει ένα success story εξωτερικής πολιτικής. Αν οι κινήσεις τους συγχρονιστούν, ενδέχεται να υπάρξει μια νέα φάση πιέσεων προς την Τεχεράνη. Αν όμως το Ιράν κατορθώσει να εκμεταλλευτεί τις αντιφάσεις των αντιπάλων του, το σενάριο της διπλωματικής λύσης παραμένει στο τραπέζι — έστω και εύθραυστο.