2015-2025: Δέκα χρόνια μετά το δημοψήφισμα και το Συμβούλιο Αρχηγών-Οι κραδασμοί στην πολιτική σκηνή σήμερα

Δέκα χρόνια μετά το ιστορικό δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου 2015 και τη δραματική σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών της επομένης, η επανεμφάνιση των αποσπασμάτων από τα πρακτικά του Συμβουλίου στο προσκήνιο έρχεται να αναδιαμορφώσει το πολιτικό τοπίο του σήμερα. Με κεντρικό πρόσωπο τον πρώην πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, που ζητά επίμονα τη δημοσιοποίησή τους, το ερώτημα που πλανάται είναι απλό: μήπως ήρθε η ώρα να ξαναδιαβαστεί το 2015 με άλλη ματιά;

Ράνια Τραγόμαλλου

Οι αποκαλύψεις από το δημοσίευμα του in.gr, που στηρίζεται σε έγγραφα και αποσπάσματα των πρακτικών της 6ης Ιουλίου, φωτίζουν ξανά τις κρίσιμες ώρες όπου η χώρα αναζητούσε διέξοδο από την οικονομική ασφυξία.

Η εικόνα που παρουσιάζεται είναι διαφορετική από το πολιτικό αφήγημα που κυριάρχησε έκτοτε: το «όχι» δεν συνιστούσε εντολή εξόδου από την ευρωζώνη, αλλά ένα ηχηρό μήνυμα απόρριψης της πρότασης των θεσμών.

Ο Αλέξης Τσίπρας φαίνεται να ζητούσε τη στήριξη των πολιτικών αρχηγών για μια νέα συμφωνία, που θα περιλάμβανε χρηματοδότηση, επενδύσεις και ρύθμιση χρέους. Αντί για ρήξη, πρότεινε επανεκκίνηση της διαπραγμάτευσης με ενισχυμένη εντολή ως εργαλείο διαπραγμάτευσης και με κοινή αποδοχή από τους περισσότερους αρχηγούς.

Η στάση του, υπενθυμίζουν  πηγές από το περιβάλλον του,  επιβεβαιώνεται τόσο από το κοινό ανακοινωθέν όσο και από τις τοποθετήσεις των υπόλοιπων ηγετών που συναινούν στην προσπάθεια. Μοναδική εξαίρεση, ο γγ του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας,  που με ξεκάθαρη θέση αρνείται να συνυπογράψει το κοινό πλαίσιο.

Οι δηλώσεις Τσίπρα  

Με αφορμή τη συζήτηση που έχει ανοίξει για το 2015, επανέρχονται στη μνήμη οι δηλώσεις του τότε πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα — που σύμφωνα με  τις ίδιες πηγές, επιβεβαιώνουν την πραγματική του στάση: «το “Όχι” δεν σήμαινε ρήξη, αλλά εντολή για καλύτερη συμφωνία».

• 1η Ιουλίου 2015
  Ο τότε πρωθυπουργός ξεκαθαρίζει ότι το δημοψήφισμα δεν αφορά την παραμονή στο ευρώ, αλλά την απόρριψη μιας κακής συμφωνίας. Δηλώνει πως το «Όχι» ενισχύει τη διαπραγματευτική θέση της χώρας για μια βιώσιμη λύση, και κατηγορεί όσους μιλούν για κρυφό σχέδιο εξόδου από την Ε.Ε. ότι ψεύδονται.
• 3 Ιουλίου 2015
  Λίγες ώρες πριν τις κάλπες, επαναλαμβάνει ότι το «Όχι» δεν σημαίνει ρήξη με την Ευρώπη, αλλά καλύτερους όρους για τον ελληνικό λαό.
• 6 Ιουλίου 2015
  Μετά το 61,3% υπέρ του «Όχι», ο πρωθυπουργός δηλώνει ότι η εντολή δεν είναι ρήξη αλλά ενίσχυση της διαπραγμάτευσης. Υπόσχεται συμφωνία με κοινωνική δικαιοσύνη και τέλος στον φαύλο κύκλο της λιτότητας.

Σύμφωνα με το δημοσίευμα του in.gr στα πρακτικά εμφανίζεται ο Αλέξης Τσίπρας να αναφέρει: «θεωρώ ότι εάν στόχος αυτής της συζήτησης εδώ είναι όχι να βρούμε ένα κοινό τόπο, αλλά να λαθροχειρίσουμε και να μετατρέψουμε το ‘Όχι’ σε ‘Ναι’, δεν θα με βρείτε σύμφωνο. Το ‘όχι’ είναι ‘όχι’ που αφορά μια μη βιώσιμη συμφωνία. Προφανώς δεν είναι εντολή ρήξης, αλλά δεν είναι και εντολή ‘πάση θυσία, ό,τι και να γίνει, θα συμφωνήσουμε’. Αυτό θέλω να το ξεκαθαρίσω».

Η άρνηση της Προεδρίας

Για χρόνια, ωστόσο, κυριάρχησε η αφήγηση πως ο Αλέξης Τσίπρας έκανε το «Όχι» του δημοψηφίσματος «Ναι» – μια κατηγορία που προβλήθηκε συστηματικά από τους πολιτικούς του αντιπάλους.

Κι όμως, ο ίδιος όχι μόνο δεν αποφεύγει τη δημοσιοποίηση των διαλόγων της κρίσιμης σύσκεψης των πολιτικών αρχηγών στο Προεδρικό Μέγαρο την επομένη του δημοψηφίσματος (6 Ιουλίου 2015), αλλά την επιδιώκει, υποστηρίζοντας πως ο ελληνικός λαός έχει δικαίωμα στην αλήθεια.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κώστας Τασούλας, πάντως επικαλούμενος τον άτυπο και απόρρητο χαρακτήρα της σύσκεψης και την εμπιστευτικότητα των πρακτικών, έχει αρνηθεί μέχρι στιγμής να συναινέσει στην αποδέσμευσή των πρακτικών. «Το τυπικό επιχείρημα δεν στέκει πολιτικά», λένε όσοι διαφωνούν, επικαλούμενοι την «ιστορικότητα της στιγμής». 

Τα πρακτικά και η έμμεση επιβεβαίωση

Εν τω μεταξύ γίνεται λόγος και για την ύπαρξη ή όχι των πρακτικών. Ωστόσο παρά τις αμφισβητήσεις, τόσο το αίτημα του Αλέξη Τσίπρα όσο και η απάντηση του Προέδρου της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνου Τασούλα, επιβεβαιώνουν εμμέσως την ύπαρξή, έστω  κάποιας μορφής πρακτικών. Ενώ και ο τότε πρόεδρος Προκόπης Παυλόπουλος επιβεβαίωσε ότι τηρήθηκαν πρατικά.

Τι αποδεικνύεται από το αίτημα και την απάντηση:

• Ο κ. Τσίπρας, με επίσημο αίτημά του προς την Προεδρία, ζητά ρητά τη δημοσιοποίηση των πρακτικών, προφανώς γνωρίζοντας την ύπαρξή τους, ως άμεσος συμμετέχων στη σύσκεψη.
• Ο κ. Τασούλας, αντί να αρνηθεί την ύπαρξη πρακτικών, επικαλέστηκε την άτυπη φύση της σύσκεψης και τη συνταγματική υποχρέωση εμπιστευτικότητας, αποφεύγοντας να δώσει το πράσινο φως για δημοσιοποίησή τους.

Τα συμπεράσματα

Η συζήτηση που ξανάνοιξε,  αυτή τη φορά με τα αποσπάσματα των πρακτικών που αποκαλύφθηκαν από το in.gr, μέσα από το ρεπορτάζ του Λευτέρη Χαραλαμπόπουλου, αποκτά νέα δυναμική. Από τη μερική δημοσιοποίηση των εγγράφων προκύπτουν τρία βασικά συμπεράσματα:

1. Ο τότε πρωθυπουργός φέρεται να ξεκαθαρίζει πως το δημοψήφισμα ήταν εργαλείο ενίσχυσης της διαπραγματευτικής θέσης της Ελλάδας, και όχι προάγγελος εξόδου από το ευρώ.
2. Ο τότε πρόεδρος της ΝΔ, Βαγγέλης Μεϊμαράκης, φέρεται να δηλώνει:  «Για μένα δεν υπάρχει βιώσιμο και μη βιώσιμο (χρέος), υπάρχει διαχειρίσιμο και μη διαχειρίσιμο, ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν εκείνη την ώρα και στον κάθε χρόνο».  Εμφανίζεται να συμφωνεί με τη στρατηγική συνέχισης των διαπραγματεύσεων και να εκφράζει στήριξη, έστω υπό όρους, στην προσπάθεια Τσίπρα.
3. Ο Δημήτρης Κουτσούμπας,  είναι ο μόνος που δεν υπέγραψε  το κοινό ανακοινωθέν.  Οι υπόλοιποι τάχθηκαν υπέρ της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας και της στήριξης της κυβέρνησης για επίτευξη συμφωνίας.

Επιμονή Τσίπρα

Η επιμονή Τσίπρα στη δημοσιοποίηση κρίνεται ότι δεν γίνεται  μόνο για λόγους ιστορικής δικαίωσης. Είναι πολιτική κίνηση υψηλού ρίσκου και συμβολισμού. Θέλει να δείξει ότι δεν φοβάται την αλήθεια αλλά και να πείσει ότι η κυβέρνηση του 2015 δεν ήταν μια περιπέτεια, αλλά μια προσπάθεια αλλαγής πορείας με ευρωπαϊκό προσανατολισμό. Και αυτό, εάν επιβεβαιωθεί από το σύνολο των πρακτικών, μπορεί να αποκαταστήσει το τραυματισμένο πολιτικό του κεφάλαιο.

Η αναμέτρηση με το παρελθόν και η ανάδειξη της «ιστορικής αλήθειας» για το 2015 φαίνεται πως είναι κρίσιμο βήμα. Ο Αλέξης Τσίπρας δείχνει να επενδύει στη μνήμη, όχι ως αναπόληση, αλλά ως θεμέλιο για μια νέα πρόταση. Και ο χρόνος –ίσως το Φθινόπωρο ή ο Χειμώνας– θα δείξει αν η πολιτική του επιστροφή θα είναι αποφασιστική.

Η στάση του ΠΑΣΟΚ, ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΚΚΕ 

 Σήμερα, το ΠΑΣΟΚ επιλέγει να μην τοποθετηθεί ξεκάθαρα για το αν επιθυμεί τη δημοσιοποίηση όλων των πρακτικών και επιτίθεται στον πρώην Πρωθυπουργό: «ο άνθρωπος που εξελέγη Πρωθυπουργός δεσμευόμενος για την κατάργηση των μνημονίων με ένα νόμο και ένα άρθρο και διοργάνωσε το δημοψήφισμα των 5 εργάσιμων ημερών παίζοντας τη χώρα στα ζάρια, επιχειρεί να ξαναγράψει την ιστορία. Μάταια, όμως, γιατί ο ελληνικός λαός έχει μνήμη, κρίση και πρωτίστως επώδυνα βιώματα και τραυματικές εμπειρίες από τα καταστροφικά πεπραγμένα των επιλογών του», επισημαίνει η Χαριλάου Τρικούπη.

Ο ΣΥΡΙΖΑ υποστηρίζει ανοιχτά το αίτημα του πρώην πρωθυπουργού. Ο εκπρόσωπος Τύπου του κόμματος, Κώστας Ζαχαριάδης σχολίασε πως  «η γνώση της ιστορίας και αποτύπωση της ιστορικής αλήθειας είναι βασική για να μην περάσουμε ανάλογες δυσκολίες στο μέλλον». Απέρριψε τα περί κωλοτούμπας λέγοντάς ότι το «Όχι» στο δημοψήφισμα ήταν απόρριψη της πρότασης Γιούνκερ και εντολή ώστε να διαπραγματευτεί η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ «μια νέα δύσκολη αλλά καλύτερη συμφωνία».

Από την πλευρά του, ο Δημήτρης Κουτσούμπας, με άρθρο του στα ΝΕΑ επισημαίνει, μεταξύ άλλων: «Προκύπτει, βεβαίως, το ερώτημα γιατί κάποιοι θυμήθηκαν τώρα αυτά τα πρακτικά και δεν ζήτησαν τη δημοσιοποίησή τους με την ιδιότητα του πρωθυπουργού, την οποία είχαν και μάλιστα για 4 συνεχή χρόνια μετά από εκείνη την σύσκεψη. Προφανώς το rebranding που κάνουν σήμερα για να πλασαριστούν ως “υπεύθυνη” δύναμη διαχείρισης του συστήματος “κολλάει” πλέον περισσότερο με τη στάση που κράτησαν σε εκείνο το Συμβούλιο».