Αποκάλυψη Nordic Monitor: Μυστικές συζητήσεις Τουρκίας-Συρίας για καθορισμό AOZ

Νέες εξελίξεις στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Την ώρα που η Άγκυρα επιμένει στη νομιμότητα του τουρκολιβυκού μνημονίου επιστολή που αποκαλύπτει το Nordic Monitor, υπογεγραμμένη από τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, επιβεβαιώνει για πρώτη φορά ότι βρίσκονται σε εξέλιξη μυστικές διαπραγματεύσεις για τον καθορισμό θαλάσσιων ζωνών μεταξύ Τουρκίας και Συρίας, μετά την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ.

Η επιστολή, αποκαλύπτει ότι πολλές τουρκικές κρατικές υπηρεσίες έχουν λάβει εντολή να καταρτίσουν συμφωνία για Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) με τη Συρία. Στόχος είναι η προστασία των συμφερόντων τόσο της Τουρκίας όσο και του ψευδοκράτους της Κύπρου.

«Με την ανατροπή του καθεστώτος Μπααθ και τη μεταβίβαση της εξουσίας σε μεταβατική κυβέρνηση, διεξάγονται εργασίες σε συντονισμό με τις αρμόδιες υπηρεσίες μας για τον καθορισμό του θαλάσσιου συνόρου με τη Συρία και τον οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών πέραν των χωρικών υδάτων, με τρόπο που να διασφαλίζει τα δικαιώματα και τα συμφέροντα της χώρας μας», γράφει ο Φιντάν στην επιστολή, η οποία φέρει ημερομηνία 16 Ιουνίου και απευθύνεται στο Γραφείο του Προέδρου της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης.

Ο Φιντάν τόνισε επίσης ότι η Τουρκία δεσμεύεται να υπερασπιστεί τα δικαιώματα και τα συμφέροντα του ψευδοκράτους σε οποιαδήποτε μελλοντική συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης με τη Δαμασκό.

Η επιστολή αποτελεί την πρώτη επίσημη επιβεβαίωση ότι προετοιμασίες για μια τέτοια συμφωνία βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη — παρά τις προηγούμενες δημόσιες δηλώσεις του Τούρκου Υπουργού Μεταφορών, που άφηναν να εννοηθεί ότι η Άγκυρα εξετάζει μια τέτοια προοπτική μόνο για το μέλλον.

Ο Φιντάν απέρριψε επίσης ισχυρισμούς ότι η Τουρκία είχε δεσμευτεί να μην επιδιώξει θαλάσσια συμφωνία με τη Συρία κατά τη συνάντησή του στις 12 Ιανουαρίου 2025 στο Ριάντ με την Κάγια Κάλας, Ύπατη Εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

«Θα ήταν χρήσιμο να ληφθούν υπόψη οι επίσημες δηλώσεις του υπουργείου μας επί του θέματος», σημειώνει στην επιστολή ο Φιντάν, προσθέτοντας: «Η ΕΕ δεν έχει κανένα δικαίωμα να σχολιάζει μια πιθανή συμφωνία μεταξύ δύο κυρίαρχων κρατών σχετικά με τις θαλάσσιες δικαιοδοσίες τους.»

Μια τουρκο-συριακή συμφωνία θα μπορούσε να αλλάξει σημαντικά τις γεωπολιτικές ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει μετατραπεί σε πεδίο έντονων περιφερειακών διενέξεων. Η ανακάλυψη πλούσιων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στον πυθμένα της θάλασσας έχει προκαλέσει επικαλυπτόμενες διεκδικήσεις από πολλές παράκτιες χώρες, με την Τουρκία να βρίσκεται στο επίκεντρο αντιπαραθέσεων με την Ελλάδα, την Κύπρο και την Αίγυπτο, γράφει το Nordic Monitor.

Η Τουρκία φαίνεται να εκμεταλλεύεται μια στρατηγική ευκαιρία στη Συρία μετά τον Άσαντ, υπό την ηγεσία πλέον του Προέδρου Άχμαντ αλ-Σαράα, με τον οποίο Τούρκοι αξιωματούχοι διατηρούν μακροχρόνια, αν και μυστική, συνεργασία. Από την έναρξη του συριακού εμφυλίου πολέμου το 2011, η Τουρκία υποστήριξε και εξόπλισε διάφορες τζιχαντιστικές ομάδες με στόχο την ανατροπή του Άσαντ.

Η Άγκυρα είχε προσπαθήσει στο παρελθόν να επιτύχει συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης με την κυβέρνηση Άσαντ, αλλά αυτές οι προσπάθειες διακόπηκαν λόγω του πολέμου που ξέσπασε το 2011.

Η Τουρκία φαίνεται να ακολουθεί παρόμοιο πρότυπο με εκείνο που χρησιμοποίησε με την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας της Λιβύης (GNA), η οποία κατέληξε στην αμφιλεγόμενη συμφωνία του 2019 για τα θαλάσσια σύνορα. Εκείνη η συμφωνία οδήγησε σε σοβαρή κλιμάκωση της έντασης με την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση οι οποίες χαρακτήρισαν το συγκεκριμένο μνημόνιο παράνομο.

Συγκεκριμένα σε απάντηση στο τουρκο-λιβυκό μνημόνιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δήλωσε ότι η συμφωνία παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συμμορφώνεται με το Δίκαιο της Θάλασσας του ΟΗΕ και δεν μπορεί να παράγει έννομα αποτελέσματα για τρίτα κράτη.

• Η Αγκυρα μέσω πηγών του υπουργείου Αμυνας, επιμένει ότι «το τουρκολιβυκό μνημόνιο είναι νόμιμο» και «προστατεύει τα δικαιώματα της Τουρκίας και της Λιβύης στην περιοχή». Απορρίπτει παράλληλα τις θέσεις της Αθήνας και της Λευκωσίας, λίγες ημέρες πριν από την προγραμματισμένη επίσκεψη του Γιώργου Γεραπετρίτη στη Λιβύη.

Υπενθυμίζεται ότι σε ανάλογη τοποθέτηση είχε προχωρήσει προ ημερών και ο εκπρόσωπος του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών Οντσού Κετσέλι, αντιδρώντας έντονα στα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ενωσης της 26ης Ιουνίου, τα οποία επέκριναν εκ νέου τη συμφωνία Τουρκίας – Λιβύης για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών στη Μεσόγειο. Τότε, μάλιστα, είχε γίνει λόγος για «μαξιμαλιστικές» Ελλάδας και Κύπρου.

Στη σημερινή τους δήλωση, πηγές του τουρκικού ΥΠΑΜ αναφέρουν: «Το Μνημόνιο Συνεργασίας για τις Θαλάσσιες Δικαιοδοσίες που υπογράφηκε μεταξύ της χώρας μας και της Λιβύης το 2019 καταρτίστηκε με τρόπο που προστατεύει τα δικαιώματα και των δύο χωρών στο πλαίσιο της ισότητας, σύμφωνα με τους κανόνες του διεθνούς ναυτικού δικαίου».

«Το Μνημόνιο Συνεργασίας κοινοποιήθηκε στον ΟΗΕ τόσο από τη χώρα μας όσο και από τη Λιβύη», τονίζουν οι ίδιες πηγές και προσθέτουν:

«Ο χαρακτηρισμός του Μνημονίου Συνεννόησης μας ως “παράνομου” ως αποτέλεσμα των μονομερών πολιτικών οδηγιών της Ελλάδας και της Ελληνοκυπριακής Διοίκησης της Νότιας Κύπρου δεν είναι αποδεκτός από πλευράς μας. Το Μνημόνιο καθορίστηκε σύμφωνα με τη μέση γραμμή μεταξύ των ηπειρωτικών εδαφών, την αρχή του μη αποκλεισμού και την αρχή της ισότητας».