Green Deal, Pfizergate: Θέματα “φωτιά” για την Ούρσουλα φον Ντερ Λάιεν- Κατατίθεται πρόταση μομφής

Μεγάλοι πονοκέφαλοι για την Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν Green Deal και Pfizergate. Για το μεν πρώτο οι πιέσεις αναμένεται να φέρουν αλλαγές οι οποίες ήδη έχουν προκαλέσει αντιδράσεις από κεντρώους και φιλελεύθερους ενώ για το δεύτερο ετοιμάζεται πρόταση μομφής εναντίον της προέδρου της Κομισιόν. Όπως αναφέρει το Politico για τη φον ντερ Λάιεν, το Green Deal θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα πολιτικά της επιτεύγματα.

«Στεκόμαστε σταθερά στο πλευρό του Ευρωπαϊκού Green Deal. Η κλιματική αλλαγή δεν θα εξαφανιστεί», δήλωσε η επικεφαλής εκπρόσωπος της Κομισιόν, Πάουλα Πίνιο.

Το Green Deal ξεκίνησε στην αρχή της πρώτης θητείας της φον ντερ Λάιεν ως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 2019, με στόχο την πλήρη αναμόρφωση της ευρωπαϊκής οικονομίας—μηδενίζοντας τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, αλλάζοντας αγροτική παραγωγή, μεταφορές και ενέργεια, και φέρνοντας βιομηχανία, επιχειρήσεις και πολίτες σε αρμονία με τη φύση.

Ωστόσο, οι περσινές ευρωεκλογές ανέδειξαν μια εναλλακτική δεξιά πλειοψηφία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, πέραν εκείνης που στήριξε τη δεύτερη θητεία της φον ντερ Λάιεν. Ο πρόεδρος του ΕΛΚ, Μάνφρεντ Βέμπερ, αξιοποιεί αυτή την πλειοψηφία για να στοχεύσει την πράσινη νομοθεσία.

Σε απάντηση, η φον ντερ Λάιεν έχει στηρίξει πιο χαλαρούς κανόνες για τις εκπομπές αυτοκινήτων, απλούστερες εταιρικές ρυθμίσεις και ανακατεύθυνση πράσινων κονδυλίων—μεταξύ άλλων μέτρων.

Ωστόσο, ο πυρήνας του Green Deal—η δέσμευση για καθαρές μηδενικές εκπομπές έως το 2050 και οι βασικοί νόμοι που το υποστηρίζουν—παραμένει άθικτος. Αυτή είναι και η στρατηγική της φον ντερ Λάιεν.

Αλλαγή προτεραιοτήτων στην πράσινη πολιτική

«Βρισκόμαστε σε πολύ διαφορετικό σημείο σε σχέση με την αρχή της πρώτης θητείας», δήλωσε αξιωματούχος της Επιτροπής με γνώση των σκέψεων της προέδρου. «Η πρόεδρος παραμένει δεσμευμένη στο Green Deal· απλώς πρέπει πλέον να ενσωματώσει τις νέες πραγματικότητες».

Το 2020, η φον ντερ Λάιεν είχε δηλώσει ότι το Green Deal αφορά «πολύ περισσότερα από τη μείωση των εκπομπών». Πλέον όμως, σύμφωνα με στελέχη και συμβούλους της ΕΕ, η οπτική της έχει μετατοπιστεί από μια ολιστική προσέγγιση βιωσιμότητας προς τη διατήρηση του βασικού πυρήνα: των κλιματικών νόμων και των προσπαθειών εξάλειψης των εκπομπών έως το 2050.

Αυτή η προσέγγιση βρίσκεται πιο κοντά σε όσα είναι διατεθειμένος να αποδεχτεί και ο Βέμπερ.

Η αλλαγή αυτή οδηγεί τη φον ντερ Λάιεν σε συμβιβασμούς σε πολλούς περιβαλλοντικούς κανόνες—συχνά με πρόσχημα τη μείωση του γραφειοκρατικού βάρους για τις επιχειρήσεις.

«Η απλοποίηση είναι προς όφελος του Ευρωπαϊκού Green Deal. Αν γίνει υπερβολικά περίπλοκο, δεν θα εφαρμοστεί», ανέφερε η Πίνιο.

Συμβιβασμοί υπό την πίεση των αντιδράσεων

Η Επιτροπή έχει αποσύρει υποχρεώσεις για εταιρικές αναφορές σχετικά με περιβαλλοντικές επιπτώσεις και κινδύνους κλίματος. Έχει χαλαρώσει την απαγόρευση πώλησης αυτοκινήτων εσωτερικής καύσης από το 2035 και έχει αποσύρει νόμο για τα φυτοφάρμακα. Και η λίστα συνεχίζεται.

Παράλληλα, η προοπτική ρύθμισης των εκπομπών άνθρακα στη γεωργία—που αποτελεί σημαντικό ρυπαντή—έχει εξασθενήσει.

Αυτές οι εξελίξεις προκαλούν όλο και μεγαλύτερη δυσαρέσκεια σε πολιτικές ομάδες που θέλουν να διατηρηθεί το πλήρες όραμα του Green Deal. Υποστηρίζουν ότι οι πρωτοβουλίες για το κλίμα, τη φύση και την εταιρική υπευθυνότητα είναι άρρηκτα συνδεδεμένες και ότι τόσο οι επιχειρήσεις όσο και οι πολίτες χρειάζονται σαφή κατεύθυνση.

Την ίδια στιγμή, οι επιπτώσεις από τη διαρκή απώλεια βιοποικιλότητας, φυσικών οικοτόπων και κλιματικής σταθερότητας επιδεινώνονται καθημερινά.

«Όλη αυτή η δαιμονοποίηση των πολιτικών για το κλίμα δημιουργεί μεγάλη αβεβαιότητα», τόνισε η συμπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Πράσινου Κόμματος, Βούλα Τσέτση. Είναι ευθύνη της φον ντερ Λάιεν «να υπερασπιστεί όσα ήταν τόσο σημαντικά στην προηγούμενη νομοθεσία· δηλαδή το Green Deal. Δεν πρέπει να τα εγκαταλείψει».

Ένταση με τους συμμάχους και νέα εμπόδια στον ορίζοντα

Την περασμένη Παρασκευή, η φον ντερ Λάιεν έκανε ίσως τη μεγαλύτερη υποχώρηση στις απαιτήσεις του Βέμπερ μέχρι σήμερα. Μετά την πίεση του ΕΛΚ και ακροδεξιών ομάδων να αποσύρει μέτρο κατά του greenwashing (ψευδο-πράσινης προβολής), η Κομισιόν έδειξε πρόθυμη να αποσύρει το σχετικό νομοσχέδιο.

Ακολούθησε έντονη αντιπαράθεση. Κεντρώα και κεντροαριστερά κόμματα κατηγόρησαν τη φον ντερ Λάιεν ότι υποκύπτει στον Βέμπερ και στην αντικλιματική ατζέντα της ακροδεξιάς.

“Η VDL πρέπει να βάλει τάξη στο ΕΛΚ,” δήλωσε ο ευρωβουλευτής των Σοσιαλιστών Tίμο Βέλκεν, που εργάστηκε πάνω στον νόμο. Η μεγαλύτερη ομάδα του Ευρωκοινοβουλίου “προσπαθεί να σκοτώσει κάθε τι που σχετίζεται με την ατζέντα βιωσιμότητας”, πρόσθεσε.

Ωστόσο, τελικά αποδείχθηκε ότι είτε υπήρξε παρεξήγηση είτε λάθος διατύπωση από πλευράς Κομισιόν—το θέμα παρέμεινε ασαφές. Σύμφωνα με ρεπορτάζ του POLITICO την Τρίτη, η θέση της φον ντερ Λάιεν είναι πως στηρίζει την πρόταση, αρκεί οι κανόνες κατά του greenwashing να μην ισχύουν για τις μικρότερες επιχειρήσεις.

Nέα μάχη για τον πυρήνα του Green Deal

Kαθώς αυτή η διαμάχη συνεχίζεται, μια νέα άμεση επίθεση στον βασικό στόχο του Green Deal λαμβάνει μορφή. Την επόμενη εβδομάδα η Επιτροπή θα παρουσιάσει τον στόχο για το κλίμα έως το 2040, αλλά μια συμμαχία χωρών υπό την ηγεσία της Γαλλίας, πιέζει ώστε ο στόχος αυτός να μην επηρεάσει τις πιο άμεσες προσπάθειες για το κλίμα. Αυτό μπορεί να καθυστερήσει περαιτέρω τον καθορισμό ενός κρίσιμου ενδιάμεσου σταθμού—και να αποδυναμώσει άλλες πρωτοβουλίες για το κλίμα.

Το ΕΛΚ επίσης ζητά μεγαλύτερη ευελιξία ως προς τον τρόπο που τα κράτη-μέλη θα πετύχουν τους στόχους τους για το 2040.

Η Επιτροπή φαίνεται να ακούει αυτές τις ανησυχίες. Σύμφωνα με προσχέδιο της πρότασης για το 2040, τα κράτη θα μπορούν να «εξωτερικεύσουν» μέρος των μειώσεων εκπομπών σε φτωχότερες χώρες. Παρ’ όλα αυτά, ο προτιμώμενος στόχος της φον ντερ Λάιεν για μείωση εκπομπών κατά 90%, παραμένει—ένα ακόμα συμβιβαστικό βήμα για τη διάσωση του γενικού σκοπού.

Πρόταση μομφής για το Pfizergate

Παράλληλα ακροδεξιοί ευρωβουλευτές στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ισχυρίζονται ότι έχουν εξασφαλίσει επαρκή υποστήριξη για πρότασή μομφής, ζητώντας την παραίτηση της Επιτροπής, έπειτα από απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ για το Pfizergate. Αν και είναι πιθανό η φον ντερ Λάιεν να επιβιώσει της πρότασης μομφής —η οποία ενδέχεται να διεξαχθεί τον επόμενο μήνα— πιθανόν να αναγκαστεί να προχωρήσει σε περισσότερους συμβιβασμούς τόσο προς τα αριστερά όσο και προς τα δεξιά, ώστε να διασφαλίσει υποστήριξη.

Ο Ρουμάνος ακροδεξιός ευρωβουλευτής Γκεόργκε Πιπερέα δήλωσε στους Financial Times ότι θα καταθέσει την πρόταση την Πέμπτη, έχοντας συγκεντρώσει πάνω από τις απαραίτητες 72 υπογραφές. «Η πρωτοβουλία αφορά θεμελιωδώς την προάσπιση της διαφάνειας και τη διασφάλιση μιας δίκαιης και γνήσιας δημοκρατικής διαδικασίας», ανέφερε.

Αν και το όριο για την ενεργοποίηση πρότασης μομφής είναι χαμηλό, η ανατροπή της φον ντερ Λάιεν και της Επιτροπής της θα απαιτούσε τα δύο τρίτα των ευρωβουλευτών που θα παρίστανται. Η Ολομέλεια του Κοινοβουλίου αριθμεί 720 μέλη και 401 εξ αυτών είχαν ψηφίσει υπέρ της εκλογής της πριν από έναν χρόνο – αν και από τότε έχει αποξενώσει κάποιους.

Οι προτάσεις μομφής είναι σπάνιες, αλλά μπορούν να έχουν σοβαρές συνέπειες. Το 1999 η Επιτροπή του Ζακ Σαντέρ παραιτήθηκε λόγω κατηγοριών για απάτη και έλλειψη διαφάνειας, ακόμη και μετά από ψήφο εμπιστοσύνης. Έχουν κατατεθεί μόλις τέσσερις συνολικά από τότε, καμία με επιτυχία.

Η πρόταση του Πιπερέα βασίζεται στην υπόθεση που αποκαλείται «Pfizergate» κατά της φον ντερ Λάιεν, αλλά επικρίνει επίσης τη συμπεριφορά της προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο – ένα παράπονο που συμμερίζονται και κεντρώοι και αριστεροί ευρωβουλευτές, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι συχνά παρακάμπτει το μοναδικό άμεσα εκλεγμένο θεσμικό όργανο της ΕΕ και δείχνει υπερβολική ανοχή προς τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών.

Το Γενικό Δικαστήριο της ΕΕ, τον Μάιο, αποφάνθηκε κατά της Επιτροπής στη διαμάχη για τη δημοσιοποίηση των μηνυμάτων μεταξύ της φον ντερ Λάιεν και του διευθύνοντος συμβούλου της Pfizer, Άλμπερτ Μπουρλά, κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για την προμήθεια εμβολίων το 2021.

Οι New York Times είχαν προσφύγει στη δικαιοσύνη μετά την άρνηση της ομάδας της φον ντερ Λάιεν να αποκαλύψει τα μηνύματα. Το δικαστήριο απέρριψε τον ισχυρισμό της Επιτροπής ότι δεν μπορούσε να τα εντοπίσει και έκρινε ότι «παραβιάστηκε η αρχή της χρηστής διοίκησης».

Προοδευτικοί ευρωβουλευτές άνοιξαν νέο μέτωπο την περασμένη εβδομάδα, όταν η Επιτροπή ανακοίνωσε την πρόθεσή της να αποσύρει έναν νόμο που απαγορεύει το λεγόμενο «greenwashing» – αβάσιμους περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς από εταιρείες – μόλις λίγες ημέρες πριν Κοινοβούλιο και κράτη-μέλη επιδιώξουν την επίτευξη τελικής συμφωνίας.

Ο νόμος έχει μετατραπεί σε νέα εστία αντίδρασης κατά της πράσινης πολιτικής στην ΕΕ, εν μέρει υπό την πίεση του ίδιου του πολιτικού χώρου της φον ντερ Λάιεν, του ΕΛΚ.

Οι Σοσιαλιστές – η δεύτερη μεγαλύτερη πολιτική ομάδα στο Κοινοβούλιο – και οι Φιλελεύθεροι της Renew – η πέμπτη – απέστειλαν κοινή επιστολή την Τετάρτη στην πρόεδρο του Κοινοβουλίου, Ρομπέρτα Μετσόλα, ζητώντας της να θέσει το ζήτημα στην φον ντερ Λάιεν και τους ηγέτες της ΕΕ στη σημερινή σύνοδο κορυφής.