Πέντε ερωτήματα πίσω από την κατάπαυση πυρός Ισραήλ- Ιράν με παρέμβαση Τραμπ- Πόσο εύθραυστη είναι

Η ξαφνική συμφωνία για κατάπαυση του πυρός μετά τον «Πόλεμο των 12 Ημερών» προκαλεί ανησυχία και ερωτήματα για το μέλλον της περιοχής. Τι συμβαίνει με το απόθεμα ουρανίου του Ιράν; Ποιες υποσχέσεις έδωσαν οι Αμερικανοί στο Ισραήλ και οι Καταριανοί στο Ιράν; Είναι οι Χούθι μέρος της συμφωνίας; Και πώς θα επηρεάσουν όλα αυτά τον πόλεμο στη Γάζα; Η αιφνιδιαστική ανακοίνωση του Τραμπ έθεσε τέλος στον «Πόλεμο των 12 Ημερών», αλλά τίποτα σε αυτή την κατάπαυση του πυρός δεν φαίνεται να έχει διευθετηθεί, πόσο μάλλον οι όροι της.

Ο Ντόναλντ Τραμπ, πρόεδρος των ΗΠΑ, προκάλεσε παγκόσμια έκπληξη – ακόμη και ανάμεσα σε ορισμένους ανώτατους συνεργάτες του – όταν ανακοίνωσε ξημερώματα μέσω κοινωνικών δικτύων ότι το Ισραήλ και το Ιράν συμφώνησαν σε εκεχειρία, τερματίζοντας αυτό που ο ίδιος αποκάλεσε «Πόλεμο των 12 Ημερών».

Η ανακοίνωση του Τραμπ έρχεται σε μία στιγμή έντασης, ενώ η ζωντανή κάλυψη και ανάλυση από Ισραήλ, Ιράν και τη Μέση Ανατολή συνεχίζεται. Το ερώτημα που κυριαρχεί είναι πώς αυτή η εξέλιξη θα επηρεάσει τον πόλεμο στη Γάζα. Αν και η αιφνιδιαστική εκεχειρία έδωσε τέλος στον «Πόλεμο των 12 Ημερών», τίποτα δεν φαίνεται οριστικό, ιδιαίτερα ως προς τους όρους της συμφωνίας.

Στην πραγματικότητα, είναι ασαφές αν έχει επιτευχθεί κάποια ουσιαστική διευθέτηση ή αν απλώς κυριαρχεί ευσεβής πόθος μετά την παύση των βομβαρδισμών και την ταφή των νεκρών. Το κλίμα παραμένει γεμάτο ανησυχία και μια αίσθηση παραίτησης, καθώς τίποτα δεν φαίνεται να έχει αλλάξει ουσιαστικά – ούτε αναμένεται να αλλάξει χωρίς νέες επιλογές και πρωτοβουλίες τόσο στην περιοχή όσο και διεθνώς.

Σκέψεις για τη βιωσιμότητα της εκεχειρίας

Η ενδελεχής ανάλυση των όρων της εκεχειρίας ίσως χάνει το νόημα. Το ουσιαστικό ζήτημα είναι ότι το Ισραήλ πρέπει να σταματήσει να προκαλεί θύματα, ακόμη και μεταξύ των δικών του πολιτών, στο όνομα της ασφάλειάς του. Μια πολεμική σύγκρουση με το Ιράν θα μπορούσε να οδηγήσει στην καταστροφή του Ισραήλ. Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι: οι Ιρανοί φτάνουν τα 90 εκατομμύρια, ενώ οι Ισραηλινοί λιγότερο από 10 εκατομμύρια.

Το Ιράν διαθέτει πυραύλους που μπορούν να διαπεράσουν ή να παρακάμψουν τα συστήματα αναχαίτισης, μεταφέροντας καταστρεπτικά φορτία αντίστοιχα με αυτά που χρησιμοποίησε ο ισραηλινός στρατός στη Γάζα. Σε έναν πόλεμο φθοράς, το Ισραήλ κινδυνεύει να μετατραπεί σε ερείπια, χάνοντας ακόμη και την τεχνολογική του υπεροχή – επιστρέφοντας σε εξαγωγές αγροτικών προϊόντων αντί για μικροτσίπ.

Το κόστος του πολέμου και η διεθνής ευθύνη

Η πρόσφατη σύρραξη ξεκίνησε πριν από 13 ημέρες με βασικό στόχο την «αλλαγή καθεστώτος» στο Ιράν. Πόσο κόστισε αυτός ο δωδεκαήμερος πόλεμος; Ποιο είναι το τίμημα ενός ιρανικού πυραύλου, ενός drone ή μιας ισραηλινής αντιαεροπορικής ρουκέτας; Πόσα βλήματα εκτόξευσε ο Σιδηρούς Θόλος; Και τελικά, ποιος πληρώνει τον λογαριασμό – οι ΗΠΑ ή το Ισραήλ;

Η ισραηλινική Haaretz καταγράφει μερικά βασικά ερωτήματα:

Ποιοι είναι οι ακριβείς όροι της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός;

Κάποτε, οι διεθνείς διαπραγματεύσεις ήταν ο τομέας των νομικών εγγράφων που συντάσσονταν από έμπειρους δικηγόρους και διπλωμάτες. Αυτές οι εποχές έχουν περάσει προ πολλού. Όπως και η πρόσφατη συμφωνία που έθεσε τέλος σε αρκετές ημέρες τεταμένων συγκρούσεων μεταξύ Πακιστάν και Ινδίας, αυτή η κατάπαυση του πυρός ανακοινώθηκε στους λογαριασμούς του Τραμπ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι μόνες δημόσια διαθέσιμες πληροφορίες προέρχονται από αυτά που επέλεξε να μοιραστεί ο Αμερικανός πρόεδρος με τα εκατομμύρια ακολούθων του.

Η περιγραφή της κατάπαυσης του πυρός από τον Τραμπ είναι απλή: και οι δύο πλευρές σταματούν να πυροβολούν και ο πόλεμος τελειώνει. Αλλά γνωρίζουμε ότι τις ώρες πριν ο Τραμπ πατήσει το κουμπί «αποστολή» και αρχίσει να γιορτάζει το ιστορικό του επίτευγμα, πραγματοποιήθηκαν έντονες συζητήσεις μεταξύ Ουάσινγκτον και Ιερουσαλήμ. Ταυτόχρονα, υπήρξαν φρενήρεις τηλεφωνικές κλήσεις μεταξύ του ιρανικού καθεστώτος και της κυβέρνησης του Κατάρ , η οποία ουσιαστικά λειτούργησε ως μεσολαβητής μεταξύ της Τεχεράνης και του Λευκού Οίκου. Η ουσία αυτών των συνομιλιών είναι κρίσιμη – αλλά, προς το παρόν, παραμένει κρυφή από το κοινό.

Ποιες υποσχέσεις έδωσαν οι Αμερικανοί στο Ισραήλ και οι Καταριανοί στο Ιράν; Συμφώνησε κάποια από τις δύο πλευρές σε μελλοντικούς περιορισμούς στη συμπεριφορά της; Υπάρχουν καθορισμένα όρια για αντίποινα σε περίπτωση παραβίασης της κατάπαυσης του πυρός; Έκανε το Ιράν παραχωρήσεις σχετικά με το πυρηνικό του πρόγραμμα ή ό,τι έχει απομείνει από αυτό ; Έχει λάβει το Ισραήλ εγγυήσεις από τον Τραμπ για αυτό το θέμα;

Προς το παρόν, βρισκόμαστε στο σκοτάδι σχετικά με αυτά τα βασικά ζητήματα, και αυτά θα μπορούσαν να καθορίσουν τόσο τη βιωσιμότητα αυτής της κατάπαυσης του πυρός όσο και τις κύριες απειλές για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά της.

Ο Τραμπ δήλωσε λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση ότι η κατάπαυση του πυρός θα διαρκέσει «για πάντα» και ότι το Ισραήλ και το Ιράν δεν θα πολεμήσουν ποτέ ξανά μεταξύ τους. Αλλά μέχρι να μάθουμε τις λεπτομέρειες των συμφωνηθέντων, υπάρχει καλός λόγος να είμαστε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί απέναντι σε αυτή τη μεγαλεπήβολη και εκτεταμένη δήλωση.

Πόσο σοβαρή είναι η ζημιά στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν;

Το Ισραήλ ξεκίνησε αυτόν τον πόλεμο πριν από 13 ημέρες με μία κύρια αποστολή: να εμποδίσει το Ιράν να αναπτύξει πυρηνικά όπλα. Αυτός ο στόχος οδήγησε στην αρχική αιφνιδιαστική επίθεση στην ιρανική αεράμυνα, ακολουθούμενη από χτυπήματα ακριβείας στις πυρηνικές του εγκαταστάσεις, με αποκορύφωμα την εντολή του Τραμπ να βομβαρδιστούν οι εγκαταστάσεις εμπλουτισμού ουρανίου στο Φορντό, το Νατάνζ και το Ισφαχάν . Αλλά τώρα, καθώς η σκόνη αρχίζει να καταλαγιάζει, δεν γνωρίζουμε ακόμη την έκταση της ζημιάς που προκλήθηκε σε αυτές τις εγκαταστάσεις ή πόσο καιρό μπορεί να χρειαστεί στο Ιράν για να τις επισκευάσει, σε περίπτωση που επιλέξει να το κάνει.

Οι Ιρανοί ισχυρίστηκαν ότι η υπόγεια εγκατάσταση στο Φόρντοου υπέστη μόνο επιφανειακές ζημιές. Αυτό δεν θα πρέπει να αποτελεί έκπληξη – ούτε η επιμονή της κυβέρνησης Τραμπ ότι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν έχει «εξαφανιστεί» χάρη στις ενέργειες του προέδρου. Και οι δύο πλευρές έχουν σαφή πολιτικά συμφέροντα στη διαμόρφωση της αφήγησης και οι δηλώσεις τους θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη με επιφύλαξη, για να μην πούμε τίποτα άλλο.

Οι ειδικοί που παρακολουθούν εδώ και καιρό το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είναι πιο επιφυλακτικοί στις εκτιμήσεις τους. Πολλοί συμφωνούν ότι οι πυρηνικές εγκαταστάσεις έχουν υποστεί σημαντικές ζημιές, αλλά παραμένει ασαφές αν καταστράφηκαν ολοσχερώς ή αν κάποια στοιχεία επέζησαν από τους βομβαρδισμούς.

Αυτό είναι ένα βασικό ερώτημα για τη μέτρηση της επιτυχίας του πολέμου, αλλά και για την αξιολόγηση της σταθερότητας της εκεχειρίας. Εάν τμήματα αυτών των εγκαταστάσεων εξακολουθούν να υπάρχουν και το Ιράν προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει ό,τι έχει απομείνει από αυτές για να προωθήσει το πυρηνικό του πρόγραμμα, η περίοδος ειρήνης και σταθερότητας που μας έχουν υποσχεθεί θα μπορούσε να αποδειχθεί μάλλον σύντομη.

Τι απέγινε το ιρανικό απόθεμα εμπλουτισμένου ουρανίου κατά 60%;

Αυτό το ερώτημα αποτελεί άμεση συνέχεια του προηγούμενου και εξίσου σημαντικό για τις μακροπρόθεσμες προοπτικές της κατάπαυσης του πυρός. Τόσο η κυβέρνηση Τραμπ, όσο και η ισραηλινή κυβέρνηση και το ιρανικό καθεστώς έχουν δηλώσει δημόσια ότι μέρος του εμπλουτισμένου ουρανίου απομακρύνθηκε από τις εγκαταστάσεις που επλήγησαν από το Ισραήλ και τις ΗΠΑ πριν από την ρίψη των βομβών. Αλλά πόσο από αυτό διασώθηκε και πού το αποθηκεύει αυτή τη στιγμή το Ιράν – αυτό δεν το γνωρίζουμε και μπορεί να χρειαστεί πολύς χρόνος μέχρι να έχουμε απάντηση.

Οι Ιρανοί θα προσπαθήσουν να παρουσιάσουν τη διατήρηση του ουρανίου υψηλού εμπλουτισμού που εξακολουθούν να κατέχουν ως απόδειξη νίκης, παρά τις ντροπιαστικές τους ήττες στο πεδίο της μάχης. Για τον Νετανιάχου και τον Τραμπ, αυτό δημιουργεί ένα δίλημμα.

Η παραδοχή ότι το εμπλουτισμένο ουράνιο δεν καταστράφηκε θα έθετε υπό αμφισβήτηση τις διακηρύξεις νίκης τους και θα έθετε υπό αμφισβήτηση ολόκληρη την πολεμική προσπάθεια. Από την άλλη πλευρά όμως -τουλάχιστον για τον Νετανιάχου– θα κρατούσε ζωντανή την ιρανική απειλή και θα του επέτρεπε να συνεχίσει την εκστρατεία εναντίον της, σε περίπτωση που διεξαχθούν σύντομα εκλογές στο Ισραήλ, υποσχόμενος να ολοκληρώσει τη δουλειά.

Το Ισραήλ προφανώς θα προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει την διείσδυση των μυστικών υπηρεσιών του στο Ιράν για να συλλέξει περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το απόθεμα – και ίσως να το κατασχέσει ή να το καταστρέψει. Τέτοιες ενέργειες θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν μια ιρανική απάντηση και οι μάχες θα μπορούσαν να συνεχιστούν σχεδόν ακριβώς από εκεί που σταμάτησαν.

Περιλαμβάνει η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός και τους Χούθι στην Υεμένη;

Κατά τη διάρκεια των 12 ημερών του άμεσου πολέμου Ισραήλ-Ιράν, οι Χούθι συγκρατήθηκαν ως επί το πλείστον στα πυρά τους. Δεν υπήρχε ανάγκη οι βαλλιστικοί πύραυλοι και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη τους να διαταράξουν τον ύπνο των Ισραηλινών και να απειλήσουν το αεροδρόμιο Μπεν Γκουριόν: οι Ιρανοί κράτησαν τους Ισραηλινούς ξύπνιους τη νύχτα και όλες οι εναέριες πτήσεις προς τη χώρα τέθηκαν ούτως ή άλλως σε αναστολή. Έτσι, οι Χούθι, οι οποίοι είναι στενά συνδεδεμένοι με το Ιράν, δεν συμμετείχαν σε αυτό το συμβάν. Αλλά τώρα που ο πόλεμος με το Ιράν έχει προφανώς τελειώσει, ενώ ο πόλεμος των 627 ημερών του Ισραήλ στη Γάζα συνεχίζεται, το ερώτημα είναι αν πύραυλοι από την Υεμένη θα συνεχίσουν να εκτοξεύονται τακτικά προς το Ισραήλ.

Οι Χούθι, παρά το γεγονός ότι είναι ο πιο αδύναμος εχθρός του Ισραήλ, έχουν καταφέρει θεαματικά τους τελευταίους 20 μήνες να επιβάλουν οικονομικό κόστος στο Ισραήλ . Έκλεισαν το λιμάνι του Εϊλάτ και έπεισαν πολλές ξένες αεροπορικές εταιρείες να μείνουν μακριά από τον Μπεν Γκουριόν αφού ένας από τους πυραύλους τους έπεσε στο έδαφος του αεροδρομίου . Επομένως, το αν αποτελούν μέρος της εκεχειρίας Ισραήλ-Ιράν είναι ένα σημαντικό ερώτημα – ειδικά υπό το πρίσμα μιας πιθανής έλλειψης αμυντικών αναχαιτιστικών στο Ισραήλ.

Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στον πόλεμο στη Γάζα;

Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό, υπάρχει το ζήτημα της Γάζας . Με το μέτωπο του Ιράν τουλάχιστον προσωρινά κλειστό, το Ισραήλ θα στρέψει τώρα την προσοχή του πλήρως στη Γάζα, όπου η Χαμάς συνεχίζει να κρατά 50 ομήρους, εκ των οποίων τουλάχιστον 20 πιστεύεται ότι είναι ζωντανοί.

Έλαβε ο Τραμπ δέσμευση από τον Νετανιάχου να τερματίσει τον πόλεμο εκεί, σε αντάλλαγμα για την απόφασή του να χτυπήσει τις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις; Θα συμφωνήσει τελικά το Ισραήλ να τερματίσει τον μακρύτερο πόλεμο στην ιστορία του; Ή μήπως θα συνεχιστούν τα βάσανα και ο άσκοπος θάνατος εκεί, ενώ ο Τραμπ θα χάσει το ενδιαφέρον του για τη Μέση Ανατολή μετά την ανακήρυξη της νίκης στο Ιράν;

Μια θεωρία που ανέφεραν Ισραηλινοί αξιωματούχοι τις τελευταίες ημέρες είναι ότι η αδυναμία του Ιράν θα ωθήσει τη Χαμάς να συμβιβαστεί και να συμφωνήσει σε μια συμφωνία με τους όρους του Νετανιάχου. Αλλά οι οικογένειες των ομήρων ανησυχούν ότι θα συμβεί το αντίθετο: ότι η Χαμάς, αφού παρακολουθήσει την κοινή αμερικανο-ισραηλινή επιχείρηση εξαπάτησης εναντίον του Ιράν, θα γίνει ακόμη πιο καχύποπτη απέναντι στις διαπραγματεύσεις . Οι ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων κρέμονται από μια κλωστή.