Στενά του Ορμούζ/ Τι θα σήμαινε για ναυτιλία, ενέργεια και (παγκόσμια) οικονομία ένα ιρανικό “μπλόκο”

Η Τεχεράνη απειλεί με αντίποινα μετά τις αμερικανικές επιδρομές, ενώ αυξάνονται οι φόβοι για διακοπή της παγκόσμιας ροής πετρελαίου, στην περίπτωση που υλοποιηθούν οι απειλές του Ιράν για κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ.

Η Βουλή της Τεχεράνης ψήφισε να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ, εδώ, απόφαση που αν επικυρωθεί από το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας του Ιράν, θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στη διεθνή ναυτιλία και τις αγορές ενέργειας, εφόσον από εκεί περνά το 20% του πετρελαίου που διακινείται παγκοσμίως

Οι Ηνωμένες Πολιτείες πραγματοποίησαν αεροπορικές επιδρομές σε τρεις βασικές πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, σηματοδοτώντας σοβαρή κλιμάκωση στη σύγκρουση που εκτυλίσσεται στη Μέση Ανατολή τον Ιούνιο του 2025. Η Τεχεράνη δήλωσε πως διατηρεί «όλες τις επιλογές» ανοιχτές για την άμυνά της.

Η ενέργεια αυτή των ΗΠΑ έχει εντείνει τις εικασίες πως η ιρανική ηγεσία μπορεί να καταφύγει σε ένα από τα πιο ισχυρά «όπλα» πίεσης που διαθέτει: το ενδεχόμενο να εμποδίσει ή να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ για τη ναυσιπλοΐα. Όπως αναφέρει το Bloomberg, το στενό αυτό πέρασμα, στην είσοδο του Περσικού Κόλπου, διακινεί περίπου το 25% του παγκόσμιου θαλάσσιου εμπορίου πετρελαίου.

Εάν το Ιράν καταφέρει να μπλοκάρει την πρόσβαση στα τεράστια δεξαμενόπλοια που μεταφέρουν πετρέλαιο και φυσικό αέριο προς την Κίνα, την Ευρώπη και άλλες μεγάλες καταναλώτριες περιοχές, οι τιμές του πετρελαίου θα εκτιναχθούν και η παγκόσμια οικονομία θα μπορούσε να αποσταθεροποιηθεί.

Πριν από τις αμερικανικές επιθέσεις, οι μεταφορές πετρελαίου από την περιοχή και το Ορμούζ είχαν μείνει σχετικά αλώβητες από τη σύγκρουση. Οι μεταφορές από το ίδιο το Ιράν έχουν αυξηθεί κατακόρυφα και η δραστηριότητα των πετρελαιοφόρων μέσω του Στενού του Ορμούζ παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό σταθερή. Ωστόσο, το υπουργείο Ναυτιλίας της Ελλάδας ενημέρωσε την Κυριακή τους πλοιοκτήτες της χώρας να επανεξετάσουν τη χρήση του στενού.

Το στενό είναι απαραίτητο για το παγκόσμιο εμπόριο πετρελαίου. Τα δεξαμενόπλοια μεταφέρουν περίπου 16,5 εκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου και συμπυκνωμάτων την ημέρα από τη Σαουδική Αραβία, το Ιράκ, το Κουβέιτ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ιράν μέσω του στενού το 2024, σύμφωνα με στοιχεία που συγκέντρωσε το Bloomberg. Το στενό είναι επίσης ζωτικής σημασίας για το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG), καθώς περισσότερο από το ένα πέμπτο της παγκόσμιας προσφοράς – κυρίως από το Κατάρ – διέρχεται από αυτό κατά την ίδια περίοδο.

Όπως επισημαίνει το Bloomberg:

Το Ιράν δεν θα είχε νομική εξουσία να διατάξει την αναστολή της κυκλοφορίας μέσω του Ορμούζ, επομένως θα έπρεπε να το επιτύχει αυτό με τη βία ή με την απειλή χρήσης βίας.

Εάν το ναυτικό του προσπαθούσε να εμποδίσει την είσοδο στο στενό, πιθανότατα θα αντιμετώπιζε μια ισχυρή αντίδραση από τον Πέμπτο Στόλο των ΗΠΑ και άλλα δυτικά ναυτικά που περιπολούν την περιοχή.

Αλλά θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρές διαταραχές χωρίς να αποπλεύσει ούτε ένα ιρανικό πολεμικό πλοίο. Μια επιλογή θα ήταν να επιβραδυνθεί η ναυτιλία με μικρά, γρήγορα περιπολικά σκάφη. Ή θα μπορούσε να εκτοξεύσει drones και να εκτοξεύσει πυραύλους προς πλοία από παράκτιες ή εσωτερικές περιοχές. Αυτό θα μπορούσε να καταστήσει πολύ επικίνδυνο για τα εμπορικά πλοία να το διασχίσουν.

Η Τεχεράνη παραμένει απομονωμένη, χωρίς ισχυρούς συμμάχους απέναντι στις κινήσεις των ΗΠΑ και του Ισραήλ. Παρά τη στρατιωτική πίεση και τις επιθέσεις, το Ιράν διαμηνύει ότι διαθέτει τρόπους να προκαλέσει σημαντικό πλήγμα όχι μόνο στους αντιπάλους του αλλά και στην παγκόσμια αγορά ενέργειας.

Οι πρόσφατες επιθέσεις περιλάμβαναν τη χρήση stealth βομβαρδιστικών-δολωμάτων και πυραύλων Tomahawk, σύμφωνα με πηγές ασφαλείας. Δορυφορικές εικόνες ωστόσο αμφισβητούν τον ισχυρισμό της κυβέρνησης Τραμπ ότι οι πυρηνικές εγκαταστάσεις καταστράφηκαν ολοσχερώς.

Διεθνείς ανησυχίες για την ενέργεια και το εμπόριο

Τα δορυφορικά δεδομένα δείχνουν πως το Ιράν επιταχύνει τις εξαγωγές πετρελαίου, προσπαθώντας να προλάβει ενδεχόμενη απομόνωση από τη διεθνή αγορά. Οι κινήσεις αυτές αυξάνουν τους προβληματισμούς για το αν μια περαιτέρω σύγκρουση θα μπορούσε να οδηγήσει σε ουσιαστικό «μπλοκάρισμα» των Στενών του Ορμούζ.

Η κλιμάκωση φέρνει την Ουάσιγκτον αντιμέτωπη με δύο δρόμους: είτε να συνεχίσει τις πιέσεις προς το ιρανικό καθεστώς είτε να αναζητήσει διπλωματική αποκλιμάκωση. Σε κάθε περίπτωση, οι αποφάσεις των θρησκευτικών ηγετών της Τεχεράνης θα καθορίσουν όχι μόνο το μέλλον της περιοχής αλλά και τη σταθερότητα της παγκόσμιας οικονομίας.

B. Κορκίδης: Οι επιπτώσεις στη ναυτιλία και την ενέργεια- Τι σημαίνει για την Ελλάδα

«Οποιαδήποτε λοιπόν σοβαρή διατάραξη εκεί θα είχε άμεσες επιπτώσεις στην παγκόσμια ναυτιλία και την ενεργειακή ασφάλεια. Κατά μέσο όρο, πάνω από 3.000 δεξαμενόπλοια, διαπλέουν τα Στενά του Ορμούζ κάθε μήνα, με την πλειοψηφία αυτών να είναι ελληνόκτητα. Σύμφωνα με τα δεδομένα της Lloyd’s List Intelligence / Seasearcher, το πρώτο τρίμηνο του 2025 περί τα 1.201 ελληνόκτητα πλοία πέρασαν τα Στενά του Ορμούζ, αναφέρει στην “Καθημερινή” ο πρόεδρος του Εμπορικού Επιμελητηρίου Πειραιά Βασίλης Κορκίδης.

Συνολικά 271 πλοία βρίσκονται αυτή τη στιγμή στην ευρύτερη περιοχή της «επικίνδυνης ζώνης». Από αυτά, 199 πλοία βρίσκονται στον Περσικό Κόλπο και 72 στο Στενό του Ορμούζ, δηλαδή στο πιο ευαίσθητο και δυνητικά επικίνδυνο τμήμα της περιοχής. Συνολικά τα 50 πλοία από τα 271 είναι ελληνόκτητα γεγονός που επισημαίνεται από το ΥΝΑΝΠ, καθώς επηρεάζει άμεσα το νομικό καθεστώς, τις υποχρεώσεις προστασίας και τον βαθμό παρέμβασης του ελληνικού κράτους σε περίπτωση ενός πιθανού επεισοδίου. Ο επικεφαλής ασφαλείας της BIMCO, Jakob Larsen, δήλωσε ότι μια πλήρης σύρραξη μεταξύ Ισραήλ και Ιράν με εμπλοκή των ΗΠΑ θα είχε πιθανότατα ως αποτέλεσμα το ουσιαστικό κλείσιμο των στενών. Προς το παρόν όμως τα στενά παραμένουν ανοικτά και έτσι θέλουμε να μείνουν.

Η εμπορική κυκλοφορία συνεχίζεται τόσο προς τα ανατολικά όσο και προς τα δυτικά, αλλά αυτό θα μπορούσε να αλλάξει ξαφνικά πολύ γρήγορα. Ο McGarry, διευθυντής της εταιρείας Control Risks, δήλωσε ότι η εταιρεία του εκτίμησε τον κίνδυνο πλήρους κλεισίματος ως απίθανο. Αν το Ιράν το τολμούσε θα πυροδοτούσε μια ανεπιθύμητη μεγάλη αντίδραση από τα αραβικά κράτη του Κόλπου, το εμπόριο των οποίων θα επηρεαζόταν σοβαρά. Η διακοπή των ροών από τα Στενά του Ορμούζ, από όπου διέρχονται περίπου 17-20 εκατ. βαρέλια πετρελαίου και προϊόντων την ημέρα, θα προκαλούσε παγκόσμια αναστάτωση, εκτόξευση τιμών και ασφυξία σε ασιατικές κυρίως οικονομίες. Ένα τέτοιο σενάριο, όσο ακραίο και αν φαίνεται δεν μπορεί να αποκλειστεί πλήρως, ειδικά σε περίπτωση που το Ιράν αισθανθεί υπαρξιακή απειλή.

Σε επίπεδο ναυτιλιακής αγοράς, καταγράφονται αλλαγές συμπεριφοράς από ναυτιλιακές εταιρείες και ναυλωτές. Ήδη αρκετοί πλοιοκτήτες δηλώνουν ότι θα είναι πιο επιφυλακτικοί στη φόρτωση φορτίων από τη Μέση Ανατολή, ειδικά όσο η σύγκρουση βαθαίνει. Σύμφωνα με τους ναυλομεσίτες προβλέπεται τα ναύλα στην περιοχή να αυξηθούν περαιτέρω. Ήδη, μετά τις 13/6, οι ναύλοι VLCC από τον Περσικό προς την Ασία αυξήθηκαν ~25% σε $12.85/τόνο από $10.28. Η ημερήσια τιμή για ένα VLCC που ναυλώνεται από τον Κόλπο της Κίνας, έχει αυξηθεί από 20.000 $ την περασμένη Πέμπτη, σε πάνω από 50.000 $ μετά από μια εβδομάδα αντανακλώντας τον αυξημένο κίνδυνο.

Η αγορά πετρελαίου έχει καταγράψει σημαντική μεταβλητότητα μετά από τη στρατιωτική σύρραξη, με δυστυχώς εκατέρωθεν επιθέσεις σε άμαχο πληθυσμό που ξεκίνησαν την περασμένη εβδομάδα και συνεχίζουν. Το Brent σημείωσε άνοδο έως και 11% από την έναρξη των συναλλαγών τη Δευτέρα 16 Ιουνίου, πριν διαμορφωθεί σήμερα γύρω στα 78 δολάρια το βαρέλι, ενώ το West Texas Intermediate βρίσκεται κοντά στα 76 δολάρια το βαρέλι. Οι παραγωγοί της Μέσης Ανατολής μεταφέρουν περίπου το ένα πέμπτο της παγκόσμιας ημερήσιας παραγωγής μέσω των Στενών και οι τιμές θα μπορούσαν να αυξηθούν περαιτέρω, εάν το Ιράν επιχειρήσει να τα μπλοκάρει, καθώς οι πελάτες σε όλο τον κόσμο θα προσπαθήσουν να καλύψουν τις δικές τους ενεργειακές ανάγκες. Η Clarksons Research καταγράφει αυξημένη κινητικότητα για δεξαμενόπλοια VLCC που δρομολογούνται προς ασφαλέστερες περιοχές φόρτωσης, ιδίως στη Δυτική Αφρική και τον Κόλπο του Μεξικού. Οι ναύλοι spot για δρομολόγια προς την Ασία έχουν ήδη ενισχυθεί, με ορισμένες μεταφορές να γίνονται μέσω του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας.

Ο τομέας των εμπορευματοκιβωτίων σε σχέση με τον τομέα των δεξαμενόπλοιων φαίνεται να μην επηρεάζεται προς ώρας καθώς ήδη από την «εποχή» που οι Χούθι επέβαλαν το ιδιότυπο καθεστώς στην Ερυθρά Θάλασσα τα πλοία μεταφοράς κοντέινερ επέλεξαν ρότες γύρω από την Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, με αποτέλεσμα αυξημένους χρόνους παράδοσης και αυξημένα κόστη. Η ανασφάλεια στις θαλάσσιες διαδρομές έχει προκαλέσει ανησυχία για τη σταθερότητα των παγκόσμιων εμπορικών αλυσίδων. Αξίζει να σημειωθεί ότι όσο το Ορμούζ παραμένει ανοικτό οι τοπικές συνδέσεις «short sea» για τις γειτονικές χώρες στην περιοχή της κρίσης δεν θα έχουν πρόβλημα. Ωστόσο είναι προφανές ότι αν κλείσει το στενό και η τοπική αγορά των εμπορευματοκιβωτίων θα πληγεί. Περίπου 20-30 container ships περνούν καθημερινά από τον Στενό του Ορμούζ σε κανονικές συνθήκες.

Οι εξελίξεις πάντως αναμένεται να επηρεάσουν και την ναυτ-ασφαλιστική αγορά καθώς πλέον τα πλοία που πλέουν ή θα επιχειρήσουν να πλεύσουν στις θερμές ζώνες θα υποστούν την κατά περίπτωση 60% επιβάρυνση κατά «κινδύνων πολέμου» η οποία ως γνωστόν θα επιβαρύνει τα κόστη μεταφοράς τα οποία σε τελική ανάλυση θα κληθεί να τα πληρώσει ο τελικός καταναλωτής, είτε στην αντλία του πρατηρίου, είτε στο ράφι. Το πλήρες κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ, μαζί με το ένα πέμπτο της παγκόσμιας ημερήσιας κατανάλωσης πετρελαίου που κινείται μέσω αυτού, παραμένει ένα ακραίο σενάριο για αρκετά προφανείς λόγους. Μια απόπειρα κλεισίματος θα προκαλούσε μια δυναμική απάντηση από τις ΗΠΑ, αλλά και από τα αραβικά κράτη του Κόλπου».