Weizmann: Γιατί το Ιράν έπληξε το “μυαλό” της ισραηλινής τεχνολογίας

Η σφοδρή βαλλιστική επίθεση που εξαπέλυσε τα ξημερώματα της 15ης Ιουνίου η Τεχεράνη εναντίον ισραηλινών υποδομών, έπληξε —ίσως όχι τυχαία— το εμβληματικό Ινστιτούτο Weizmann στην πόλη Ρεχοβότ. Το κτήριο του Κέντρου Έρευνας για τον Καρκίνο τυλίχθηκε στις φλόγες, παρά τα ισχυρά συστήματα αντιπυραυλικής άμυνας που περιβάλλουν το campus. Αν και δεν υπήρξαν θύματα, η ζημιά στα εργαστήρια και στις βιβλιοθήκες υπήρξε εκτεταμένη και άγγιξε, συμβολικά και ουσιαστικά, την καρδιά της ισραηλινής επιστημονικής υποδομής.

Σπύρος Σιδέρης

Το Ινστιτούτο Weizmann ιδρύθηκε το 1934 (ως Daniel Sieff) και πήρε το όνομα του πρώτου Προέδρου του Ισραήλ, χημικού Χάιμ Βάισμαν, το 1949. Έκτοτε, εξελίχθηκε σε παγκόσμιο κόμβο βιοϊατρικής έρευνας, νανοτεχνολογίας, τεχνητής νοημοσύνης και, πρωτίστως, εφαρμοσμένης αμυντικής τεχνολογίας. Εργοδοτεί περισσότερους από 2.500 ερευνητές μεταπτυχιακού και διδακτορικού επιπέδου, με προϋπολογισμό που προσεγγίζει τα 600 εκατ. δολάρια τον χρόνο. Περίπου το ένα τέταρτο της χρηματοδότησης καλύπτεται από το κράτος· το υπόλοιπο προέρχεται από δικαιώματα ευρεσιτεχνιών και στρατηγικές συνεργασίες. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν οι κοινοπραξίες με την Elbit Systems και την Israel Aerospace Industries, δύο εταιρείες-πυλώνες του ισραηλινού βιομηχανικού-στρατιωτικού συμπλέγματος.

Από τα εργαστήρια του Ινστιτούτου προέκυψαν το Erbitux κατά του καρκίνου, πρωτοποριακά υλικά νανοσωματιδίων για βιοϊατρικές εφαρμογές, αλλά και λογισμικά κρυπτογράφησης που αξιοποιεί ο ισραηλινός στρατός. Εννέα ερευνητές έχουν τιμηθεί με Νόμπελ ή Turing Award, ενώ το ίδιο το πανεπιστημιακό campus φιλοξενεί υποδομές του Υπουργείου Άμυνας.

Η «εσωτερική αντιπολίτευση» στο Ρεχοβότ

Η σχέση του Ινστιτούτου με την κυβέρνηση του Μπενιαμίν Νετανιάχου είναι περίπλοκη. Από την αρχή του πολέμου στη Γάζα, κάθε Σάββατο βράδυ δεκάδες διαδηλωτές, ανάμεσά τους καθηγητές και υποψήφιοι διδάκτορες, συγκεντρώνονται έξω από τη Ροτόντα της Χημείας ζητώντας κατάπαυση πυρός και ανταλλαγή αιχμαλώτων με τη «Χαμάς». Το πανεπιστήμιο, λοιπόν, μετατράπηκε σε βήμα ακαδημαϊκής αμφισβήτησης της κρατικής πολιτικής. Για τον πρωθυπουργό, σχολιάζουν ισραηλινά ΜΜΕ, το Weizmann αποτελεί «ευλογία για την καινοτομία, κατάρα για την πολιτική».

Γιατί έγινε στόχος;

• Συμβολισμός ισχύος: Η Τεχεράνη ήθελε να δείξει ότι μπορεί να πλήξει όχι μόνο στρατιωτικούς στόχους αλλά και το «νευρικό σύστημα» της ισραηλινής τεχνολογικής υπεροχής. Ένα κέντρο που θρέφει το ισραηλινό βιομηχανικό-στρατιωτικό σύμπλεγμα στέλνει ηχηρό μήνυμα αποτροπής.
• Αντίποινα για τις εκτελέσεις επιστημόνων: Τις δύο πρώτες ημέρες της ισραηλινής εκστρατείας «Λέων που Ορθώνεται» δολοφονήθηκαν εννέα Ιρανοί πυρηνικοί επιστήμονες. Το χτύπημα σε ένα κατεξοχήν ερευνητικό ίδρυμα θεωρήθηκε «ισότιμη» απάντηση.
• Διατάραξη διπλού ρόλου: Το Weizmann παντρεύει τη βασική έρευνα με την αμυντική καινοτομία. Χτυπώντας το, η Ισλαμική Δημοκρατία διαταράσσει την τροφοδοσία καινοτομιών προς τις ισραηλινές ΕΔ.
• Εσωτερικός διχασμός: Τέλος, η επίθεση ενέχει και ψυχολογική διάσταση· πλήττει έναν χώρο όπου η ελίτ της χώρας ασκεί κριτική στην κυβέρνηση, ενδεχομένως υποδαυλίζοντας τον κοινωνικό διχασμό που ήδη βαθαίνει.

Η μέρα μετά – επιστημονική ζημιά και εθνική στρατηγική

Καθώς τα συνεργεία ασφαλείας κατέγραφαν «κρατήρα σε κλίμακα εργαστηρίου», ο Ιταλός υποψήφιος διδάκτορας Άλαν Μοντζιάνι περιέγραψε στη «New York Times» ότι «ολόκληρη η βόρεια πτέρυγα είχε χαθεί». Ανεξάρτητοι επιθεωρητές εκτιμούν ότι τουλάχιστον 20 εκατ. δολάρια σε εξοπλισμό καταστράφηκαν· ακόμη πιο δυσεπανόρθωτη είναι η απώλεια βιολογικών δειγμάτων και δεδομένων ετών.

Η ισραηλινή κυβέρνηση ανακοίνωσε πως «η ανοικοδόμηση θα γίνει γρήγορα και αναβαθμισμένα». Ωστόσο, τεχνοκράτες προειδοποιούν ότι οι χορηγοί —κυρίως μεγάλα funds της Σίλικον Βάλεϊ— ίσως φρενάρουν νέες δωρεές, αξιολογώντας τον αυξημένο κίνδυνο. Παράλληλα, τα συστήματα προστασίας της ισραηλινής επικράτειας φαίνεται πως δεν κάλυπταν επαρκώς τη «μαλακή κοιλιά» της βιομηχανίας έρευνας, αναγκάζοντας τον στρατό να αναθεωρήσει το δόγμα αντιπυραυλικής άμυνας.

Από την Ρεχοβότ στην παγκόσμια σκακιέρα

Η καταστροφή στο Ινστιτούτο Weizmann συνέπεσε με τις προειδοποιήσεις των ΗΠΑ για «περιορισμό κλιμάκωσης». Παρ’ όλα αυτά, οι δηλώσεις της Ουάσιγκτον αρκέστηκαν σε επίκληση αυτοσυγκράτησης, ενώ η Μόσχα και το Πεκίνο μίλησαν για «νόμιμη ιρανική αυτοάμυνα». Η Ευρωπαϊκή Ένωση συγκαλεί έκτακτο Συμβούλιο ΥΠΕΞ, αλλά οι Βρυξέλλες εμφανίζονται διχασμένες: χώρες της Βαλτικής και η Πολωνία ζητούν αυστηρές κυρώσεις στην Τεχεράνη∙ η Ισπανία, η Ιρλανδία και η Αυστρία καλούν το Ισραήλ να αναστείλει περαιτέρω βομβαρδισμούς.

Τι μέλλει γενέσθαι

Η ισραηλινή αεροπορία φέρεται να έχει ήδη σχεδιάσει νέα κύματα επιθέσεων εναντίον κέντρων έρευνας UAV στην Ισφαχάν, εντείνοντας έναν επιστημονικό πόλεμο όπου οι υπολογιστές, τα εργαστήρια και οι άνθρωποι της γνώσης μετατρέπονται σε στόχους υψηλής αξίας. Οι αναλυτές φοβούνται ότι, αν σπάσει το «ταμπού» προστασίας της ακαδημαϊκής κοινότητας, η Μέση Ανατολή θα γνωρίσει μια καταστροφική αποστράγγιση επιστημονικού δυναμικού: μετανάστευση ερευνητών, στασιμότητα και χαμένες δεκαετίες προόδου.

Ινστιτούτο Weizmann, Ιράν, βαλλιστική επίθεση, επιστημονική υποδομή, αμυντική τεχνολογία — οι πέντε έννοιες-κλειδιά συγκλίνουν σε ένα κοινό συμπέρασμα: η σημερινή σύγκρουση δεν διεξάγεται μόνο με τανκς και drones αλλά και με διανοητικά όπλα. Κάθε πύραυλος που πέφτει σε εργαστήριο υπονομεύει όχι μόνον την άμυνα, αλλά και το ίδιο το μέλλον της γνώσης στην περιοχή. Για το Ισραήλ, η επόμενη μέρα θα μετρηθεί όχι μόνο σε ανακατασκευασμένα κτήρια αλλά και σε επιστήμονες που θα επιλέξουν —ή θα αρνηθούν— να παραμείνουν στο Ρεχοβότ, γράφοντας το επόμενο κεφάλαιο στην ιστορία ενός θεσμού που από «ακρόπολη της επιστήμης» βρέθηκε, μέσα σε λίγα λεπτά, στη ρουτίνα του πολέμου.