Reuters και BBC αποκρυπτογραφούν τις βαθύτερες φιλοδοξίες Νετανιάχου πίσω από την επίθεση στο Ιράν

Τόσο το Reuters όσο και BBC σε άρθρα τους αναφέρονται στις βαθύτερες φιλοδοξίες του Νετανιάχου πίσω από τη σφοδρή και αιφνιδιαστική πυραυλική επίθεση στο Ιράν. Μάλιστα το BBC επισημαίνει επιγραμματικά τις επιλογές της ιρανικής αντιπολίτευσης που θα μπορούσε να αναλάβει τα ηνία εφόσον συμβεί μια ανατροπή. Το δε Reuters μιλά για πλήγματα και στην αξιοπιστία της Τεχεράνης.

Σύμμφωνα με το BBC πέραν του διακηρυγμένου στόχου του Ισραήλ αναφορικά με τις επιθέσεις, ο πρωθυπουργός του, Μπέντζαμιν Νετανιάχου, επιδιώκει την ανατροπή του καθεστώτος του Ιράν, ελπίζοντας ότι τα άνευ προηγουμένου πλήγματα θα πυροδοτήσουν μια αλυσιδωτή αντίδραση, που θα οδηγήσει σε εσωτερικές ταραχές, που θα γκρεμίσουν το καθεστώς των μουλάδων.

Eξ ου και η δήλωση που έκανε ο Νετανιάχου το βράδυ της Παρασκευής καλώντας τον ιρανικό λαό «να ενωθεί γύρω από τη σημαία και την ιστορική κληρονομιά του, ορθώνοντας το ανάστημά του για την απελευθέρωσή του από το μοχθηρό και καταπιεστικό καθεστώς».

Πολλοί Ιρανοί είναι δυσαρεστημένοι με την κατάσταση της οικονομίας της χώρας τους, που λυγίζει υπό το βάρος των δυτικών κυρώσεων, την έλλειψη ελευθερίας του λόγου, την καταπάτηση των δικαιωμάτων των γυναικών και μειονοτήτων.

Η επίθεση του Ισραήλ συνιστά πραγματική απειλή για την ιρανική ηγεσία. Από τα πλήγματά του σκοτώθηκαν ο διοικητής των Φρουρών της Επανάστασης, ο Γενικός Επιτελάρχης των ενόπλων δυνάμεων του Ιράν και πολλά ακόμη υψηλόβαθμα στελέχη των Φρουρών της Επανάστασης, ενώ οι επιθέσεις δεν έχουν τελειώσει με την Τεχεράνη να συνεχίζει το μπαράζ αντιποίνων. Τα πλήγματα και η εξόντωση υψηλόβαθμων Ιρανών μπορεί να κλονίσουν το καθεστώς και να ανοίξουν το δρόμο για λαϊκή εξέγερση, ελπίζουν πιθανώς στο Τελ Αβίβ.

Αλλά σύμφωνα με την ανάλυση του BBC πρόκειται για μια ριψοκίνδυνη ζαριά, καθώς δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι θα ξεκινήσουν αλυσιδωτές αντιδράσεις στο εσωτερικό του Ιράν κι ούτε είναι βέβαιο που θα οδηγήσουν αν όντως ξεσπάσουν.

Αυτοί που έχουν την περισσότερη εξουσία στο Ιράν είναι τα άτομα που ελέγχουν τις ένοπλες δυνάμεις και την οικονομία του, κι οι περισσότεροι είναι σκληροπυρηνικά μέλη των Φρουρών της Επανάστασης και κάποιων μη εκλεγμένων οργάνων, που δεν χρειάζεται να προβούν σε πραξικόπημα γιατί βρίσκονται ήδη στην εξουσία και μπορεί να ωθήσουν τη χώρα σε μια ακόμη πιο συγκρουσιακή πορεία.

Μολαταύτα δεν αποκλείεται μια κατάρρευση του καθεστώτος των μουλάδων με αποτέλεσμα να διολισθήσει στο χάος το Ιράν των περίπου 90 εκατομμυρίων κατοίκων, με όλα όσα θα συνεπάγεται μια τέτοια εξέλιξη για την Μέση Ανατολή.

• Όπως αναφέρει το βρετανικό δίκτυο, το Ισραήλ θα επιθυμούσε μια εξέγερση στο Ιράν, που θα έφερνε μια φιλική ηγεσία στο τιμόνι, αλλά ένα από τα μεγάλα ερωτήματα είναι ποια θα μπορούσε να είναι η εναλλακτική αυτή ηγεσία.

Οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης του Ιράν είναι κατακερματισμένες τα τελευταία χρόνια. Μετά τις ταραχές του 2022 υπό το σύνθημα «Γυναίκα – Ζωή – Ελευθερία», που ξέσπασαν μετά τη δολοφονία της Μαχσά Αμινί, ορισμένες αντιπολιτευόμενες ομάδες προσπάθησαν να συγκροτήσουν έναν συνασπισμό με αντικαθεστωτικές ομάδες και ακτιβιστές, αλλά ξέσπασαν έριδες για το ποιος θα ηγηθεί αυτής της συμμαχίας και ποια μορφή θα έχει η νέα εξουσία μετά την κατάρρευση του νυν καθεστώτος.

Η ισραηλινή ηγεσία πιθανώς να βλέπει σε κάποιες από αυτές τις ομάδες ή προσωπικότητες την εναλλακτική λύση, όπως επί παραδείγματι τον πρώην πρίγκιπα Ρεζά Παχλεβί, γιο του πρώην Σάχη, που ανετράπη το 1979 από την Ισλαμική Επανάσταση. Ο Ρεζά Παχλεβί ζει εξόριστος στο εξωτερικό και προσπαθεί να πείσει ξένους παίκτες να τον υποστηρίξουν, ενώ έχει επισκεφθεί τα τελευταία χρόνια το Ισραήλ. Ωστόσο, αν και είναι δημοφιλής για κάποιους Ιρανούς, άγνωστο παραμένει αν αυτό θα μπορούσε γρήγορα να μετασχηματιστεί σε μια δύναμη που θα ανατρέψει το καθεστώς των μουλάδων.

Υπάρχει ακόμη η αριστερή μουσουλμανική οργάνωση των Μουτζαχεντίν ε Καλκ, γνωστών και ως ΜΕΚ, μια εξόριστη αντιπολιτευόμενη ομάδα που υποστηρίζει την ανατροπή του καθεστώτος, αλλά αντιτίθεται στην παλινόρθωση της μοναρχίας στο Ιράν. Μετά την ισλαμική επανάσταση του 1979 τα μέλη της ΜΕΚ πήγαν στο Ιράκ και ένωσαν τις δυνάμεις τους με τον Σαντάμ Χουσεΐν στις αρχές της δεκαετίας του 1980 στη διάρκεια του πολέμου του κατά του Ιράν, γεγονός που τους έκανε μισητούς για πολλούς Ιρανούς.

Η ΜΕΚ συνεχίζει τη δράση της και έχει φίλους στις ΗΠΑ, ορισμένοι εκ των οποίων βρίσκονται κοντά στο στρατόπεδο του Ντόναλντ Τραμπ, αλλά φαίνεται ότι πλέουν ασκούν λιγότερη επιρροή στον Λευκό Οίκο απ’ ό,τι στη διάρκεια της πρώτης θητείας του Ρεπουμπλικανού, όταν ανώτεροι Αμερικανοί αξιωματούχοι όπως ο Μάικ Πομπέο, ο Τζον Μπόλτον και ο Ρούντι Τζουλιάνι εμφανίστηκαν σε συγκεντρώσεις της ομάδας αυτής.

Υπάρχουν, βέβαια, κι άλλες πολιτικές δυνάμεις στο Ιράν, όπως εκείνοι που θα ήθελαν μια κοσμική δημοκρατία ή εκείνοι που θα επιθυμούσαν μια συνταγματική μοναρχία.

• Ωστόσο, θα πρέπει να αναρρωτηθεί κανείς πώς θα αντιδράσει το καθεστώς των μουλάδων και ποιος είναι ο τελικός του στόχος.

Πέρα από τις επιθέσεις κατά στόχων στο Ισραήλ η ηγεσία του Ιράν δεν φαίνεται να διαθέτει πολλές καλές επιλογές. Ορισμένοι μπορεί να θεωρούν ότι η ασφαλέστερη έξοδος από την κρίση είναι να συνεχίσουν τις διαβουλεύσεις με τις ΗΠΑ με στόχο την αποκλιμάκωση, αλλά η επιστροφή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, όπως απαιτεί ο Τραμπ, είναι δύσκολη επιλογή για το καθεστώς γιατί θα σήμαινε ότι πετάει λευκή πετσέτα.

Μια άλλη επιλογή – η πιο επιθυμητή όπως φαίνεται του καθεστώτος – είναι να συνεχίσει η Τεχεράνη τα αντίποινα κατά του Ισραήλ, όπως έχει υποσχεθεί η ιρανική ηγεσία στους οπαδούς της. Αλλά ακόμη και αν συνεχίσει τις επιθέσεις, μπορεί να προκαλέσει νέα πλήγματα από το Ισραήλ.

Το Ιράν είχε απειλήσει στο παρελθόν να στοχοθετήσει βάσεις, πρεσβείες και συμφέροντα των ΗΠΑ στην περιοχή, αλλά αυτό δεν είναι εύκολο, χώρια που θα έσυρε την Αμερική στον πόλεμο – το τελευταίο πράγμα, δηλαδή, που θα επιθυμούσαν στην Τεχεράνη», αναφέρει η ανάλυση του BBC.

Και καταλήγει σημειώνοντας ότι καμία από τις επιλογές αυτές δεν είναι εύκολη ούτε για το Ιράν ούτε για το Ισραήλ κι οι συνέπειες τους δεν είναι εύκολο να προβλεφθούν. Μέχρι να καθίσει ο κουρνιαχτός δεν θα γνωρίζουμε τι αλλαγές θα προκύψουν από τις εξελίξεις.

Η ανάλυση του Reuters

Η αιφνιδιαστική επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν είχε προφανή στόχο να διαταράξει δραστικά το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης και να παρατείνει τον χρόνο που θα χρειαζόταν για να αναπτύξει ένα ατομικό όπλο αναφέρει το Reuters. Ωστόσο η η κλίμακα των επιθέσεων, η επιλογή στόχων από το Ισραήλ και τα ίδια τα λόγια των πολιτικών του υποδηλώνουν μια άλλη, μακροπρόθεσμη φιλοδοξία: την ανατροπή του ίδιου του καθεστώτος.

Τα πλήγματα νωρίς την Παρασκευή έπληξαν όχι μόνο τις πυρηνικές εγκαταστάσεις και τα εργοστάσια πυραύλων του Ιράν, αλλά και βασικά πρόσωπα στην στρατιωτική ιεραρχία της χώρας και τους πυρηνικούς επιστήμονες, χτυπήματα που φαίνεται να στοχεύουν στη μείωση της αξιοπιστίας του Ιράν τόσο στο εσωτερικό όσο και μεταξύ των συμμάχων του στην περιοχή – παράγοντες που θα μπορούσαν να αποσταθεροποιήσουν την ιρανική ηγεσία, ανέφεραν ειδικοί.

«Υποθέτει κανείς ότι ένας από τους λόγους που το Ισραήλ το κάνει αυτό είναι ότι ελπίζει να δει αλλαγή καθεστώτος», δήλωσε ο Μάικλ Σινγκ του Ινστιτούτου της Ουάσινγκτον για την Πολιτική της Εγγύς Ανατολής και πρώην ανώτερος αξιωματούχος υπό τον πρόεδρο Τζορτζ Μπους του νεότερου.

«Θα ήθελε να δει τον λαό του Ιράν να ξεσηκώνεται», είπε, προσθέτοντας ότι τα περιορισμένα θύματα μεταξύ των αμάχων στον αρχικό γύρο επιθέσεων μαρτυρούν επίσης έναν ευρύτερο στόχο.

Σε βιντεοσκοπημένο διάγγελμά του λίγες ώρες αφότου τα ισραηλινά μαχητικά αεροσκάφη άρχισαν να βομβαρδίζουν τις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις και τα συστήματα αεράμυνας, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, απηύθυνε απευθείας έκκληση στον ιρανικό λαό. «Το ισλαμικό καθεστώς, το οποίο σας καταπιέζει για σχεδόν 50 χρόνια, απειλεί να καταστρέψει τη χώρα μας, το Κράτος του Ισραήλ», δήλωσε ο Νετανιάχου.

Στόχος του Ισραήλ ήταν να εξαλείψει την πυρηνική απειλή και την απειλή των βαλλιστικών πυραύλων, είπε, αλλά πρόσθεσε: «Καθώς επιτυγχάνουμε τον στόχο μας, ανοίγουμε επίσης τον δρόμο για να επιτύχετε την ελευθερία σας».

Αλλά παρά τη ζημιά που προκλήθηκε από την άνευ προηγουμένου ισραηλινή επίθεση, δεκαετίες εχθρότητας προς το Ισραήλ – όχι μόνο μεταξύ των ηγετών του Ιράν αλλά και του σιιτικού πληθυσμού του – εγείρουν ερωτήματα σχετικά με την προοπτική να καλλιεργηθεί αρκετή δημόσια υποστήριξη για να εκδιώξει μια εδραιωμένη θεοκρατική ηγεσία στην Τεχεράνη, υποστηριζόμενη από πιστές δυνάμεις ασφαλείας.

Ο Σινγκ προειδοποίησε ότι κανείς δεν γνωρίζει ποιες προϋποθέσεις θα απαιτηθούν για να συγχωνευθεί μια αντιπολίτευση στο Ιράν.

Η επίθεση της Παρασκευής ήταν η πρώτη φάση μιας παρατεταμένης επιχείρησης, όπως χαρακτήρισε το Ισραήλ. Οι ειδικοί δήλωσαν ότι αναμένουν ότι το Ισραήλ θα συνεχίσει να επιτίθεται σε βασικές ιρανικές πυρηνικές υποδομές για να καθυστερήσει την πορεία της Τεχεράνης προς την κατασκευή πυρηνικής βόμβας – ακόμη και αν το Ισραήλ από μόνο του δεν έχει την ικανότητα να εξαλείψει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.

Το Ιράν λέει ότι το πυρηνικό του πρόγραμμα προορίζεται μόνο για πολιτικούς σκοπούς. Η αρμόδια αρχή του ΟΗΕ για την πυρηνική ενέργεια κατέληξε αυτή την εβδομάδα στο συμπέρασμα ότι παραβίαζε τις υποχρεώσεις της βάσει της παγκόσμιας συνθήκης μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων.
Οι πρώτες ομοβροντίες του Ισραήλ στόχευσαν ανώτερα στελέχη του στρατιωτικού και επιστημονικού κατεστημένου του Ιράν, κατέστρεψαν μεγάλο μέρος του συστήματος αεράμυνας της χώρας και κατέστρεψαν το υπέργειο εργοστάσιο εμπλουτισμού ουρανίου στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν.

«Ως δημοκρατική χώρα, το Κράτος του Ισραήλ πιστεύει ότι εναπόκειται στον λαό κάθε χώρας να διαμορφώσει την εθνική του πολιτική και να επιλέξει την κυβέρνησή του», δήλωσε στο Reuters η ισραηλινή πρεσβεία στην Ουάσινγκτον. «Το μέλλον του Ιράν μπορεί να καθοριστεί μόνο από τον ιρανικό λαό».

Η κυβέρνηση του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ , ενώ συναινεί στις επιθέσεις του Ισραήλ και βοηθά τον στενό σύμμαχό του να αποκρούσει την πυραυλική επίθεση του Ιράν, δεν έχει δώσει καμία ένδειξη ότι επιδιώκει αλλαγή καθεστώτος στην Τεχεράνη.

Ο Λευκός Οίκος και η αντιπροσωπεία του Ιράν στα Ηνωμένα Έθνη στη Νέα Υόρκη δεν απάντησαν άμεσα σε αιτήματα για σχολιασμό του θέματος.

Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν

Το Ισραήλ έχει πολύ δρόμο να διανύσει αν θέλει να διαλύσει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, και οι στρατιωτικοί αναλυτές ανέκαθεν έλεγαν ότι μπορεί να είναι αδύνατο να απενεργοποιηθούν πλήρως οι καλά οχυρωμένες τοποθεσίες που είναι διάσπαρτες γύρω από το Ιράν.

Η ισραηλινή κυβέρνηση έχει επίσης προειδοποιήσει ότι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν δεν θα μπορούσε να καταστραφεί εντελώς μέσω στρατιωτικής εκστρατείας.

«Δεν υπάρχει τρόπος να καταστραφεί ένα πυρηνικό πρόγραμμα με στρατιωτικά μέσα», δήλωσε ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του Ισραήλ, Τζάτσι Χανέγκμπι, στο ισραηλινό τηλεοπτικό δίκτυο Channel 13. Η στρατιωτική εκστρατεία θα μπορούσε, ωστόσο, να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για μια συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες που θα ματαίωνε το πυρηνικό πρόγραμμα.

• Οι αναλυτές παραμένουν επίσης επιφυλακτικοί για το αν το Ισραήλ θα έχει τα πυρομαχικά που χρειάζονται για να εξαλείψει μόνο του το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.

«Το Ισραήλ πιθανότατα δεν μπορεί να ολοκληρώσει πλήρως το πυρηνικό έργο μόνο του χωρίς τη συμμετοχή των ΗΠΑ», δήλωσε στους δημοσιογράφους την Παρασκευή η Σίμα Σάιν, πρώην επικεφαλής αναλύτρια της Μοσάντ και νυν ερευνήτρια στο Ισραηλινό Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας.

Ενώ η αναχαίτιση του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης θα είχε αξία για το Ισραήλ, η ελπίδα για υπονόμευση του καθεστώτος θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί το Ισραήλ καταδίωξε τόσες πολλές ανώτερες στρατιωτικές προσωπικότητες, ενδεχομένως βυθίζοντας το ιρανικό κατεστημένο ασφαλείας σε σύγχυση και χάος.

«Αυτοί οι άνθρωποι ήταν πολύ σημαντικοί, με πολλές γνώσεις, με πολλά χρόνια εμπειρίας στις εργασίες τους και αποτελούσαν ένα πολύ σημαντικό συστατικό της σταθερότητας του καθεστώτος, και συγκεκριμένα της ασφάλειας του καθεστώτος», δήλωσε ο Σάιν.

«Στον ιδανικό κόσμο, το Ισραήλ θα προτιμούσε να δει μια αλλαγή καθεστώτος, δεν υπάρχει αμφιβολία γι’ αυτό», είπε.

Αλλά μια τέτοια αλλαγή θα συνοδευόταν από κινδύνους, δήλωσε ο Τζόναθαν Πανίκοφ, πρώην αναπληρωτής αξιωματικός εθνικών πληροφοριών των ΗΠΑ για τη Μέση Ανατολή, ο οποίος τώρα εργάζεται στο Ατλαντικό Συμβούλιο.

Εάν το Ισραήλ καταφέρει να απομακρύνει την ηγεσία του Ιράν, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι ο διάδοχος που θα προκύψει δεν θα είναι ακόμη πιο σκληροπυρηνικός στην επιδίωξη σύγκρουσης με το Ισραήλ.

«Για χρόνια, πολλοί στο Ισραήλ επέμεναν ότι η αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν θα οδηγούσε σε μια νέα και καλύτερη μέρα – ότι τίποτα δεν θα μπορούσε να είναι χειρότερο από το τρέχον θεοκρατικό καθεστώς», είπε ο Πανίκοφ. «Αλλά η ιστορία μας λέει ότι μπορεί πάντα να είναι χειρότερο».