Καμπανάκι κινδύνου από νέα έρευνα: Πρωταθλήτρια Ευρώπης στην υπερκατανάλωση αντιβιοτικών η Ελλάδα

Ένας στους τέσσερις Έλληνες εξακολουθεί να παίρνει αντιβιοτικά χωρίς γιατρό, παρά τις αυστηρές προειδοποιήσεις των ειδικών! Πρώτη η χώρα μας σε θανάτους από λοιμώξεις πολυανθεκτικών μικροβίων.

Η Ελλάδα στην κορυφή της Ευρώπης για όλους τους λάθος λόγους

Μια νέα, αποκαλυπτική δημοσκόπηση της Kapa Research για τον Ιατρικό Σύλλογο Αθηνών (ΙΣΑ), που πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 2025, επιβεβαιώνει μια οδυνηρή πραγματικότητα: η Ελλάδα εξακολουθεί να κρατά τη θλιβερή πρωτιά στην υπερκατανάλωση αντιβιοτικών και την επακόλουθη μικροβιακή αντοχή. Το φαινόμενο, που αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες απειλές για τη δημόσια υγεία, σχετίζεται άμεσα με την αύξηση των θανάτων από ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις –περίπου  2.000 θύματα μόνο το 2020.

Η έρευνα διεξήχθη για έκτη συνεχόμενη χρονιά στο πλαίσιο της Πανελλήνιας Εκστρατείας για την Ορθολογική Χρήση των Αντιβιοτικών στην Κοινότητα, με τη συνεργασία του ΙΣΑ, της Ελληνικής Εταιρείας Χημειοθεραπείας και του Ελληνικού Διαδημοτικού Δικτύου Υγιών Πόλεων.

75% των Ελλήνων πήρε αντιβιοτικό το τελευταίο 12μηνο

Σύμφωνα με τα ευρήματα, το 75% των ενηλίκων δηλώνει ότι έλαβε έστω μία φορά αντιβιοτικό την προηγούμενη χρονιά, ποσοστό που παραμένει σταθερά υψηλό και είναι αισθητά αυξημένο σε σχέση με το 50% του 2013. Το ανησυχητικότερο είναι πως ένας στους τέσσερις πολίτες εξακολουθεί να προμηθεύεται αντιβιοτικά χωρίς προηγούμενη επίσκεψη σε γιατρό.

Όπως τόνισε ο Πρόεδρος του ΙΣΑ και του ΕΔΔΥΠΠΥ, Γιώργος Πατούλης, «η υπερκατανάλωση αντιβιοτικών είναι ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα δημόσιας υγείας στη χώρα μας. Οδηγεί στη δημιουργία ανθεκτικών στελεχών μικροβίων, που καθιστούν ολοένα δυσκολότερη τη θεραπεία ακόμη και κοινών λοιμώξεων».

Παρά τη θετική επίδραση του μέτρου υποχρεωτικής συνταγογράφησης –που μείωσε από 16% στο 3% την αυθαίρετη προμήθεια φαρμάκων από τα φαρμακεία– η γενική εικόνα παραμένει απογοητευτική και απαιτεί νέα, στοχευμένα μέτρα πολιτικής υγείας.

Οι συνήθειες που συντηρούν την κρίση

Σύμφωνα με την Ομότιμη Καθηγήτρια Παθολογίας-Λοιμώξεων ΕΚΠΑ και επίτιμη πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Χημειοθεραπείας, Ελένη Γιαμαρέλλου, η κατάσταση δεν δείχνει σημάδια βελτίωσης. Ενδεικτικά:

·         25% των πολιτών συνεχίζουν να παίρνουν αντιβιοτικά χωρίς γνωμάτευση γιατρού.

·         22% κρατούν στο σπίτι αντιβιοτικά «για ώρα ανάγκης», αν και το ποσοστό έχει μειωθεί από 36% πριν μία δεκαετία.

·         11% τα λαμβάνουν από παλιά υπόλοιπα.

·         Η εκ των υστέρων συνταγογράφηση έχει πέσει από το 7% στο 5%.

·         Τα συχνότερα χρησιμοποιούμενα φάρμακα είναι η αμοξυκιλλίνη και ο συνδυασμός της με κλαβουλανικό οξύ, σταθερά πρώτα στη λίστα την τελευταία δεκαετία.

Γιατί παίρνουν οι Έλληνες αντιβιοτικά

Η νέα έρευνα φωτίζει και τις αιτίες πίσω από την υπερκατανάλωση.

Πρώτο αίτιο παραμένουν τα οδοντιατρικά προβλήματα με ποσοστό 58-61%. Ακολουθούν:

·         Συμπτώματα από το ανώτερο αναπνευστικό (57%)

·         Ιγμορίτιδα και λοιμώξεις του κατώτερου αναπνευστικού (46%)

·         Για ήπια κρυολογήματα ή διάρροια, μόλις 10% δηλώνει ότι πήρε αντιβιοτικό

·         Στην περίπτωση της COVID-19, μόλις 1,5% οδηγήθηκε σε λήψη αντιβιοτικού το 2024, λόγω ήπιας εικόνας

Το 69% δηλώνει πως έχει ενημερωθεί για την άσκοπη χρήση αντιβιοτικών και τις επιπτώσεις της μικροβιακής αντοχής. Το 71% αναγνωρίζει την αναγκαιότητα συνταγογράφησης και το 51% δηλώνει πως γνωρίζει τι σημαίνει μικροβιακή αντοχή.

Οι προτάσεις της επιστημονικής κοινότητας

Η κυρία Γιαμαρέλλου πρότεινε συγκεκριμένα μέτρα που μπορούν να ανακόψουν την πορεία της χώρας προς μια υγειονομική κρίση:

·         Υποχρεωτική εκπαίδευση των ιατρών ανά τριετία, αλλά και εισαγωγή σχετικής εκπαίδευσης στα τελευταία έτη σπουδών φοιτητών Ιατρικής και Φαρμακευτικής.

·         Αποφυγή φύλαξης και χρήσης υπολοίπων αντιβιοτικών (leftovers) στα σπίτια.

·         Υποχρεωτική χρήση Strep test από τον γιατρό πριν τη χορήγηση αντιβιοτικού για φαρυγγοαμυγδαλίτιδα.

·         Εμβολιασμός ενηλίκων για πνευμονιόκοκκο, γρίπη και RSV, ώστε να περιοριστούν οι περιττές συνταγές.

Ο ρόλος των ΜΜΕ και το παγκόσμιο ρολόι που μετρά αντίστροφα

Η καθηγήτρια επεσήμανε την ανάγκη για ισχυρή παρουσία των ΜΜΕ στη μάχη κατά της μικροβιακής αντοχής. Η προβολή ενημερωτικών μηνυμάτων στα Μέσα Ενημέρωσης, τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς και τα φαρμακεία, αλλά και η συνεχής εκπαίδευση του κοινού, είναι καθοριστικής σημασίας. Αναφέρθηκε μάλιστα στην περίπτωση της Δανίας, όπου οι στοχευμένες καμπάνιες μείωσαν κατά 77% τη χρήση αμπικιλλίνης.

Η επιστημονική κοινότητα προειδοποιεί πως η κατάσταση δεν αφορά μόνο το παρόν. Σύμφωνα με την ανάλυση του The Lancet (16/9/2024), από το 2025 έως το 2050 περισσότεροι από 200 εκατομμύρια άνθρωποι θα χάσουν τη ζωή τους από λοιμώξεις που προκαλούνται από πολυανθεκτικά μικρόβια.

«Η αντίστροφη μέτρηση έχει ξεκινήσει. Χρειαζόμαστε αυστηρά και αποτελεσματικά προγράμματα. Η επιμονή, η ενημέρωση και η αλλαγή κουλτούρας μπορούν να κάνουν τη διαφορά», κατέληξε η κυρία Γιαμαρέλλου.

Συμπερασματικά, η Ελλάδα χρειάζεται μια νέα, αποφασιστική στρατηγική απέναντι στην υπερκατανάλωση αντιβιοτικών. Η επιστημονική κοινότητα δίνει τον τόνο. Πολιτεία, γιατροί, φαρμακοποιοί, Μέσα Ενημέρωσης και πολίτες οφείλουν να συνεργαστούν για να αποτρέψουν την υγειονομική καταιγίδα που πλησιάζει.