Ανάλυση: Ψυχροπολεμική σύγκρουση μέσω νέων γεωπολιτικών αξόνων στον Καύκασο

Η γεωπολιτική σκακιέρα του Καυκάσου αναδιατάσσεται με γοργούς ρυθμούς, δημιουργώντας νέους τριμερείς άξονες και εντείνοντας τον ανταγωνισμό μεταξύ περιφερειακών και παγκόσμιων δυνάμεων. Ο σχηματισμός του άξονα Τουρκία – Αζερμπαϊτζάν – Πακιστάν, με σαφή στρατιωτικά και πολιτικά χαρακτηριστικά, έχει προκαλέσει ανησυχίες στο Νέο Δελχί, το οποίο απαντά με την εμβάθυνση των σχέσεών του με την Αρμενία και την ενίσχυση του ρόλου της Ινδίας στον Νότιο Καύκασο.

Η Ευρασιατική σύγκρουση που εκδηλώνεται, δεν αφορά μόνο τις άμεσα εμπλεκόμενες χώρες, αλλά και τις μεγάλες δυνάμεις όπως η Ρωσία, οι ΗΠΑ, ακόμα και η Κίνα, οι οποίες επιχειρούν να αξιοποιήσουν ή να περιορίσουν την επιρροή των περιφερειακών παικτών.

Ο τριμερής άξονας Τουρκίας – Αζερμπαϊτζάν – Πακιστάν

Η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν δήλωσαν δημόσια τη στήριξή τους στην Πακιστάν μετά την επιχείρηση “Σιντούρ” που εξαπέλυσε ο ινδικός στρατός εναντίον στρατοπέδων μαχητών στο Κασμίρ. Η κοινή στάση των τριών χωρών δεν ήταν μια ευκαιριακή σύμπτωση, αλλά αποτελεί τη συνέχεια μιας στρατηγικής ενοποίησης που εδραιώθηκε την τελευταία δεκαετία.

Κατά πληροφορίες, Άγκυρα και Μπακού προμήθευσαν την Πακιστάν με στρατιωτικό υλικό πριν και κατά τη διάρκεια της επιχείρησης, ενώ ακολούθησαν διμερείς και τριμερείς συναντήσεις αξιωματούχων.

Η Τουρκία ενισχύει τη στρατηγική της παρουσία μέσω εξαγωγών όπλων, όπως τα drones που φέρεται να χρησιμοποιήθηκαν σε συγκρούσεις με την Ινδία.

Η Αζερική Πολεμική Αεροπορία, από την πλευρά της, ετοιμάζεται για την αγορά ακόμη 24 μαχητικών αεροσκαφών JF-17 Thunder Block 3, εντείνοντας τη στρατιωτικοποίηση της περιοχής.

Η ινδική απάντηση: Συμμαχία με την Αρμενία

Η Ινδία, παρακολουθώντας την αυξανόμενη εχθρική δυναμική του τουρκοπακιστανικού άξονα, απαντά με ταχεία εμβάθυνση της στρατιωτικής συνεργασίας με την Αρμενία. Από το 2022 μέχρι το 2024, υπεγράφησαν συμβάσεις για την προμήθεια πυραυλικών συστημάτων Pinaka, αντιαρματικών πυραύλων, πυροβόλων 155mm και συστημάτων αντιαεροπορικής άμυνας Akash.

Η Ινδία κατέστη έτσι ο κύριος εναλλακτικός προμηθευτής όπλων για την Αρμενία, μετά τη φθορά των σχέσεων του Ερεβάν με τη Μόσχα. Οι ινδο-αρμενικές σχέσεις εμπλουτίστηκαν με επενδύσεις στον τομέα της άμυνας, με την ίδρυση θυγατρικών ινδικών αμυντικών εταιρειών στην Αρμενία και παρουσία εκπαιδευτικών και τεχνικών ομάδων.

Το γεωστρατηγικό παιχνίδι της Ρωσίας

Η Ρωσία αποφεύγει προς το παρόν να τοποθετηθεί δημόσια, παρότι υπήρξε μέχρι πρότινος ο κύριος στρατηγικός σύμμαχος της Αρμενίας.

Η αποστασιοποίηση της Μόσχας από το Ερεβάν, λόγω της ψυχρής στάσης της Αρμενίας στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας, δημιούργησε κενό το οποίο εκμεταλλεύτηκε η Ινδία.

Ωστόσο, η ιστορική σχέση Ρωσίας-Ινδίας στον αμυντικό τομέα επιτρέπει στην Μόσχα να ανέχεται, αν όχι να ενθαρρύνει, την ανάπτυξη της Ινδίας στον Καύκασο, ως αντιστάθμισμα στις δυτικές πιέσεις και την αποσταθεροποίηση της περιοχής μέσω τρίτων παικτών.

Το τρίγωνο Ιράν – Αρμενία – Ινδία

Ενώ ο άξονας Τουρκία – Πακιστάν – Αζερμπαϊτζάν συνεχίζει να αναπτύσσεται, διαμορφώνεται απέναντί του ένας άτυπος τριμερής σχηματισμός Ιράν – Ινδίας – Αρμενίας.

Αν και λιγότερο θεαματικός στις ανακοινώσεις, είναι πολλαπλά κρίσιμος για τη διασφάλιση των διαδρόμων μεταφορών και την αναχαίτιση των επιρροών από Ανατολή και Δύση.

Ο Διάδρομος Μεταφορών Βορρά-Νότου, που συνδέει την Ινδία με την Ρωσία και την Ευρώπη μέσω Ιράν και Αρμενίας, ενισχύει γεωοικονομικά τον νέο αυτό άξονα.

Το Ιράν επίσης διατηρεί εξαιρετικές σχέσεις με την Αρμενία, προσφέροντας μια αντιτουρκική σταθερά στην ισορροπία δυνάμεων του Καυκάσου.

Ο ρόλος της Δύσης και των ΗΠΑ

Οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεχίζουν να εξοπλίζουν την Τουρκία, εγκρίνοντας πρόσφατα πώληση πυραύλων AIM-120 AMRAAM, γεγονός που ανησύχησε την Ινδία, φοβούμενη μεταφορά τεχνολογίας ή έμμεση στήριξη στην Πακιστάν.

Παράλληλα, η Ουάσινγκτον προσεγγίζει το Νέο Δελχί για μια διμερή εμπορική συμφωνία και για ενίσχυση της ομάδας Quad (ΗΠΑ, Ινδία, Ιαπωνία, Αυστραλία).

Η ΕΕ επιδεικνύει μεγαλύτερη ουδετερότητα, εστιάζοντας στη διατήρηση ενεργειακών ροών και στη σταθερότητα στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και του Καυκάσου.

Αναδιατάξεις και αστάθεια: το μέλλον των ισορροπιών

Η εμβάθυνση των στρατηγικών σχέσεων μεταξύ Αρμενίας και Ινδίας, ο προσανατολισμός της Τουρκίας προς έναν ισλαμικό άξονα με Πακιστάν και Αζερμπαϊτζάν, καθώς και η ανασύνταξη της Ρωσίας και η διπλωματική ενεργοποίηση των ΗΠΑ, δημιουργούν ένα τοπίο συνεχούς ρευστότητας στον Καύκασο.

Αναλυτές εκτιμούν πως βαδίζουμε προς μια νέα εποχή “τριγωνικών ανταγωνισμών”, όπου οι μικρές χώρες όπως η Αρμενία ή το Αζερμπαϊτζάν, δεν αποτελούν πια απλά πεδία επιρροής, αλλά δρώντες με δικούς τους στρατηγικούς υπολογισμούς.

Η επιλογή συμμαχιών πλέον δεν είναι μονοδιάστατη. Οι χώρες διαμορφώνουν πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, εναλλάσσοντας εταίρους ανάλογα με τα συμφέροντα ασφαλείας, ενέργειας ή εμπορίου. Ο Καύκασος, ως διασταύρωση πολιτισμών, αγωγών και στρατών, παραμένει εύφλεκτο πεδίο, το οποίο ίσως καθορίσει το μέλλον της ευρασιατικής γεωπολιτικής ισορροπίας.