Κίνδυνος για τον θεσμό του Προσωπικού Βοηθού: Εκπέμπει σήμα κινδύνου η ΕΣΑμεΑ

Με μια επείγουσα παρέμβασή της προς την υπουργό Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Δόμνα Μιχαηλίδου, η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ) κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τη συνέχιση του Προγράμματος Προσωπικού Βοηθού. Όπως τονίζει στην επιστολή της, η καθυστέρηση στην ολοκλήρωση της δεύτερης πιλοτικής φάσης —αλλά και στην αξιολόγησή της— θέτει εν αμφιβόλω το μέλλον της καθολικής εφαρμογής του μέτρου.

Θα συνεχιστεί το πρόγραμμα ή σταματά εδώ;

Παρά τις εξαγγελίες, δεν έχει ακόμα αποσαφηνιστεί αν θα εξασφαλιστούν οι απαραίτητοι πόροι για τη μονιμοποίηση του θεσμού μετά τη λήξη της πιλοτικής εφαρμογής. Η αβεβαιότητα γεννά σοβαρές ανησυχίες για χιλιάδες άτομα με αναπηρία που βασίζονται στην υποστήριξη του Προσωπικού Βοηθού για να ζουν με αξιοπρέπεια και αυτονομία.

Ο θεσμός του Προσωπικού Βοηθού αφορά την υποστήριξη των ατόμων με αναπηρία στην καθημερινότητά τους, με στόχο να ζουν ανεξάρτητα και ισότιμα μέσα στην κοινωνία, όπως προβλέπει και η Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες (άρθρο 19). Αξίζει να αναφερθεί ότι, στην πιλοτική φάση του προγράμματος, ο θεσμός απευθύνεται σε άτομα με πιστοποιημένη αναπηρία, που έχουν ανάγκη υποστήριξης για να ζουν ανεξάρτητα. Οι δικαιούχοι επιλέγονται μέσω αιτήσεων, αξιολόγησης και (μέχρι τώρα) κλήρωσης.

Ποια προβλήματα έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα

Κατά τη συνεδρίαση της αρμόδιας Επιτροπής Συντονισμού, στις 7 Οκτωβρίου 2024, επισημάνθηκαν σοβαρές δυσλειτουργίες:

• Σύγχυση ρόλων: Δεν έχει ξεκαθαριστεί επαρκώς η διαφορά ανάμεσα στον Προσωπικό Βοηθό και τον Φροντιστή, γεγονός που δημιουργεί λανθασμένες προσδοκίες στους ωφελούμενους και απειλεί την ίδια τη φιλοσοφία της ανεξάρτητης διαβίωσης.
• Απουσία θεσμικής βάσης για Κέντρα Ανεξάρτητης Διαβίωσης: Σε άλλες χώρες, αυτά τα κέντρα διοικούνται από τα ίδια τα άτομα με αναπηρία και προσφέρουν στήριξη σε θέματα καθημερινής ζωής. Στην Ελλάδα, δεν έχουν ακόμα θεσμοθετηθεί.
• Ανισότητες ανά Περιφέρεια: Υπάρχουν μεγάλες διαφορές στην υλοποίηση του προγράμματος ανάλογα με την περιοχή, γεγονός που θέτει σε άνιση θέση τους ωφελούμενους.
• Αδρανείς Προσωπικοί Βοηθοί: Παρά τις εγγραφές στην ηλεκτρονική πλατφόρμα, πολλοί υποψήφιοι βοηθοί δεν προχωρούν στη σύναψη συμφωνητικού συνεργασίας.
• Καθυστέρηση στις Ειδικές Επιτροπές Αξιολόγησης: Η αργή σύστασή τους επηρέασε αρνητικά την πορεία του προγράμματος.

Ανάγκη για εκπαίδευση και διασφάλιση ποιότητας

Η ΕΣΑμεΑ επισημαίνει την επιτακτική ανάγκη:

• Να εκπαιδευτούν σωστά τα μέλη των Επιτροπών Αξιολόγησης πάνω στις αρχές της ανεξάρτητης διαβίωσης.
• Να παρέχεται πρακτική εκπαίδευση στους Προσωπικούς Βοηθούς, με έμφαση σε ειδικές ανάγκες συγκεκριμένων κατηγοριών αναπηρίας.
• Να ενισχυθεί η επιμόρφωση και των ίδιων των ωφελούμενων, ώστε να γνωρίζουν πώς να διαχειριστούν αποτελεσματικά τη συνεργασία τους με τον Βοηθό.

Η τυχαία επιλογή δεν αρκεί

Η μέθοδος της τυχαίας κλήρωσης μπορεί να είναι αντικειμενική, όμως δεν λαμβάνει υπόψη τον βαθμό ανάγκης κάθε ατόμου. Αυτό οδηγεί σε άδικες αποκλείσεις για ανθρώπους που έχουν άμεση ανάγκη στήριξης.

Αναγκαίος ο μηχανισμός επίλυσης διαφορών

Η ΕΣΑμεΑ ζητά τη δημιουργία ενός επίσημου μηχανισμού επίλυσης συγκρούσεων μεταξύ Προσωπικών Βοηθών και ωφελούμενων. Στόχος είναι να επιλύονται άμεσα όποιες παρεξηγήσεις ή προβλήματα, χωρίς να επιβαρύνονται ψυχολογικά και πρακτικά τα άτομα με αναπηρία.

Επιπλέον, είναι κρίσιμο να προβλεφθεί διαδικασία που θα αποτρέπει την αιφνιδιαστική διακοπή συνεργασίας με τον Βοηθό χωρίς προηγούμενη ενημέρωση του ωφελούμενου.

Η ΕΣΑμεΑ υπέρ του θεσμού, αλλά με όρους βιωσιμότητας

Παρά τις ενστάσεις της, η Συνομοσπονδία παραμένει πιστή υποστηρικτής του θεσμού, τον οποίο θεωρεί πυλώνα της ανεξάρτητης διαβίωσης και βασικό εργαλείο ενσωμάτωσης στην κοινότητα. Συμμετείχε ενεργά στη διαμόρφωση του θεσμικού πλαισίου, βασιζόμενη στο Άρθρο 19 της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, στις ευρωπαϊκές πρακτικές και στις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες.

Η επιτυχία του Προγράμματος Προσωπικού Βοηθού δεν εξαρτάται μόνο από την πρόθεση της Πολιτείας, αλλά από τη σοβαρότητα με την οποία θα αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που έχουν ήδη καταγραφεί. Ο χρόνος μετρά αντίστροφα —και οι λύσεις δεν μπορούν να περιμένουν.